Piskorczyn
53°02′21″N 19°15′05″E/53,039167 19,251389| wieś | |
 Kapliczka w centrum wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
110-130 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
108[2] |
| Strefa numeracyjna |
54 |
| Kod pocztowy |
87-522[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CRY, WKP, WLO, WLZ[4] |
| SIMC |
0859691 |
Położenie na mapie gminy Brzuze  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu rypińskiego  | |
| 53°02′21″N 19°15′05″E/53,039167 19,251389[1]
| |
Piskorczyn – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Brzuze. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego. W latach 1867–1975 miejscowość administracyjnie należała do powiatu rypińskiego. Jest to przedostatnia pod względem liczby ludności miejscowość w gminie.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Piskorczyn znajduje się około 12 km na południowy wschód od Rypina, w północnej części Pojezierza Dobrzyńskiego. Historycznie wieś była zaliczana do ziemi dobrzyńskiej. Występuje tu krajobraz drumlinowy, wysokości względne sięgają nawet 30 m[5]. Wieś należy do parafii Żałe[6]. Znajduje się w dorzeczu Ruźca, który jest lewym dopływem Drwęcy[7].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0859700 | Nowiny | część wsi |
Opis ogólny[edytuj | edytuj kod]
Do dziś widoczne są ślady podziału majątku Piskorczyn na dwa folwarki w XIX w. We wsi są dwa skupiska zabudowań: Nowiny i Piskorczyn, oprócz tego istnieje kilkanaście wolno rozrzuconych gospodarstw. Dawniej wyróżniano także niezamieszkałą dziś Arturowiznę, położoną w południowo-zachodniej części wsi. Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny:
Szlak pieszy TO-4521z (32 km) Brzuze – Piskorczyn – Ugoszcz – Julianowo – Okonin – Obory – Radzynek – Żałe – Studzianka – Przyrowa – Ostrowite – Gulbiny – Trąbin[10].
Na terenie wsi powszechna jest sieć energetyczna, wodociągowa i telefoniczna. Planowana jest budowa sieci kanalizacyjnej i gazowej[11].
Piskorczyn[edytuj | edytuj kod]
Skupia się wokół punktu, w którym krzyżują się drogi do Ugoszcza, Kleszczyna, Brzuzego, Radzynka i Żałego. Przy samym skrzyżowaniu znajduje się świetlica, murowana kapliczka, przystanek autobusowy (połączenie autobusowe z Rypinem) i opuszczony sklep. Dawniej była tam też mleczarnia[12].
Nowiny[edytuj | edytuj kod]
Jest to oddzielona część wsi, położona około kilometra na południe od centrum Piskorczyna. Zabudowania są rozrzucone wokół drogi Piskorczyn – Radzynek. Znajduje się tam przystanek autobusowy z murowaną wiatą, skąd kursują (2012) autobusy do Rypina. Nowiny bezpośrednio graniczą z Radzynkiem. W połowie drogi do Piskorczyna znajduje się ceglana kapliczka z figurą Matki Bożej w środku.
Historia[13][edytuj | edytuj kod]
Piskorczyn[edytuj | edytuj kod]
Okolice wsi były już zasiedlone w okresie neolitu (3500–2500 r. p.n.e.). W XIII wieku na terenie Piskorczyna istniała osada kultury wczesnośredniowiecznej. Od 1248 roku terenami, na których leży wieś, zarządzał książę Kazimierz I kujawski. Pierwsze wzmianki o Piskorczynie (Piskorczyno) pochodzą z XVI w., wówczas znajdował się w posiadaniu rodziny Piskorskich. Według rejestru poborowego z 1564 roku Jarosław Piskorski posiadał w tej wsi 2 łany z chłopami pańszczyźnianymi Grzegorzem i Wincentym, natomiast Simon Albertus Jakobus posiadał 3 łany[13]. Według rejestru pogłównego z 1673 roku, wieś posiadało pięciu różnych właścicieli (szczegóły w tabeli niżej). W 1775 roku we wsi istniało 13 dymów (gospodarstw).
W I połowie XVIII w. Piskorczyn jest wymieniany jako własność Jana Ostrowskiego herbu Nieczuja. W 1790 roku majątek po nim przejął syn Franciszek. Brał on udział w tumulcie szlacheckim na sejmiku lipnowskim. Zmarł w 1790 roku, ale do podziału majątku doszło dopiero w roku 1828, a do tego czasu Piskorczynem zarządzała wdowa Marianna z drugim mężem Franciszkiem Okońskim. Dwór prawdopodobnie znajdował się wówczas na folwarku w Nowinach. Przy podziale majątku w 1828 roku wieś przejął syn Franciszka, Symeon. Swojemu bratu Kazimierzowi zapłacił 12 000 zł, a trzeci brat Józef otrzymał wydzielony z dawnego majątku nowy folwark Nowiny. Majątek w Piskorczynie był wówczas często zadłużony w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. We wsi, wówczas jednej z większych w okolicy, niegdyś istniała karczma. Z tekstu źródłowego z lat 30. XIX wieku można wyczytać: "karczmarz Michał Tuman szynkował trunki dworskie i za to miał ogród i pomieszkanie oraz robił w żniwa dni cztery".
W 1839 roku właściciel ziemski Szymon Ostrowski uprawiał ziemię przy pomocy 12 koni i 10 wołów. Posiadał też czterech gospodarzy czynszowych: Wawrzyńca Gościńskiego, Jakuba Lipskiego, Stanisława Wiśniewskiego i Wojciecha Żuchowskiego, którzy opłacali dworowi roczny czynsz w wysokości 54 złp i odbywali 22 dni pańszczyzny w roku. Dodatkowo musieli oddawać daninę w naturze. Podobna sytuacja panowała na folwarku Nowiny, który wówczas też należał do dóbr Piskorczyn, gdzie dwóch gospodarzy czynszowych: Wojciech Bronikowski i Jan Witkowski płaciło 10 złp czynszu rocznie oraz odbywało 7 dni pańszczyzny przy uprawie lnu.
Pierwsze uwłaszczenia chłopów w Piskorczynie miały miejsce w 1868 roku, kiedy to sporządzono tzw. tabelę likwidacyjną. Z liczącego wówczas 475 morgów folwarku Piskorczyn dla chłopów przeznaczono tylko 32 morgów, a w przypadku folwarku Nowiny ze 163 morgów na parcelację przeznaczono 6 morgów. Utworzono w ten sposób kilkanaście małych, półtoramorgowych gospodarstw.
Po śmierci Symeona Ostrowskiego folwark przeszedł w 1870 roku na własność jego syna, Jana. Do Nowin zgłosiło wówczas pretensje kilku właścicieli. Piskorczyn był znacznie zadłużony i jego właściciel nie radził sobie z jego utrzymaniem, toteż w 1878 roku przepisał majątek bratu Marcjanowi. On również nie podołał długom i w 1892 roku folwark przeszedł na własność ich kuzyna, Symeona Wacława Ostrowskiego. Wówczas na stałe oddzielono Nowiny – otrzymał je brat Symeona, Kazimierz. Symeon zmarł bezpotomnie w 1911 roku, a Piskorczyn odziedziczyli wówczas jego bracia i siostry. Po roku użytkowania majątek wyceniony na 37 000 rubli wykupiła Julia Rościszewska z domu Ostrowska, żona Tomasza Rościszewskiego. W 1914 roku majątek ponownie sprzedano.
| Właściciel[13] | Lata posiadania ziem[13] | Uwagi |
|---|---|---|
| Paweł Piskorski | 1535–1541 | pierwszy właściciel |
| Jarosław Piskorski, Simon, Albertus Jakobus | 1564 | |
| Stanisław Swarocki, Marcin Kruszewski, Albert Tadaiewski, Alexander Rościszewski, Borowski | 1673 | każdy z właścicieli posiadał fragment wsi |
| Jakub Swarocki | 1681 | posiadał tylko fragment wsi |
| Jan Ostrowski | 1734–? | |
| Ostrowscy | 1789 | |
| Franciszek Ostrowski | ?–1807 | |
| Marianna Ostrowska | 1807–1828 | |
| Symeon Ostrowski | 1828–1870 | folwark liczył wówczas 638 morgów |
| Jan Ostrowski | 1870–1878 | |
| Marcjan Ostrowski | 1878–1892 | |
| Symeon Wacław Ostrowski | 1892–1911 | |
| Spadkobiercy Symeona Wacława Ostrowskiego | 1911–1912 | |
| Julia z Ostrowskich i Tomasz Rościszewscy | 1912–1914 |
Nowiny[edytuj | edytuj kod]
Folwark erygowano przy majątku Piskorczyn na początku XIX wieku. W latach 1828–1870 Nowiny były własnością Józefa Ostrowskiego, a później jego syna Wita. Zmarł on bezpotomnie w 1855 roku i folwark został włączony do Piskorczyna. Stan taki utrzymał się do 1870 roku. Wówczas zmarł jego właściciel, Symeon Ostrowski. Zgodnie z testamentem Nowiny przeszły na własność jego syna Jana. Do majątku zgłaszała pretensje reszta rodziny, w efekcie po trzyletnich sporach majątek wykupił Marcjan Ostrowski. W 1878 roku odziedziczył także Piskorczyn, co znów złączyło oba folwarki. W 1892 roku Marcjan zmarł, a majątek odziedziczył po nim Kazimierz Ostrowski, brat ówczesnego właściciela Piskorczyna, Symeona Wacława Ostrowskiego. W 1906 roku sprzedał Nowiny Józefowi Kowalskiemu, a ten cztery lata później sprzedał majątek Karolowi Kamieniowi. Jeszcze przed I wojną światową znacznie zadłużony folwark przeszedł na własność Franciszka Krajewskiego. Stan taki utrzymał się aż do wybuchu II wojny światowej[13]. W okresie II wojny światowej Nowiny nosiły nazwę Junghöfen.
| Właściciel[13] | Lata posiadania ziem[13] | Uwagi |
|---|---|---|
| Franciszek Ostrowski | ?–1807 | |
| Marianna Ostrowska | 1807–1828 | |
| Józef Ostrowski | 1828–? | |
| Wit Ostrowski | ?–1855 | |
| Symeon Ostrowski | 1855–1870 | folwark był wówczas złączony z Piskorczynem, liczył 163 morgi |
| Spadkobiercy Symeona Ostrowskiego | 1870–1873 | |
| Marcjan Ostrowski | 1873–1892 | |
| Kazimierz Ostrowski | 1892–1906 | |
| Józef Kowalski | 1906–1910 | |
| Karol Kamień | 1910–1913 | |
| Franciszek Krajewski | 1913–1939 |
Archiwalne mapy Piskorczyna i Nowin[edytuj | edytuj kod]
-
Mapa z roku 1893 -
Mapa z roku 1914 -
Mapa z roku 1930 -
Mapa z roku 1940
Demografia[13][edytuj | edytuj kod]
Zmiana liczby mieszkańców Piskorczyna od XIX w.
 |
|---|
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś przechodzi droga gminna o nawierzchni asfaltowej Brzuze-Huta Chojno. Stanowi ona najbliższe połączenie (około 1 km) z drogą wojewódzką 556 w Brzuzem. Oprócz tego, we wsi zaczynają bieg drogi do Kleszczyna, Ugoszcza i Żałego[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101643
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 928 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ http://wptr.pl/index.php?dz=praktyka&pdz=numery&sekcja=zg&ps=46
- ↑ Start – Geoportal 2 [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Żałe. Parafia pw. św. Anny. diecezja.plock.pl. [dostęp 2016-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-19)].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2012-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-02)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Szlak pieszy TO-4521z [online], www.pttk.torun.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Urząd Gminy Brzuze [online], brzuze.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Start – Geoportal 2 [online], www.geoportal.gov.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Piotr Gałkowski, Brzuze i okolice, Brzuze: Zarząd Gminy Brzuze, 2002, ISBN 83-917203-0-6, OCLC 749371194.
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2012-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-12)].