Lista światowego dziedzictwa UNESCO na Węgrzech
Lista światowego dziedzictwa UNESCO na Węgrzech – lista miejsc na Węgrzech wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Węgry 15 lipca 1985 roku[2].
Obecnie (stan w 2017 roku) na liście znajduje się osiem obiektów: siedem dziedzictwa kulturowego i jeden o charakterze przyrodniczym[2].
Na węgierskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Węgry zamierzają rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się jedenaście obiektów (stan w roku 2017)[2].
Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO[edytuj | edytuj kod]
Poniższa tabela przedstawia węgierskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem[2];
- Położenie – miasto, komitat; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[3]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok – roku wpisu na listę/rozszerzenia wpisu na listę;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
| Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | Opis |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 400 | Budapeszt – panorama nadbrzeży Dunaju, dzielnica zamkowa w Budzie i Andrássy út Budapest, including the Banks of the Danube, the Buda Castle Quarter and Andrássy Avenue |
|
Budapeszt 47°30′00″N 19°03′00″E/47,500000 19,050000 |
K (ii)(iv) |
1987 2002 |
Stolica Węgier położona nad Dunajem: z zabytkowymi dzielnicami Budy na prawym brzegu i Pesztu na lewym[4]. W Budzie, na nabrzeżu Dunaju znajduje się Zamek Królewski a po przeciwległej stronie rzeki, w Peszcie gmach parlamentu[4]. Brzegi rzeki spina kilka mostów, m.in. XIX-wieczny Most Łańcuchowy[4]. Reprezentacyjną aleją, łączącą Plac Elżbiety z Placem Bohaterów, jest Andrássy út, pod którą biegnie pierwsza w Europie linia metra zbudowana w latach 1893–1896[4]. |
| 401 | Hollókő Old Village of Hollókő and its Surroundings |
|
Nógrád 47°59′50″N 19°35′30″E/47,997222 19,591667 |
K (v) |
1987 | Dobrze zachowana tradycyjna osada z XVII–XVIII w. z 55 domami mieszkalnymi, zabudowaniami gospodarczymi i kościołem[5]. Przykład architektury wiejskiej sprzed kolektywizacji w XX w.[5] |
| 725 | Jaskinie Krasu Węgierskiego (Aggtelek) i Krasu Słowackiego[a] Caves of Aggtelek Karst and Slovak Karst |
|
Borsod-Abaúj-Zemplén 48°28′32,6″N 20°29′12,7″E/48,475730 20,486870 |
P (viii) |
1995 2000 |
System krasowy z 712 jaskiniami, wyróżniający się różnorodnością i koncentracją form na ograniczonym obszarze[6]. |
| 758 | Opactwo benedyktyńskie Pannonhalma i jego otoczenie Millenary Benedictine Abbey of Pannonhalma and its Natural Environment |
|
Pannonhalma Győr-Moson-Sopron 47°33′10,0″N 17°45′40,0″E/47,552778 17,761111 |
K (iv)(vi) |
1996 | Kompleks kościelno-klasztorny Benedyktynów, wzniesiony na początku XI w. i przebudowany w stylu barokowym w XVIII w.[7] W 1055 roku mnisi zredagowali tu pierwszy tekst w języku węgierskim[7]. Najstarsze zachowane zabudowania pochodzą z 1224 roku[7]. |
| 474 | Park Narodowy Hortobágy – puszta Hortobágy National Park - the Puszta |
|
Hajdú-Bihar 47°31′18,1″N 21°05′32,8″E/47,521689 21,092450 |
K (iv)(v) |
1999 | Puszta z rozległymi stepami i bagnami we wschodniej części Węgier, przez ponad 2 tys. lat wykorzystywana do wypasu zwierząt[8]. |
| 853 | Cmentarz wczesnochrześcijański w Peczu Early Christian Necropolis of Pécs(Sopianae) |
|
Baranya 46°07′00″N 18°23′00″E/46,116667 18,383333 |
K (iii)(iv) |
2000 | Historyczna nekropola rzymskiego miasta Sopianae – na terenie dzisiejszego Peczu z zachowanymi wczesnochrześcijańskimi grobowcami z IV w.[9] Grobowce to podziemne komory grobowe, nad którymi wzniesiono kaplice; charakteryzują się wysokiej jakości malowidłami ściennymi o tematyce chrześcijańskiej[9]. |
| 772 | Krajobraz kulturowy Jeziora Fertö/Nezyderskiego[b] Fertö / Neusiedlersee Cultural Landscape |
|
Győr-Moson-Sopron 47°43′09,4″N 16°43′21,8″E/47,719278 16,722722 |
K (v) |
2001 | Krajobraz kulturowy Jeziora Fertö/Nezyderskiego, kształtowany przez 8 tys. lat, jest przykładem wzajemnego oddziaływania człowieka i jego fizycznego otoczenia. Nad jeziorem zachowały się charakterystyczna architektura wiejska oraz kilka XVIII i XIX-wiecznych pałaców, m.in. pałac Széchenyi, Esterháza w Fertőd i zamek rodu Esterházych w Eisenstadt[10]. |
| 1063 | Krajobraz kulturowy Tokaju Tokaj Wine Region Historic Cultural Landscape |
|
Borsod-Abaúj-Zemplén 48°07′17″N 21°24′44″E/48,121389 21,412222 |
K (iii)(v) |
2002 | Region winiarski w północno-wschodnich Węgrzech, oficjalnie ustanowiony w 1737 roku, produkujący tokaj[11]. |
Obiekty na węgierskiej Liście Informacyjnej UNESCO[edytuj | edytuj kod]
Poniższa tabela przedstawia obiekty na węgierskiej Liście Informacyjnej UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na węgierskiej Liście Informacyjnej[2];
- Położenie – miasto, komitat; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[3]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok – roku wpisu na Listę Informacyjną;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
| Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | Opis |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 277 | Średniowieczny zamek w Ostrzyhomiu Le Château-fort médiéval d'Esztergom[12] |
_22.jpg){kind=small} |
Komárom-Esztergom 47°47′08″N 18°44′25″E/47,785556 18,740278 |
K |
1993 | |
| 282 | Jaskinie systemu termokrasowego Budy Caves of the Buda Thermal Karst System |
 |
Budapeszt 47°30′00″N 19°03′00″E/47,500000 19,050000 |
P (viii) |
1993 | System jaskiń termokrasowych z wodami termalnymi obejmujący m.in. jaskinie Pál-völgyi (odkryta w 1904 roku), Szemlő-hegyi – nazywana „podziemnym ogrodem Budapesztu” (odkryta w 1930), Ferenc-hegyi (odkryta w 1933), József-hegyi – nazywana „jaskinią kryształową” (odkryta w 1984 roku) i Molnár János[13] |
| 1500 | Państwowa stadnina koni w Mezőhegyes State Stud-Farm Estate of Mezöhegyes |
 |
Mezőhegyes Békés 46°11′07,4″N 20°29′38,4″E/46,185400 20,494000 |
K (iii)(iv) |
2000 | Stadnina koni w Mezőhegyes została założona w 1784 roku przez cesarza Józefa II Habsburga, stając się jednym z najważniejszych ośrodków hodowli koni[14]. Hodowano tu m.in. konie Nonius i Gidran[14]. Do dziś zachowały się stajnie i zabudowania z XVIII w.[14]. |
| 1502 | Skamieniałości z Ipolytarnóc The Ipolytartnóc Fossils |
 |
Nógrád 48°13′47″N 19°39′31″E/48,229722 19,658611 |
P (vii)(viii) |
2000 | Rezerwat Skamieniałości Ipolytarnóc obejmuje skały osadowe utworzone 24 miliony lat temu oraz skały wulkaniczne sprzed 19 milionów lat[15]. Geostanowisko w Ipolytarnóc – nazywane „prehistorycznymi Pompejami”[16] – skrywa skamieniałości zachowane dzięki warstwie tufu wulkanicznego, która osadziła się po wybuchu wulkanu[15]. |
| 1498 | System umocnień u zbiegu Dunaju i Wagu w Komárnie System of Fortifications at the Confluence of the Rivers Danube and Váh in Komárno - Komárom |
 |
Komárom Komárom-Esztergom 47°35′00″N 18°20′00″E/47,583333 18,333333 |
K (i)(ii)(iv)(v) |
2007 | Historyczny system fortyfikacji w mieście Komárom u ujścia Wagu do Dunaju[17]. Twierdze wznoszono tu od czasów rzymskich – w średniowieczu powstała Stara Twierdza, w poł. XIX w. Austro-Węgry zbudowały tu jedną z trzech wielkich twierdz do obrony wschodnich granic cesarstwa (obok twierdz w Przemyślu i Petrovaradinie), pod koniec XIX w. powstały tu trzy kolejne twierdze: Fort Monostor, Fort Csillag i Fort Igmandi[17]. Po drugiej stronie rzeki, na Słowacji znajduje się umocnione miasto bliźniacze – Komárno[17]. |
| 5366 | Niezależna pre-modernistyczna architektura Ödöna Lechnera: Muzeum Sztuki Stosowanej w Budapeszcie |
|
Budapeszt 47°29′10″N 19°04′06″E/47,486111 19,068333 |
K (i)(ii)(iii)(iv) |
2008 | Ödön Lechner (1845–1914) stworzył niezależny, regionalny styl architektoniczny łączący tradycyjne elementy ludowej sztuki węgierskiej z elementami sztuki wschodniej[18]. Lechner jako twórca samodzielnego węgierskiego stylu architektonicznego miał wielu naśladowców, do tego grona zaliczali się m.in. István Medgyaszay, Béla Lajta czy Aladár Árkay[18]. |
| 5452 | Granice Cesarstwa Rzymskiego – Ripa Pannonica na Węgrzech Frontiers of the Roman Empire – Ripa Pannonica in Hungary |
 |
Baranya Bács-Kiskun Fejér Győr-Moson-Sopron Komárom-Esztergom Pest Tolna |
K (ii)(iii)(iv) |
2009 | Ripa Pannonica – zewnętrzna granica prowincji rzymskiej Panonii, przebiegająca na Dunaju – naturalnej barierze – i nie wymagająca budowy umocnionej granicy[19]. Wzdłuż naturalnej granicy wznoszono niewielkie forty, osady przygraniczne, drogi i wieże obserwacyjne, a na wyspach rzecznych – punkty graniczne[19]. Węgierski odcinek dawnej granicy (415 km) przebiega na prawym brzegu Dunaju[19]. |
| 6264 | Sieć skansenów na Węgrzech The Network of Rural Heritage Buildings in Hungary |
 |
K (ii)(iii)(vi) |
2017 | Węgierska Sieć Chat Wiejskich powstała w poł. XX w. w celu zachowania i ochrony tradycyjnych zabudowań wiejskich wraz z wyposażeniem w ich oryginalnym otoczeniu[20]. Łączy parki etnograficzne, gdzie na wolnym powietrzu zachowały się oryginalne zabudowania mieszkalne i gospodarcze[20]. Sieć obejmuje kilkaset budynków[20]. | |
| 6267 | Siedziby królewskie w Ostrzyhomiu i Wyszehradzie z dawnym lasem królewskim w górach Pilis Royal Seats in Esztergom, Visegrád with the former Royal Wood in the Pilis Mountain |
 |
Komárom-Esztergom Pest |
K (ii)(iii)(iv)(v) |
2017 | Region Pilis leży w centrum dawnego Królestwa Węgier i do dziś zachowały się tu historyczne struktury ziemi uprawnej i lasów założone w średniowieczu[21]. Znajduje się tu Ostrzyhom – najwcześniejsza siedziba królewska (do 1249 roku) a także Wyszehrad – siedziba królewska w latach 1323–1410[21]. |
| 6268 | Drewniane dzwonnice w regionie Górnej Cisy Wooden bell-towers in the Upper Tisza-Region |
 |
Szabolcs-Szatmár-Bereg |
K (ii)(iii)(iv) |
2017 | Sakralna architektura drewniana w regionie górnej Cisy przeżywała rozkwit w XVII–XVIII w.[22] Do XXI w. nie zachował się żaden kościół drewniany w swoim oryginalnym miejscu, przetrwały jedynie drewniane dzwonnice[22]. Do najlepiej zachowanych należą dzwonnice zborów Kościoła Reformowanego w Nyírbátor, Nagyszekeres, Kölcse, Zsurk, Vámosatya, Lónya i Tiszacsécse[22]. |
| 6269 | Krajobraz kulturowy Wzgórz Balatońskich Balaton Uplands Cultural Landscape |
 |
Veszprém Zala 46°58′33″N 17°55′46″E/46,975833 17,929444 |
K, P (iv)(v)(vii) |
2017 | Wzgórza Balatońskie znajdują się na północnym brzegu Balatonu, obejmują m.in. półwysep Tihany, Basen Tapolca, Basen Káli oraz jezioro termalne Hévíz[23]. Znajduje się tu również wiele zabytków, m.in. siedziby węgierskich rodów szlacheckich (np. pałac rodu Festetics w Keszthely) czy stare miasto w Balatonfüred[23]. |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b c d e UNESCO: Hungary. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b c d UNESCO: Budapest, including the Banks of the Danube, the Buda Castle Quarter and Andrássy Avenue. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Old Village of Hollókő and its Surroundings. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Caves of Aggtelek Karst and Slovak Karst. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Millenary Benedictine Abbey of Pannonhalma and its Natural Environment. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Hortobágy National Park – the Puszta. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Early Christian Necropolis of Pécs (Sopianae). [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Fertö / Neusiedlersee Cultural Landscape. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Tokaj Wine Region Historic Cultural Landscape. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Le Château-fort médiéval d'Esztergom. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Caves of the Buda Thermal Karst System. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: State Stud-Farm Estate of Mezöhegyes. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: The Ipolytartnóc Fossils. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ The Prehistoric Pompeii. [w:] Nature Reserve Ipolytarnóc Fossils [on-line]. [dostęp 2017-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-18)]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: System of Fortifications at the Confluence of the Rivers Danube and Váh in Komárno-Komárom. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Ödön Lechner’s independent pre-modern architecture. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Frontiers of the Roman Empire – Ripa Pannonica in Hungary. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: The Network of Rural Heritage Buildings in Hungary. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Royal Seats in Esztergom, Visegrád with the former Royal Wood in the Pilis Mountain. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Wooden bell-towers in the Upper Tisza-Region. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Balaton Uplands Cultural Landscape. [dostęp 2017-09-30]. (ang.).