Ogniar
 Pyrolirion arvense | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Ogniar |
| Nazwa systematyczna | |
| Pyrolirion Herbert Appendix: 37 (1821)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
non designatus[4] | |
Ogniar (Pyrolirion Herb.) – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych, obejmujący 8 gatunków, występujących endemicznie w północnym Chile, Peru i Boliwii[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wieloletnie rośliny zielne, geofity cebulowe[5]. Liście równowąskie do równowąskolancetowatych. Kwiat pojedynczy, wzniesiony, wyrastający na pustym w środku głąbiku, niekiedy kwiat pozostaje siedzący. Okwiat promienisty, lejkowaty, o różnych barwach, w dolnej części zrośnięty w rurkę, powyżej rozpostarty. Pręciki wolne, niemal równej długości. Zalążnia dolna. Szyjka słupka potrójnie rozgałęziona, zakończona łopatkowatymi znamionami. Torebki zawierają czarne, spłaszczone nasiona z białym szwem[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Hippeastreae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae[6]. We wcześniejszych ujęciach traktowany jako podrodzaj w rodzaju zefirant[5].
- Wykaz gatunków[3]
- Pyrolirion albicans Herb.
- Pyrolirion arvense (F.Dietr.) Erhardt, Götz & Seybold
- Pyrolirion boliviense (Baker) Sealy
- Pyrolirion cutleri (Cárdenas) Ravenna
- Pyrolirion flavum Herb.
- Pyrolirion huantae Ravenna
- Pyrolirion tarahuasicum Ravenna
- Pyrolirion tubiflorum (L'Hér.) M.Roem.
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
- Etymologia nazwy naukowej
- Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów πυρο (pyro – ogień) i λείριον (lirion – lilia) i odnosi się do koloru kwiatów tych roślin[7].
- Nazwy zwyczajowe w języku polskim
- Polska nazwa rodzaju Pyrolirion: ogniar, wskazana została w Słowniku nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich... Erazma Majewskiego wydanym w roku 1894[8] i w Słowniku polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin z roku 1900 Józefa Rostafińskiego[9].
- Leucothauma Ravenna, Onira 11: 65 (2009).
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
W cebulach i liściach Pyrolirion albicans obecnych jest dziesięć alkaloidów amarylkowatych o właściwościach bioaktywnych, w tym ponad 10 μg/100 g suchej masy galantaminy, stosowanej w leczeniu choroby Alzheimera[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
- ↑ a b c d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).
- ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).
- ↑ a b c Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
- ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-20]. (ang.).
- ↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
- ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich.... T. 1: T. 1.: Słownik polsko – łaciński. Warszawa: Druk Noskowskiego, 1889, s. 262. (pol.).
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 425. (pol.).
- ↑ Hibert Huaylla, Olimpia Llalla, Laura Torras-Claveria, Jaume Bastida. Alkaloid profile in Pyrolirion albicans Herb. (Amaryllidaceae), a Peruvian endemic species. „South African Journal of Botany”. 136, s. 76–80, 2021. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.sajb.2020.03.016. ISSN 0254-6299. (ang.).