Masakra w Giumri

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Masakra w Giumri
Ilustracja
Świece, kwiaty i zabawki na schodach opery w Erywaniu, złożone 20 stycznia 2015 roku po śmierci sześciomiesięcznego Serjoży, najmłodszej ofiary masakry.
Państwo

 Armenia

Miejsce

Giumri

Data

12 stycznia 2015

Godzina

6:10 – 6:30

Liczba zabitych

7 osób

Typ ataku

masowe morderstwo,
masakra

Sprawca

Walerij Permiakow,
żołnierz Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej

Położenie na mapie Armenii
Mapa konturowa Armenii, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia40°46′59,9″N 43°49′59,9″E/40,783300 43,833300
Multimedia w Wikimedia Commons

Masakra w Giumri – masowe morderstwo siedmioosobowej ormiańskiej rodziny Awetisjanów dokonane w Giumri 12 stycznia 2015 roku przez żołnierza Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, Walerija Permiakowa, stacjonującego w eksterytorialnej, rosyjskiej 12 Bazie Wojskowej w tymże mieście. Po ucieczce z miejsca zdarzenia Permiakow skierował się w stronę granicy z Turcją, gdzie został zatrzymany przez rosyjską straż graniczną i osadzony w karcerze w bazie Giumri w celu osądzenia go przez rosyjski sąd wojskowy. W wyniku tych wydarzeń doszło do spontanicznych demonstracji w Giumri i Erywaniu, w trakcie których domagano się oddania Permiakowa pod armeński wymiar sprawiedliwości oraz wycofania wojsk rosyjskich z Armenii. Niewystarczająca, zdaniem demonstrantów, reakcja rządu jeszcze bardziej zaostrzyła protesty społeczne w Armenii na początku 2015 roku[1]. W sierpniu 2016 roku Permiakow został skazany na dożywocie za siedem morderstw przez sąd armeński, który zebrał się na terenie rosyjskiej bazy; orzeczenie sądu pierwszej instancji zostało następnie podtrzymane w grudniu 2016 roku przez Sąd Apelacyjny w Erywaniu[2].

Tło wydarzeń[edytuj | edytuj kod]

Istnienie rosyjskiej bazy wojskowej w Armenii budzi nieustanne kontrowersje. Zwolennicy jej utrzymania argumentują, że wojskowa obecność Rosjan w tym kraju zmusiłaby Rosję do walki u boku Armenii w przypadku ewentualnej inwazji tureckiej, podczas gdy krytycy twierdzą, że jej istnienie podważa suwerenność Armenii i stwarza niebezpieczeństwo dla ludności cywilnej[3].

W Giumri miało miejsce kilka incydentów związanych z bazą jeszcze przed morderstwem Awetisjanów. W 1999 roku dwóch pijanych żołnierzy rosyjskich, Denis Popow i Aleksandr Kamieniew, uzbrojonych w karabiny szturmowe AK-74, zabiło dwóch mężczyzn, Waghinaka Simonjana i Dawida Soghomonjana, a raniło 14 innych. Obaj sprawcy byli następnie sądzeni przez sąd armeński. Popow został skazany na 14 lat więzienia, a Kamieniew na 15 lat. Nie jest jasne, czy obaj odbyli całe swoje wyroki w Armenii i niewiele wiadomo na temat samego śledztwa[3][4]. W wywiadzie udzielonym po latach portalowi internetowemu News.am, adwokatka Popowa, Tamara Jailojan stwierdziła, że jej były klient został przeniesiony do Rosji „po dwóch, trzech latach” odsiadki, gdzie, „jak się później dowiedzieliśmy, wypuszczono go na wolność”[4]. W 2013 roku dwoje dzieci zginęło od wybuchu miny na poligonie w pobliżu bazy wojskowej w Giumri. Pole minowe nie zostało ogrodzone ani odpowiednio oznakowane, ale mimo to dowództwo bazy wojskowej nigdy nikogo nie ukarało za ten incydent, a także zignorowało oficjalne skargi rodziców zabitych dzieci i miejscowych mieszkańców[5].

Masakra[edytuj | edytuj kod]

12 stycznia 2015 roku w Giumri znaleziono ciała sześciu osób. Pięć z nich miało rany postrzałowe, natomiast jedna osoba, półroczny chłopiec, nosił na ciele ślady siedmiu pchnięć ostrym narzędziem, którym okazał się być bagnet od rosyjskiego karabinu szturmowego[6][7]. Ormiański Komitet Śledczy jako podejrzanego wymienił Walerija Permiakowa, rosyjskiego żołnierza stacjonującego w rosyjskiej 102 Bazie Wojskowej[8]. Permiakow podobno opuścił bazę wcześniej i nie było z nim kontaktu[9]. Na miejscu zbrodni pozostawił broń i mundur wojskowy[10].

Sześć ofiar zidentyfikowano tego samego dnia[11]. Było wśród nich małżeństwo, ich syn i synowa, 2-letnia wnuczka oraz niezamężna córka[12]. Ofiarami byli:

  • Serjoża Karapeti Awetisjan (ur. 1961, ojciec)
  • Hasmik Rafiki Awetisjan (ur. 1959, matka)
  • Aida Serjożaji Awetisjan (ur. 1979, córka)
  • Armen Serjożaji Awetisjan (ur. 1981, syn)
  • Araks Awetisjan (ur. 1990, żona Armena)
  • Hasmik Armeni Awetisjan (ur. 2012, córka Araksy i Armena)[13]
  • Serjoża Armeni Awetisjan (6-miesięczny syn Araksy i Armena) przeżył atak i został zabrany do miejscowego szpitala w stanie krytycznym[9]. Niemowlę zmarło z powodu odniesionych ran 19 stycznia w szpitalu w Erywaniu, stając się siódmą ofiarą masakry[14].

Podejrzany[edytuj | edytuj kod]

Jedynym podejrzanym był Walerij Pawłowicz Permiakow (ros. Валерий Павлович Пермяков), żołnierz stacjonujący w rosyjskiej 102 Bazie Wojskowej. Jego rodzice, Pawieł Giennadijewicz i Marija Kuzminiczna, są zielonoświątkowcami[15]. Jego ojciec naprawia lodówki i jest pastorem „ewangelicznych chrześcijan w Kraju Zabajkalskim”[16]. Permiakow ma starszego brata i cztery siostry (trzy z nich pochodzą z pierwszego małżeństwa jego ojca), jego brat został skazany za morderstwo lub usiłowanie zabójstwa[17][18].

Permiakow skończył dziewięć klas szkoły w mieście Balej w Kraju Zabajkalskim[18]. 20 maja 2014 roku został powołany do zasadniczej służby wojskowej w jednostce w Czycie[16]. Stamtąd 3 grudnia został przeniesiony do Giumri, gdzie służył w batalionie pancernym. Według kolegów sprawiał wrażenie normalnego człowieka i nie miał problemów z panowaniem nad sobą[17][19].

Protesty i oficjalne reakcje[edytuj | edytuj kod]

Starcia pomiędzy demonstrantami a policją w pobliżu rosyjskiego konsulatu w Giumri, 15 stycznia 2015[20]

Dzień po morderstwie, 13 stycznia 2015 roku odbył się pierwszy protest pod ambasadą Rosji w Erywaniu. Protestujący domagali się usunięcia rosyjskiej bazy wojskowej z terytorium Armenii i wydalenia ambasadora Rosji[21]. Mieszkańcy Giumri zorganizowali również spontaniczny wiec na centralnym placu swojego miasta, gdzie kilka tysięcy osób domagało się przejęcia sprawy przez armeńskie organy ścigania[22].

14 stycznia odbył się zlot samochodowy w Giumri, którego uczestniczy żądali przekazania Permiakowa przed armeński sąd[23]. Z tym samym żądaniem w stronę rosyjskiej bazy wojskowej przemaszerowało około dwóch tysięcy osób, ale policja zablokowała drogę prowadzącą do obiektu[24][25].

15 stycznia w Giumri odbył się pogrzeb rodziny Awetisjanów. Tysiące ludzi z Giumri, Erywania i innych ormiańskich miast przybyło, by pożegnać ofiary masakry. W Erywaniu i Giumri przez cały dzień odbywały się masowe protesty. Wieczorem policja i protestujący starli się w pobliżu rosyjskiego konsulatu w Giumri[26][27]. Co najmniej 14 osób zostało rannych podczas starć w tym mieście[28]. Podczas protestu pod ambasadą Rosji w Erywaniu zatrzymano wielu demonstrantów, w tym reżysera filmowego Tigrana Chzmaljana. Dziesiątki protestujących próbowały spalić rosyjską flagę[29]. Co najmniej 38 osób zostało zatrzymanych na placu Wolności w Erywaniu; wszystkich zwolniono następnego dnia[30]. Według Armena Grigorjana, „po części wzrosła masowa frustracja i rozczarowanie, ponieważ prezydent i premier Armenii nie wydali żadnych publicznych oświadczeń w tej sprawie”[31].

Po protestach prokurator generalny Armenii Gework Kostanjan obiecał skierować oficjalny wniosek do władz rosyjskich o przekazanie Permiakowa ormiańskim organom ścigania[32].

19 stycznia kilkadziesiąt osób postawiło świece, kwiaty i zabawki na schodach opery w Erywaniu ku pamięci sześciomiesięcznego Serjoży, zmarłej tego dnia najmłodszej ofiary masakry[33]. W Giumri miejscowi mieszkańcy zebrali się przed domem rodziny Awetisjanów i zostawili tam świece[34]. Niemowlę zostało pochowane 21 stycznia. W jego mszy pogrzebowej w kościele Świętej Pieczęci w Giumri uczestniczyło kilkaset osób[35][36].

Aresztowanie i śledztwo[edytuj | edytuj kod]

Armeńska policja rozpoczęła obławę i wezwała obywateli do informowania o możliwym miejscu pobytu podejrzanego[8]. Permiakow został zatrzymany przez rosyjską straż graniczną około 16 km od Giumri, w pobliżu miejscowości Bajandur, niedaleko granicy tureckiej[37][38][39]. Po aresztowaniu Permiakow był przetrzymywany w karcerze w rosyjskiej bazie, gdzie sprawa sprawa była badana przez rosyjską prokuraturę wojskową[1]. Podejrzany przyznał się do popełnienia przestępstwa już pierwszego dnia aresztu. Twierdził, że wszedł do domu Awestisjanów, ponieważ chciał się czegoś napić[40].

Biuro Prokuratora Generalnego Armenii w pierwszych dniach stwierdziło, że sprawa podlega jurysdykcji rosyjskich władz wojskowych. Legalność takiego posunięcia była szeroko kwestionowana i wywołała ostre kontrowersje w Armenii[1]. W toku masowych protestów stanowisko armeńskiej prokuratury uległo zmianie i 3 lutego prokurator generalny Armenii Gework Kostanjan oficjalnie zwrócił się do swojego rosyjskiego odpowiednika o przekazanie Permiakowa[41]. Jednakże tego samego dnia dziennik Kommiersant poinformował, że obie strony zgodziły się sądzić żołnierza przed rosyjskim sądem wojskowym w 102 Bazie Wojskowej w Giumri[42][43].

Jednocześnie toczyło się oddzielne śledztwo rosyjskiej prokuratury przeciwko Permiakowowi w sprawie dezercji z bronią i kradzieży[44]. 5 lutego rosyjskie media cytowały[45] oficjeli wojskowych, którzy powiedzieli, że Permiakow cierpi na niepełnosprawność intelektualną i w ogóle nie powinien zostać powołany do służby wojskowej[46]. Jednakże 5 kwietnia armeńscy biegli sądowi orzekli, że Permiakow jest poczytalny[47].

Ostatecznie za porozumieniem stron postanowiono rozdzielić zarzuty pomiędzy jurysdykcję dwóch państw: rosyjski sąd wojskowy zajął się jedynie kwestią dezercji i kradzieży broni, a sprawę o morderstwo oddano cywilnemu sądownictwu armeńskiemu[48]. 12 sierpnia 2015 roku 5 Garnizonowy Sąd Wojskowy skazał Permiakowa na 10 lat więzienia za dezercję, kradzież i nielegalne posiadanie broni[49]. Rok później, 23 sierpnia 2016 roku, Sąd Okręgowy w Giumri, którego posiedzenie odbyło się na terenie rosyjskiej bazy wojskowej, uznał Permiakowa za winnego wszystkich stawianych mu zarzutów[48] i skazał go na dożywocie za siedem morderstw, rozbój i próbę nielegalnego przekroczenia granicy Armenii[50][51]. Orzeczenie sądu pierwszej instancji zostało podtrzymane w grudniu 2016 roku przez Sąd Apelacyjny w Erywaniu[2].

Krewni ofiar wystąpili również z roszczeniem przeciwko Rosji o odszkodowanie w wysokości 450 tys. euro. Zgodnie z ich stanowiskiem dowództwo rosyjskie, wiedząc o chorobie psychicznej Permiakowa, przekazało mu broń, a zatem Rosja jest odpowiedzialna za działania personelu wojskowego swojej bazy[52].

18 maja 2017 roku Permiakow został poddany ekstradycji do Rosji zgodnie z konwencją moskiewską z 1998 roku „O przekazywaniu skazanych na karę pozbawienia wolności dla dalszego odbywania kary”. Strona rosyjska zagwarantowała wykonanie wyroku na swoim terytorium[53][54]. Dokładne miejsce odbywania wyroku przez Permiakowa pozostaje nieznane, ponieważ zostało objęte tajemnicą państwową[55].

Relacje w mediach[edytuj | edytuj kod]

Chociaż media niezależne w Armenii szeroko opisywały tę sprawę, państwowa telewizja początkowo „unikała podawania informacji o śledztwie i kampanii protestacyjnej”[31].

Rosyjskie media początkowo milczały na temat masakry, a żaden z trzech głównych ogólnorosyjskich kanałów, Rossija 1, Pierwyj kanał i NTW, nie podał żadnej informacji o tym wydarzeniu w ciągu pierwszego dnia po morderstwie[56]. Drugiego dnia NTW poinformowało jedynie, że żołnierz uciekł z rosyjskiej bazy wojskowej w Giumri i został znaleziony, nie wspominając jednak o morderstwach. Inna duża stacja telewizyjna, Rossija 24, również donosiła o sprawie dzień później, przy czym podkreślała, że Permiakow świetnie sobie radził w służbie wojskowej[56].

Po śmierci 6-miesięcznego Serjoży rosyjski dziennikarz Władimir Sołowjow wezwał do publicznej egzekucji Permiakowa[57].

Wpływ na stosunki międzynarodowe[edytuj | edytuj kod]

Brytyjski dziennikarz Thomas de Waal napisał, że protesty „pokazują, iż ormiańska opinia publiczna ma znacznie szersze spektrum poglądów niż jej przywódcy polityczni. Polityczne konsekwencje straszliwej masakry w Giumri nie spowodują odwrócenia strategicznej orientacji od Rosji, ale mogą spowodować spadek publicznego poparcia dla prezydenta Serża Sarkisjana i jego rządu”[58].

Nastroje antyrosyjskie[edytuj | edytuj kod]

Masakra wywołała falę antyrosyjskich nastrojów wśród Ormian, zwłaszcza w Giumri[59]. Według Armena Grigorjana, można oczekiwać, że „nastroje antyrosyjskie [w Armenii] wzrosną”, chyba że Rosja przekaże jurysdykcję w tej sprawie Armenii[31].

Relacje armeńsko-rosyjskie[edytuj | edytuj kod]

Reakcja rosyjskiego rządu była krytykowana nawet w Rosji jako potencjalnie szkodliwa dla stosunków dwustronnych[60][61].

Ormiański analityk Richard Giragosian, w opinii dla Al-Dżaziry stwierdził, że „Armenia nie może już dłużej liczyć na Rosję”[62].

Rosyjski socjolog i historyk Siergiej Arutiunow stwierdził, że zabójstwa mogą zaszkodzić stosunkom między Armenią a Rosją[63].

102 Baza Wojskowa i jej przyszłość[edytuj | edytuj kod]

Masakra wywołała społeczne żądania zlikwidowania rosyjskiej bazy w Giumri. Analityk Saro Sarojan, pisząc dla niezależnego portalu Hetq Online, stwierdził, że przyszłość bazy zależy od stosunków i możliwego partnerstwa między Iranem a Zachodem oraz „strategicznego partnerstwa” pomiędzy Rosją a Azerbejdżanem[64].

7 lutego 2015 roku Raffi Howannisian, lider narodowo-liberalnej partii Dziedzictwo wezwał do zlikwidowania bazy w Giumri, jeśli Permiakow nie zostanie przekazany Armenii[65].

Według doniesień rosyjskich mediów, anonimowe źródło w Sztabie Generalnym Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej zadeklarowało, że 102 Baza Wojskowa „będzie obsadzona wyłącznie personelem złożonym z żołnierzy kontraktowych począwszy od wiosny 2016 roku”[66].

2 grudnia 2018 rosyjski żołnierz ze 102 Bazy Wojskowej śmiertelnie pobił 57-letnią mieszkankę Giumri, Dżuliettę Gukasjan. Nowe morderstwo powszechnie porównywano do masakry z 2015 roku[67][68].

Reakcje[edytuj | edytuj kod]

Armenia[edytuj | edytuj kod]

Kancelaria Prezydenta Armenii Serża Sarkisjana wydała 12 stycznia oświadczenie, w którym napisało: „Obecnie podejmowane są wszelkie niezbędne kroki, aby znaleźć sprawcę tego barbarzyńskiego czynu, a kroki te są pod bezpośrednią kontrolą prezydenta”. Tego samego dnia prezydent odbył konsultacje z szefami organów ścigania[69].

Parlamentarna partia Dziedzictwo zażądała surowej kary dla sprawcy (sprawców) masakry[70].

19 stycznia biuro prezydenta Serża Sarkisjana wydało oświadczenie składające kondolencje w związku ze śmiercią Serjoży Awetisjana[71].

Rosja[edytuj | edytuj kod]

Ambasada Rosji w Erywaniu złożył kondolencje w oświadczeniu, w którym stwierdził, że Armenia i Rosja współpracują w tej sprawie[72]. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rosji złożyło również kondolencje bliskim zmarłych i oświadczyło, że zapewni im wszelką niezbędną pomoc[73].

W odpowiedzi na protesty w Giumri i Erywaniu, ambasador Rosji w Armenii Iwan Wołynkin stwierdził, że „tego problemu nie wolno upolityczniać. Przestępczość nie ma narodowości, zwłaszcza w tym przypadku. Nie możemy robić na tym polityki”[74].

18 stycznia, prawie tydzień po masakrze, prezydent Rosji Władimir Putin złożył kondolencje w rozmowie z prezydentem Serżem Sarkisjanem. Stwierdził również, że jest przekonany, iż „śledztwo zostanie zakończone tak szybko, jak to możliwe, a sprawca zostanie ukarany”[75].

Minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow ocenił: „Widzimy próby upolitycznienia tej sytuacji, które nie wypływają ani z rządu Armenii, ani z Rosji. Jest wielu ludzi, którzy chcą wykorzystać tę tragedię, aby uzyskać korzyści geopolityczne”[76].

W dniu 20 stycznia rzecznik Rosyjskiego Komitetu Śledczego Władimir Markin powiedział, że śledztwo i postępowanie karne przeciwko Permiakowowi „będą się toczyć wyłącznie na ziemi ormiańskiej”[77].

Inne państwa[edytuj | edytuj kod]

Ambasadorzy Stanów Zjednoczonych[78], Wielkiej Brytanii[79], Francji[80], Gruzji[81] i Litwy[82] złożyli oficjalne kondolencje. 16 lutego 2015 roku przewodniczący parlamentu Gruzji, Dawit Usupaszwili, oświadczył podczas swojej wizyty w Armenii: „Stoimy obok was i dzielimy wasz ból z powodu tragedii w Giumri”[83].

Teorie spiskowe[edytuj | edytuj kod]

W Armenii rozpowszechniły się liczne teorie spiskowe na temat możliwych przyczyn masakry, głównie z podaniem jako sprawców agentów Azerbejdżanu lub Turcji. Tewan Poghosjan, poseł z partii Dziedzictwo, zasugerował, że masakra była „częścią zagranicznej operacji wywrotowej”. Dodał, że „wywiad Azerbejdżanu mógł zwerbować Permiakowa, a to mogło tłumaczyć jego próbę przekroczenia granicy z Turcją”[31][84].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Armen Karapetyan: Armenia: Murder Case Strains Relations with Moscow. Institute for War and Peace Reporting, 26.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  2. ↑ a b Appeals Court Upholds Life Sentence for Russian Soldier Convicted of Murder of Armenian Family. epress.am, 19.12.2016. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  3. ↑ a b Polite People* in Armenia: Russian Soldier Shoots Sleeping Family in their own House in Gyumri. Нігіліст. Продуктивна Руйнація, 14.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  4. ↑ a b Marianna Grigoryan: Armenia: Will Murders Bring Change to Ties with Russia?. Eurasianet, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  5. ↑ Moscow and Yerevan Analysis. lragir, 16.03.2016. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  6. ↑ Владислав Трифонов: Армянскую семью караульный расстрелял спящей. Kommiersant, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-13]. (ros.).
  7. ↑ Л. Панченко, О. Божьева: Российского военнослужащего, подозреваемого в массовом убийстве, могли подставить. Такое предположение высказали в совете старейшин города Гюмри. Moskowskij Komsomolec, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-13]. (ros.).
  8. ↑ a b Russian Soldier Suspected of Killing 6 Members of Gyumri Family. Hetq Online, 12.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  9. ↑ a b Manhunt Continues for Russian Deserter Suspected of Killing Family in Gyumri. Asbarez, 12.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  10. ↑ Deputy police chief provided details on investigation into crime in Gyumri. Armenpress, 12.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  11. ↑ All victims of brutal assassination in Armenia's Gyumri identified. Armenpress, 12.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  12. ↑ Russian Soldier Suspected Of Killing Family In Armenia. Radio Swoboda, 12.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  13. ↑ 14.01.2015: Whole Gyumri mourns with Avetisyans’ relatives. Armenpress, 14.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  14. ↑ 6-month-old Seryozha Avetisyan dies (PHOTO). News.am, 19.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  15. ↑ Надежда Пеньковская, Ольга Кирьянова: Родители Валерия Пермякова не верят, что их сын способен на убийство. Komsomolskaja Prawda, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  16. ↑ a b Александр Черемных, Надежда Пеньковская, Ольга Кирьянова: Отец Валерия Пермякова является пастором церкви христиан веры евангельской в Забайкалье. Komsomolskaja Prawda, 17.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  17. ↑ a b Сослуживцы о подозреваемом в убийстве шести человек в Гюмри: он общительный парень. Moskowskij Komsomolec, 12.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  18. ↑ a b 18-летний призывник из Балея расстрелял армянскую семью из 6 человек. Komsomolskaja Prawda, 24.08.2016. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  19. ↑ Карен Погосян: Не дотянул до границы. Русская Планета, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  20. ↑ iravabannet: Բախումներ ու պայթյուններ Գյումրիի ռուսական հյուպատոսարանի մոտ. YouTube, 15.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (orm.).
  21. ↑ Armenians demand Russian forces leave their territory. Vestnik Kavkaza, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  22. ↑ Satenik Kaghzvantsian: Hundreds Rally In Armenia After Family Massacre. Radio Swoboda, 14.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  23. ↑ Gyumri car rally kicks off (PHOTOS). News.am, 14.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  24. ↑ Citizens of Gyumri gathered near Russian military base, will wait one day for prosecutor’s response. Armenpress, 14.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  25. ↑ Live Broadcast: Gyumri Residents Demonstrate Outside Russian Army Base. Hetq Online, 14.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  26. ↑ Protesters clash with police outside Russian General Consulate in Armenia’s Gyumri. Russian News Agency, 15.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  27. ↑ Gyumri Protesters Clash with Police at Russian Consulate. Asbarez, 15.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  28. ↑ 14 Injured as Armenians Protest Family Killings by Russian Soldier. The Moscow Times, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  29. ↑ Protesters Try To Burn Russian Flag As Armenians Mourn Family. Radio Swoboda, 15.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  30. ↑ 59 citizens detained by Police in Yerevan and Gyumri set free. Armenpress, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  31. ↑ a b c d Armen Grigoryan: Murder of Armenian Family by Russian Soldier Severely Strains Moscow-Yerevan Relations. Eurasia Daily Monitor Volume: 12 Issue: 10, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  32. ↑ Armenian Prosecutor Vows To Ask Russia For Massacre Suspect. Radio Swoboda, 15.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  33. ↑ Candles, flowers and toys in Yerevan to honor Seryozha Avetisyan (PHOTO). News.am, 19.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  34. ↑ Citizens of Gyumri have organized a candle-lighting ceremony in front of the Avetisyans' house. Armenpress, 19.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  35. ↑ Funeral held for six-month-old Seryozha Avetisyan in Gyumri. Aysor.am, 21.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  36. ↑ Armenians Bury Infant Victim Of Gyumri Massacre. Radio Swoboda, 21.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  37. ↑ Russian troops in Armenia detain soldier suspected of killing 6 people. Russian News Agency, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  38. ↑ Suspect in Gyumri Killings Detained at Turkish Border. Asbarez, 12.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  39. ↑ Gyumri Murder Suspect Apprehended at Armenia-Turkey Border. CivilNet, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-08)]. (ang.).
  40. ↑ Russian Soldier Confesses to Massacring Entire Armenian Family. The Moscow Times, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  41. ↑ Генпрокурор Армении попросил Россию передать армянской стороне расследование убийства в Гюмри. Interfax, 3.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  42. ↑ Армения и Россия договорились о проведении гарнизонного военного суда над Валерием Пермяковым. Kommiersant, 3.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  43. ↑ Joshua Kucera: Russia, Armenia Continue Wrangling Over Soldier Accused Of Mass Murder. Eurasianet, 5.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  44. ↑ Обвиняемого в массовом убийстве в Гюмри будут судить на военной базе РФ. Interfax, 3.02.2015. [dostęp 2021-01-12]. (ros.).
  45. ↑ Permyakov Said to Have History of Mental Illness. Asbarez, 5.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  46. ↑ Владимир Ващенко: Убийца из Гюмри оказался олигофреном. Gazeta.ru, 5.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  47. ↑ Экспертиза признала вменяемым обвиняемого в массовом убийстве в Гюмри. Interfaks, 9.04.2015. [dostęp 2021-01-14]. (ros.).
  48. ↑ a b Валерий Пермяков приговорен к пожизненному заключению по делу об убийстве. Новости-Армения, 23.08.2016. [dostęp 2021-01-12]. (ros.).
  49. ↑ Николай Сергеев: Рядовой Пермяков осужден на десять лет за дезертирство. Kommiersant, 12.08.2015. [dostęp 2021-01-12]. (ros.).
  50. ↑ Российский военный получил пожизненный срок за убийство семьи в Армении. РБК, 23.08.2016. [dostęp 2021-01-12]. (ros.).
  51. ↑ Российскому солдату дали пожизненное за убийство семьи в Гюмри. Meduza, 23.08.2016. [dostęp 2021-01-12]. (ros.).
  52. ↑ России передали пожизненно осужденного за убийство семьи из Гюмри военного. Lenta.ru, 18.05.2017. [dostęp 2021-01-12]. (ros.).
  53. ↑ России передали пожизненно осужденного за убийство семьи из Гюмри военного. Lenta.ru, 18.05.2017. [dostęp 2021-01-13]. (ros.).
  54. ↑ Бывший генпрокурор: Пермяков будет нести полноценное наказание в России. EurAsia Daily, 18.05.2017. [dostęp 2021-01-13]. (ros.).
  55. ↑ Александра Баландина: Ужас в Гюмри: как русский солдат расстрелял армянскую семью. Gazeta.ru, 12.01.2020. [dostęp 2021-01-13]. (ros.).
  56. ↑ a b Vahram Martirosyan: How Russian TV Channels Covered Up Gyumri Massacre. Media.am, 14.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  57. ↑ Władimir Sołowjow: VRSoloviev. Twitter. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  58. ↑ Thomas de Waal: Armenia: Aftermath of a Massacre. Carnegie Moscow Center, 1.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  59. ↑ Alina Nikoghosyan: Shock and Questions: Gyumri mourns murders as it looks for reasons. ArmeniaNow, 13.01.15. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  60. ↑ От редакции: Армянская ошибка Москвы. Wiedomosti, 19.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  61. ↑ Александр Братерский: «Когда в городе есть военная база, это не очень хорошо». Gazeta.ru, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  62. ↑ Richard Giragosian: Armenia can’t count on Russia any more. Al-Dżazira, 20.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  63. ↑ Историк Сергей Арутюнов: если Россия проявит идиотизм, трагедия в Гюмри рассорит российские и армянские народы. Dożd, 20.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ros.).
  64. ↑ 102-րդ ռազմաբազա. Հայաստանի համար անցյա՞լ, թե՞ ապագա. Hetq Online, 23.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (orm.).
  65. ↑ Րաֆֆի Հովհաննիսյան․ Պետք է ուժ գտնենք պայքար տանելու թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին ճակատներում. Radio Swoboda, 7.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (orm.).
  66. ↑ 102nd Russian military base in Armenia to be staffed by contract servicemen. ArtsahkNews, 20.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  67. ↑ Ани Меджлумян: Российский солдат обвиняется в убийстве армянки в Гюмри. Eurasianet, 15.12.2018. [dostęp 2021-01-13]. (ros.).
  68. ↑ Екатерина Фомина: В Армении задержали российского военного по подозрению в убийстве жительницы Гюмри. Nowaja Gazieta, 11.12.2018. [dostęp 2021-01-13]. (ang.).
  69. ↑ President Sargsyan holds consultations on family massacre in Gyumri. ArmeniaNow, 12.01.15. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  70. ↑ «Ժառանգությունը» հայտարարում է՝ Գյումրիում կատարված ոճրագործության մեղավորները պետք է խստագույնս պատժվեն. Heritage.am, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (orm.).
  71. ↑ Armenian leader extends condolences on death of Seryozha Avetisyan. News.am, 19.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  72. ↑ Russian embassy offers condolences over Gyumri tragedy. aysor.am, 12.01.2015. [dostęp 2022-02-25]. (ang.).
  73. ↑ Russian Foreign Ministry issues comments on Gyumri murder. Tert.am, 12.01.15. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  74. ↑ Nana Martirosyan: Ambassador of Russia to Armenia: Gyumri tragedy must not be politicized. ArmInfo, 15.01.15. [dostęp 2021-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-10)]. (ang.).
  75. ↑ Putin says he is confident Gyumri tragedy will be investigated promptly. Russian News Agency, 18.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  76. ↑ Russian FM: Many use Gyumri tradegy to gain geopolitical dividends (video). A1plus, 21.01.15. [dostęp 2022-02-24]. (ang.).
  77. ↑ Russian Soldier Will Be Tried In Armenia, Reportedly By Russian Court. Radio Swoboda, 20.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  78. ↑ US Embassy staff sends their condolences to the Avetisyan family. News.am, 15.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  79. ↑ British embassy in Armenia expresses condolences on Avetisyan family murder. Tert.am, 15.01.15. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  80. ↑ France Ambassador to Armenia: I am deeply shocked by murder of innocent people. News.am, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  81. ↑ Georgian Embassy Expresses 'Deepest Sorrow' Over Gyumri Killings. Hetq Online, 16.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  82. ↑ Lithuanian Ambassador offers condolences on Gyumri tragedy. Armenpress, 15.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  83. ↑ Usupashvili: Georgia shares pain of Gyumri tragedy. News.am, 16.02.2015. [dostęp 2021-01-06]. (ang.).
  84. ↑ «Գլխավորը՝ ինքը պետք է մտներ և սպանդ տեղի ունենար». պատգամավորը նոր վարկած է առաջ քաշում. GALA TV, 13.01.2015. [dostęp 2021-01-06]. (orm.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Masakra_w_Giumri&oldid=70560647”