Petersdorff (ród szlachecki z Pomorza)
 Herb rodowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Gniazdo rodzinne | |
| Protoplasta |
Janicke von Petersdorff |
| Pierwsza wzmianka |
1298 |
| Status rodziny |
żyje |
Petersdorff – ród szlachecki wywodzący się z Księstwa Pomorskiego.
Herb[edytuj | edytuj kod]
Herb rodowy von Petersdorff przedstawia pięć srebrnych muszli ułożonych złotym skosie na czerwonym polu. W klejnocie nad hełmem ze złoto-czerwonymi labrami dwa pęki strusich piór ułożonych w następującej kolejności: czerwone, złote, czerwone[1].
Herb hrabiowski nadany duńskiej gałęzi rodu w 1810 roku ma podzieloną tarczę: powyżej na polach złotym i czerwonym znajduje się złoty skos z czterema srebrnymi muszlami (zgodnie z herbem rodowym). Dolne pole po lewej stronie w kolorze czerwonym, na nim wyłaniające się z chmury złote ramię z mieczem. Po lewej stronie na niebieskim polu złoty hełm z sześcioma strusimi piórami. Nad tarczą trzy hełmy bez osłon. Nad pierwszym z nich pięć srebrnych strusich piór między czterema czerwonymi flagami ze srebrnym krzyżem (Dannebrog) na złotych lancach; nad drugim dwa pęki srebrno-niebiesko-czerwonych strusich piór; nad trzecim dwa wyciągnięte ramiona w krótkich niebieskich rękawach, trzymające razem czerwoną gwiazdę. Za trzymacze służą dwa czarne rumaki[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o pomorskich Petersdorffach pochodzi z 1298 roku. Wśród studentów Uniwersytetu Bolońskiego wymienieni zostają Gisbertus oraz Wilhelmus de Petirsdorf[3]. Giso (lub Hisso) von Petersdorff zostaje wspomniany w 1322 roku jako kanonik, a następnie w 1329 jako dziekan Kościoła Mariackiego w Szczecinie[4]. W 1330 wzniósł on w tym kościele ołtarz i dotował go 10 łanami (Hufen) ziemi zakupionymi w Przytocku i Rokitach[5]. Pewną genealogię rodu można ustalić jednak dopiero w XV wieku. Wyłaniają się wtedy jego trzy główne gałęzie, posiadające dobra Danowie (niem. Jakobsdorf), Tarnowie (niem. Großenhagen) i Budnie (niem. Buddendorf)[6]:
| Janicke | Katharina von Trone | Bruno | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Paul | Anna von Wiesen | Matzke | Anna von Pansin | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Katharina von Luchten | Dame | Janicke | Erdmute von Quitzke | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Linia z Danowa | Linia z Tarnowa | Linia z Budna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Janicke, protoplasta dwóch pierwszych linii, jest określany około 1400 roku jako „pan na Tarnowie”. Mniej więcej 50 lat później jego syn Paul zostaje nazwany „panem na Danowie”[4]. Z kolei o Brunonie von Petersdorff, „panu na Budnie”, wiadomo, że w 1451 roku odsprzedał część swoich dóbr szczecińskim kartuzom za 21 denarów (Vinkenaugen) rocznego czynszu. Daniel von Petersdorff (Dame Prestorp) odnotowywany jest kilkakrotnie w latach w 1462-1484 roku jako burmistrz Goleniowa[5][7].
O dalszych dziejach rodziny dowiadujemy się między innymi z aktów własności ziem. W 1478 Janke von Petersdorff z Tarnowa i Heinrich Vise z Marszewa odsprzedali hrabiom Albrechtowi i Ludwigowi von Eberstein wieś Jarosławki, z której pobierali czynsz wynoszący 50 marek. Z kolei w 1508 książę Bogusław zezwolił Drewesowi z Tarnowa na zastawienie u szczecińskich kartuzów jednego ze swoich majątków na kwotę 50 marek, by w ten sposób pozyskać środki na wyprawienie wesela swojej siostry. 1569 książę Barnim nadał rodzinie w lenno dobra w Budnie, Maciejewie, Danowie, Tarnowie, Podańsku, Tarnówku, Mostach, Burowie, Osinie, Rożnowie Nowogardzkim i Radzanku, a także niezasiedlony dotąd teren nazywany Cölpin[8]. W 1799 roku rodzina uzyskała także majątki w powiecie Belgard – za sumę 85.000 talarów porucznik Gustav Ludwig Sigismund von Petersdorff nabył od porucznika Adama Heinricha von Kleista posiadłości lenne Kikowo, Motarzyn, Doble i Sadkowo. Większość z nich szybko została jednak odsprzedana[8]. Prócz wymienionych dóbr w posiadaniu rodu znajdowały się także – przez krótszy lub dłuższy czas – następujące miejscowości: Kłosowice, Komarowo[9], Lubczyna, Dobrzany, Kramarzyny, Bądkowo, Brzesko, Kluczewo, Krosino, Skalin, Słotnica, Witno oraz nieistniejące dziś folwarki w Dolgenkathen, Dolgenkrug i Kameelshorst[10][11].
Gałąź duńska[edytuj | edytuj kod]
W połowie XVII wieku przedstawiciele rodu von Pettersdorf osiedli w Królestwie Danii. Na mocy patentu z 12 lipca 1810 roku szambelan Christian Alexander von Pettersdorff otrzymał tytuł hrabiowski oraz herb Petersdorff-Roepstorff (zob. wyżej). Własnością rodziny były hrabstwa Roepstorff i Sødal[2][12].
Przedstawiciele[edytuj | edytuj kod]
- Axel von Petersdorff (1892–1962) – niemiecki oficer i SA-Führer;
- Christian Alexander von Petersdorff-Roepstorff (1762–1813) – szambelan na dworze duńskim, hrabia;
- Eggert Christian von Petersdorff (1707–1783) – generał porucznik armii pruskiej, szef 10 Staropruskiego Pułku Piechoty;
- Friedrich von Petersdorff (1775–1854) – generał porucznik armii pruskiej, komendant Twierdzy Toruń;
- Friedrich von Petersdorff (1789–1862) – pruski major, radca ziemski, honorowy obywatel Kołobrzegu;
- Hermann Gustav Richard von Petersdorff (1877–1920) – porucznik w 9 Kołobrzeskim Pułku Grenadierów im. Hrabiego Gneisenau;
- Horst von Petersdorff (1861–1933) – niemiecki generał, dowódca na froncie zachodnim podczas I wojny światowej;
- Ludwig von Petersdorff (1826–1889) – generał porucznik armii pruskiej, dowódca 29 Dywizji.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bagmihl 1843 ↓, s. 191.
- ↑ a b H.R. Hiort-Lorenzen, Anders Thiset, Danmarks Adels Aarbog, Kjøbenhavn: Vilhelm Trydes Boghandel, 1887, s. 346 (duń.).
- ↑ Ernst Friedländer, Karl Managola, Acta Nationis Germanicae Universitatis Bononiensis, Berlin 1887, s. 48 (niem.).
- ↑ a b Gotha 1904 ↓, s. 387.
- ↑ a b Bagmihl 1843 ↓, s. 192.
- ↑ Gotha 1904 ↓, s. 387-397.
- ↑ Paul-Herman Bastian, Gollnow damals, 1983.
- ↑ a b Bagmihl 1843 ↓, s. 193.
- ↑ Zedlitz-Neukirch 1837 ↓, s. 28.
- ↑ Leopold von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, t. 2, Berlin 1856, s. 190-191 (niem.).
- ↑ Leopold von Ledebur, Adelslexicon der preussischen Monarchie, t. 3, Berlin 1858, s. 321–322 (niem.).
- ↑ Vejen Andersen, Sødal, „Viborg Stifts Folkeblad”, 13 grudnia 1980 (duń.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Julius Theodor Bagmihl, Pommersches Wappenbuch, t. 1, Stettin 1843, s. 191-194 [dostęp 2023-08-17] (niem.).;
- Gothaisches genealogisches Taschenbuch der adeligen Häuser, t. A, Gotha: Justus Perthes, 1904, s. 387 i n. (niem.).;
- Gothaisches genealogisches Taschenbuch der adeligen Häuser, Gotha: Justus Perthes, 1906, s. 566 i n. (niem.).;
- Leopold Freiherr von Zedlitz-Neukirch, Neues preussisches Adels-Lexicon, t. 4, Leipzig 1837, s. 28 (niem.)..