Mleczaj szaroplamisty
_Fr_71477_crop.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj szaroplamisty |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius vietus Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 344 (1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie i Azji | |
Mleczaj szaroplamisty (Lactarius vietus Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Agaricus vietus Fr. 1821
- Galorrheus vietus (Fr.) P. Kumm. 1871
- Lactarius paludestris Britzelm. 1894)
- Lactarius vietus var. paludestris (Britzelm.) Killerm. 1933
- Lactarius vietus (Fr.) Fr. 1838 var. Vietus
- Lactifluus paludestris (Britzelm.) Kuntze 1898
- Lactifluus vietus (Fr.) Kuntze 1891
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: mleczaj więdnący i mleczaj chmurny[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3–8 (10) cm, kształt u młodych owocników wypukły, potem płaski, w końcu wgłębiony – u starszych owocników jest płytko wklęsły z małym garbkiem. Brzeg początkowo podgięty, później rozprostowany o drobnofalistym brzegu. Po namoknięciu wodą prześwitują blaszki. Jest jasno ubarwiony; w środku ma barwę od jasnofioletowo-szaro brązowawej do mięsnofioletowej, na obrzeżach jest cielisto szary z liliowym odcieniem. Powierzchnia początkowo białawo omszona, później gładka. Podczas wilgotnej pogody śluzowata i lepka, wówczas można skórkę zedrzeć, ale tylko z brzegu kapelusza. Podczas suchej pogody jest słabo połyskująca, i wówczas widoczne mogą być na niej 1-3 pręgi lub tylko plamy[4].
Barwy białawej lub cielistej, u dojrzałych owocników cielistoochrowe[5].
Wysokość 3-8 cm, grubość 0,4-1,2 cm, walcowaty, prosty lub wygięty, początkowo pełny, później watowaty. Powierzchnia biaława lub o jasnej barwie – od liliowoszarej do ochrowoszarej, gładka, czasami tylko występują w niej płytkie jamiki[4].
Cienki i elastyczny, początkowo białawy, później cielistoszary. Ma bardzo ostry smak i słaby, nieokreślony zapach[4].
Początkowo wypływa obficie. Jest białe, ale podczas wysychania zmienia kolor; jego wysychające na blaszkach kropelki stają się szarobrązowe i pozostawiają na blaszkach czarne plami[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki elipsoidalne o rozmiarach 8–9,5 × 6,5–7,5 μm. Na powierzchni posiadają brodawki połączone siateczką. Podstawki mają rozmiar 36–40 × 8–10 μm. Wrzecionowate cystydy występują głównie na ostrzu blaszek, na ich bokach rzadziej[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje na całej półkuli północnej. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony[6]. W Polsce nie jest rzadki. W piśmiennictwie mykologicznym podany na licznych stanowiskach na terenie całego kraju[3][4].
Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, na torfowiskach, w obecności brzóz, na kwaśnych glebach torfowych. Owocniki wytwarza (w Europie) od lipca do października[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb mikoryzowy[3]. Owocniki Lactarius vietus wskutek ostrego smaku często opisywane są jako "niejadalne". W stanie surowym zawierają one substancje które mogą powodować nudności, wymioty lub biegunkę, jednak po odpowiednim przyrządzeniu można je spożywać. Zaleca się w tym celu ich solenie, kiszenie lub marynowanie po uprzednim kilkukrotnym namoczeniu w wodzie i obgotowaniu, lub jedynie dłuższym gotowaniu. Takie przygotowanie owocników pozbawia je także ostrego smaku[5].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Mleczaja szaroplamistego można pomylić z niejadalnym mleczajem kokosowym (Lactarius glyciosmus), który ma zapach wiórków kokosowych. Porównaj również z niejadalnym mleczajem sutkowatym (Lactarius mammosus)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-12-22]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c d Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, 2006, s. 422. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].