Kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja w Kazimierzu Dolnym
 A/123 z dnia 10.12.1966 r.
| |||||||||
| kościół parafialny | |||||||||
 Kościół od strony rynku | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Kazimierza Dolnego  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu puławskiego  | |||||||||
Położenie na mapie gminy Kazimierz Dolny  | |||||||||
 51°19′22,1160″N 21°56′55,6440″E/51,322810 21,948790
| |||||||||
Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja – kościół farny położony przy rynku w Kazimierzu Dolnym. Ufundowany został przez Kazimierza Wielkiego ok. 1325 roku i rozbudowany w stylu renesansowym w latach 1610-1613. Znajduje się na trasie Szlaku Renesansu Lubelskiego.
Historia budowli[edytuj | edytuj kod]
Badania architektoniczne wskazują, że kościół wybudowany około 1325, jednak pierwsza pewna informacja o nim pochodzi z 1440 roku. Kościół ten był znacznie mniejszy od obecnego i mieścił się w obrębie jego nawy. W 1561 roku kościół ten spłonął podczas pożaru miasta. Od roku 1553 władzę nad Kazimierzem objął Jan Firlej - działacz reformacji. W 1586 roku rozpoczęto odbudowę nawy, jednak prace wkrótce przerwano. W latach 1610-1613 pod kierunkiem muratora Jakuba Balina zbudowane nowe prezbiterium. O renesansowym stylu przebudowy świadczą: półokrągła absyda, kolebka z lunetami oraz dekoracje architektoniczne. Pozostają jednak pewne cechy gotyckie: rzut poziomy, strzelistość, wąskie wysokie okna i skarpy.
Sklepienie sieciowe, wykonane przez Jakuba Balina, pozbawione jest podziału na przęsła, a poszczególne elementy sieci listew wypełnione są ornamentem.
Za proboszcza Jana Ruszkowskiego (1676–1716) odnowiono zakrystię.
Opis budowli[edytuj | edytuj kod]
Kościół położony jest na wzgórzu, poniżej ruin zamku, od strony północno-wschodniej kościoła położony jest cmentarz, od strony południowo-zachodniej stok wzgórza spada ku miastu. Warunki terenowe spowodowały odchylenie kościoła, fara nie jest orientowana, absyda prezbiterium skierowana jest w kierunku południowo-wschodnim.
Świątynia i przybudówki zbudowane z wapienia (wapniaka), nawa i wieża frontowa okładzina z cegły tynkowana, tynk malowany.
Kościół jest jednonawowy, prezbiterium zamknięte półokręgiem. Posiada sklepienie kolebkowe z lunetami, okrągłą basztę przy narożniku północnym. Do fasady przylega trzykondygnacyjna, czteroboczna wieża. Od strony północno-wschodniej do nawy przylegają dwie kaplice, do prezbiterium zakrystia (sklepienia) od południowego zachodu oraz mały babiniec
Nawę podpiera sześć skarp, cztery są wtopione w ściany przybudówek, dwie z kolei, od strony południowo-zachodniej i na zachodnim narożniku są widoczne.
Dekoracje[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze zdobią: rzeźbione głowice pilastrów, bogate sztukaterie sklepień i dekorowany rzeźbiarsko portal do jednej z kaplic. Zewnętrze: skarpy – pilastry na ścianach bocznych nawy, trzystrefowy szczyt frontowy, poziome strefy podzielone pilastrami, szczyt tylny zdobiony ornamentem okuciowym oraz szczyty ujęte wolutami i obeliskami.
Wieża frontowa[edytuj | edytuj kod]
Wieża frontowa została zbudowana w 1521 lub 1536 roku i jest pozostałością po wcześniejszym kościele[2]. Brak otworów i znaczna grubość murów (funkcja obronna) wskazują na proces inkastelacji kościoła. Po unii Polsko-Litewskiej cechy obronne znowu okazały się zbędne i nastąpiło przebicie otworów oraz utworzenie rodzaju kruchty z dostępem do głównego portalu.
Kaplice[edytuj | edytuj kod]
- Kaplica Borkowskich, budowa ok. 1612–1615. Przylega od północy. Fundacja Elżbiety Kochanowskiej z Czarnolasu.
- Kaplica Górskich (lub Matki Boskiej Nieustającej Pomocy) – druga chronologicznie, przylega od południa. Budowa ok. 1625 – 1629). Fundacja Wawrzyńca Górskiego. Bogato zdobione łuki w przejściach do kaplicy. Bryła o planie zbliżonym do kwadratu z kopułką z latarnią, nawiązuje do nawiązanie do typu Kaplicy Zygmuntowskiej. Ściany zdobione są wnękami zamkniętymi łukami. Od zewnątrz naroża zdobione są przez pilastry.
- Kaplica Królewska (Wniebowzięcia NMP; Różańcowa) z lat 1646-1653. fundacja: Marek Radzik i żona Anna Kawecka. Kaplica w typie kaplicy Zygmuntowskiej, lecz w metamorfozie barokowej: wydłużony rzut, sklepienie o planie eliptycznym.
- Kaplica św. Michała na cmentarzu
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Organy - Polskie Wirtualne Centrum Organowe [online], www.organy.pro [dostęp 2020-03-21].
- ↑ http://www.wkz.lublin.pl/images/stories/SKARBY%202014%20.pdf
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wacław Husarski, Kazimierz Dolny, Wydawnictwo: P.I.W., 1957.
- Władysław Tatarkiewicz, Typ lubelski i typ kaliski w architekturze kościelnej XVII wieku, "Prace Komisji Historii Sztuki", t. VII, z. I, Kraków 1937.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Parafia pw. Św. Jana Chrzciciela i Św. Bartłomieja Apostoła w Kazimierzu Dolnym: Oficjalna strona parafii. [dostęp 2019-11-24].
- Kazimierski Portal Internetowy: Kościół Farny. [dostęp 2019-11-24].
- Architektura I Rzeczypospolitej (województwo lubelskie)
- Kościoły rzymskokatolickie w Kazimierzu Dolnym
- Świątynie pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela
- Świątynie pod wezwaniem św. Bartłomieja
- Architektura renesansowa w województwie lubelskim
- Zabytkowe kościoły w powiecie puławskim
- Zabytki w Kazimierzu Dolnym
- Renesans lubelski
- Historia Kazimierza Dolnego