Piszczac (gmina)

Piszczac
	gmina miejsko-wiejska
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
TERC	0601112
Siedziba	Piszczac
Burmistrz	Kamil Kożuchowski
Powierzchnia	169,92 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 7360
• gęstość	43,2 os./km²
Nr kierunkowy	83
Tablice rejestracyjne	LBI
	Adres urzędu:ul. Włodawska 8; 21-530 Piszczac
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	22
Liczba miejscowości	28{
	Położenie na mapie województwa;
	51°57′27″N 23°22′46″E/51,957500 23,379444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Piszczac (daw. gmina Połoski) – gmina miejsko-wiejska w województwie lubelskim, w powiecie bialskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bialskopodlaskim.

Siedziba gminy to Piszczac.

30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwało 7612 osób.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Gmina Piszczac powstała za Królestwa Polskiego – 1 stycznia^?/13 stycznia 1870 w powiecie bialskim w guberni siedleckiej w związku z utratą praw miejskich przez miasto Piszczac i przekształceniu jego w wiejską gminę Piszczac w granicach dotychczasowego miasta^[5]. Następnie gmina została zniesiona i włączona do gminy Połoski^[6]. W 1912 roku gmina weszła w skład nowo utworzonej guberni chełmskiej^[7].

Gminę Połoski przemianowano w późniejszych latach na gminę Piszczac, która w okresie międzywojennym weszła w skład woj. lubelskiego. W 1921 roku liczyła 3123 mieszkańców (w tym 1088 w Piszczacu) i składała się z 13 miejscowości: Choroszczynka, Chotyłów kolonia, Chotyłów wieś, Dobrynka, Nowy Dwór, Piszczac folwark, Piszczac kolonia, Piszczac osada miejska, Połoski, Popiel, Trojanów, Wołoszki i Zagorów^[8]. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 10 gromad: Choroszczynka, Chotylów, Dobrynka, Nowy Dwór, Piszczac kolonia, Piszczac osada, Połoski, Popiel, Trojanów i Zahorów^[9].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[10]. Gminę reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w związku z kolejną reformą administracyjną^[11].

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002^[12] gmina Piszczac ma obszar 169,92 km², w tym:

użytki rolne: 68%
użytki leśne: 24%

Gmina stanowi 6,17% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	7612	100	3842	50,5	3770	49,5
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	44,8		22,6		22,2

Piramida wieku mieszkańców gminy Piszczac w 2014 roku^[1].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Największą atrakcją turystyczną gminy Piszczac są zabytki podlaskiej architektury sakralnej: XVII-XIX-wieczne cerkwie wznoszone rękoma miejscowych cieśli, w niepowtarzalnym w żadnej innej części Polski stylu. Powstawały one na potrzeby parafii unickich, po likwidacji unickiej diecezji chełmskiej służyły parafiom prawosławnym, zaś w okresie międzywojennym lub po II wojnie światowej w większości zostały zaadaptowane na kościoły rzymskokatolickie. W żadnej innej gminie byłego województwa bialskopodlaskiego nie zachowało się tyle przykładów ludowej architektury unickiej. Z kolei przykładem świeckiej architektury XIX-wiecznej są dwór w Zalutyniu i dworek w Kościeniewiczach. W Dobrynce znajduje się cmentarz z okresu I wojny światowej. Innym walorem turystycznym jest typowo poleski krajobraz – równiny poprzecinanej rzeczkami, z kompleksami lasów i oczkami bagien. Lasy sąsiadujące z Zalutyniem nadają się zarówno do wycieczek pieszych, jak i rowerowych.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Podstawową dziedziną gospodarki gminy jest rolnictwo. Na 9698 ha użytków rolnych gospodaruje 1449 gospodarstw indywidualnych (średnia powierzchnia 6,7 ha). Spora część mieszkańców gminy to dwuzawodowcy, pracujący także w „suchym porcie” kolejowym w Małaszewiczach. Część obiektów przeładunkowych tego portu znajduje się na terenie gminy Piszczac, pozostałe w gminie Terespol. Gmina swą perspektywę rozwoju upatruje przede wszystkim w rozwoju wymiany towarowej ze Wschodem. Bliskość granicy oraz obecność magistrali kolejowej Berlin-Moskwa na terenie Gminy planować istotny rozwój usług.

Zabytki na terenie gminy[edytuj | edytuj kod]

Drewniana cerkiew unicka w Kościeniewiczach, zbudowana w latach 1673–1682, obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.
Drewniana cerkiew unicka w Ortelu Królewskim, obecnie kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Różańcowej, wzniesiona w 1706 r. (cieśla Nazar)
Drewniana cerkiew prawosławna w Połoskach, zbudowana w II poł. XIX w., obecnie kościół rzymskokatolicki pw. św. Trójcy; w Połoskach również cmentarz prawosławno-katolicki
Kaplica cmentarna w Piszczacu, zbudowana drewna w końcu XIX w.; na cmentarzu nagrobki XIX-wieczne
Kościół parafialny pw. Podwyższenia św. Krzyża w Piszczacu, dawna cerkiew prawosławna, murowany z 1907 r.
Dwór murowany rodziny Komorowskich w Zalutyniu, wzniesiony w II poł. XIX w. w parku krajobrazowym z XIX w. (obecnie szkoła)
Zabytkowa stacja kolejowa w Chotyłowie, w stylu dworkowym z 1867 roku
Murowany dom dróżnika w Chotyłowie z 1867 roku.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Przez terytorium gminy Piszczac przebiega najważniejszy szlak kolejowy Europy – magistrala Berlin – Moskwa (stacje kolejowe Chotyłów i Dobrynka). Od strony wschodniej dociera do niej szeroki tor łączący gminę z siecią kolejową Republiki Białoruskiej oraz innych państw byłego ZSRR (teren portu przeładunkowego Małaszewicze). Na terenie gminy nie ma dróg krajowych. Drogi wojewódzkie łączą Piszczac z Białą Podlaską – odległość 22 km, oraz przejściami granicznymi w Terespolu – 25 km, w Kukurykach – 25 km i Sławatyczach – 29 km.

Sołectwa[edytuj | edytuj kod]

Chotyłów, Dąbrowica Mała, Dobrynka, Janówka, Kościeniewicze, Nowy Dwór, Ortel Królewski Drugi, Ortel Królewski Pierwszy, Piszczac, Piszczac Pierwszy, Piszczac Drugi, Piszczac Trzeci, Piszczac-Kolonia, Połoski, Połoski Nowe, Połoski Stare, Popiel, Trojanów, Wólka Kościeniewicka, Wyczółki, Zahorów, Zalutyń^[2].

Miejscowości podstawowe bez statusu sołectwa: Czworaki, Ogrodniki, Parcela, Puhary A, Ratarków, Wołoszki.

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Biała Podlaska, Kodeń, Łomazy, Terespol, Tuczna, Zalesie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Gmina Piszczac w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Strona gminy, sołectwa.
↑ Urząd Statystyczny w Lublinie.
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Postanowienie z 12 (24) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 461).
↑ Gmina Połoski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 728 .
↑ Ustawa o utworzeniu guberni chełmskiej.
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom IV – Województwo Lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1 VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-1] Gmina Piszczac w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[sol-2] Strona gminy, sołectwa.

[us-3] Urząd Statystyczny w Lublinie.

[autonazwa1-4] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[5] Postanowienie z 12 (24) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 461).

[6] Gmina Połoski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 728 .

[7] Ustawa o utworzeniu guberni chełmskiej.

[8] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom IV – Województwo Lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.

[9] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1 VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.

[10] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.

[11] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.

[autonazwa2-12] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Miasto	Piszczac
Wsie	Chotyłów Dąbrowica Mała Dobrynka Janówka Kościeniewicze Nowy Dwór Ortel Królewski Drugi Ortel Królewski Pierwszy Piszczac-Kolonia Piszczac Drugi Piszczac Pierwszy Piszczac Trzeci Połoski Połoski Nowe Połoski Stare Popiel Trojanów Wólka Kościeniewicka Wyczółki Zahorów Zalutyń
Kolonie	Ogrodniki Parcela Puhary A Ratarków
Osady	Czworaki Wołoszki
Integralne części wsi	Borowe Chmielne Długa Dziewulszczyzna Grabówka Hulcze Hurbatka Jasinowa Kłoda Kolonia Wolańska Komarno Kompony Kościeniewicze-Kolonia Kuliki Kuźmij Kąt Lisisko Liszczyk Lutnia Maciejówka Międzyrowy Ocionek Ogrodziska Pod Torem Podlutynie Podpołoski Podżar Połód Przy Rzece Puhary B Pulcia Rynek Średnia Szewele Szwedy Wyczos Wyżyniec Za Torem Zagościniec Zaleszczyk Załuże Zamoście Zamoście Zapopław Żurawin

Siedziba powiatu	Biała Podlaska
Miasta	Międzyrzec Podlaski Piszczac Terespol
Gminy miejskie	Międzyrzec Podlaski Terespol
Gminy miejsko-wiejskie	Piszczac
Gminy wiejskie	Biała Podlaska Drelów Janów Podlaski Kodeń Konstantynów Leśna Podlaska Łomazy Międzyrzec Podlaski Rokitno Rossosz Sławatycze Sosnówka Terespol Tuczna Wisznice Zalesie

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia chełmska (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Biała (Podlaska) Janów Podlaski (←1932–40) Kodeń (do 1870) Łomazy (do 1870) Piszczac (do 1870) Rossosz (do 1870) Sławatycze (do 1870) Terespol (do 1940 i od 1944)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała Podlaska (od 1973) Bohukały (←1932–54) Dobryń (1867–1954) Dubów (1926–1954) Hołowczyce (←1932–54) Huszcza (1867–1874, 1926–43 i 1944–54) Janów Podlaski (1940–54 i od 1973) Kobylany (1867–1954) Kodeń (1870–1954 i od 1973) Konstantynów (od 1973) Kostomłoty (1867–1943) Kościeniewicze (1867–1954) Leśna Podlaska (od 1973) Lubienka (1867–? i 192?–26) Lubienka I (?–192?) Lubienka II (?–192?) Łomazy (1870–1954 i od 1973) Międzyleś (1867–1927) Opole (←1940–44→) Pawłów (←1932–39) Piszczac (1870–18??) Piszczac (19??–1954 i od 1973) Połoski (1867–19??) Rokitno (←1932–54 i od 1973) Rossosz (1870–43 i 1944–54) Sidorki (1867–1954) Sitnik (1867–1954) Sławatycze (1867–1922→ i ←1940–44→) Swory (←1923–54) Terespol (1940–44 i od 1973) Tuczna (1927–54 i od 1973) Wisznice (←1940–44→) Witulin (←1932–54) Zabłocie (1867–1954) Zakanale (←1932–54) Zalesie (od 1973)
Gromady (1954–72)	Berezówka (1954–68) Biała Podlaska (1960–72) Błonie (1954–61) Błotków Duży (1954–72) Bohukały (1969–72) Bubel Stary (1954–59) Burwin (1954–68) Cicibór Duży (1954–72) Dąbrowica Duża (1954–59) Dobratycze (1954–68) Dobrynka (1954–61) Dubów (1954–72) Hołowczyce (1954–55 →) Horoszki Duże (1954–55 →) Huszcza (1954–72) Jabłeczna (1954–59) Janów Podlaski (1954–72) Kijowiec (1954–59) Klonownica (1954–59) Kodeń (1954–72) Komarno (1954–59) Konstantynów nad Bugiem (1954–72) Kopytów (1954–59) Kościeniewicze (1954–68) Kownaty (1954–55 →) Kozły (← 1957) Krzywowólka (1954–72) Leśna Podlaska (1954–72) Litewniki Nowe (1954–55 →) Łobaczew Duży (1954–59) Łomazy (1954–72) Małaszewicze (1962–72) Mazanówka (1954–59) Olszyn (1954–59) Ortel Książęcy (1954–61) Pawłów Nowy (1954–59) Pawłów Stary (1960–68) Piszczac (1954–72) Połoski (1954–61) Pratulin (1954–68) Rokitno (1954–72) Rossosz (1954–72) Sidorki (1954–59) Sitnik (1954–61) Sławacinek Nowy (1962–72) Studzianka (1954–59) Styrzyniec (1954–61) Swory (1954–72) Tuczna (1954–72) Wilczyn (1954–59) Witulin (1954–59) Woskrzenice Duże (1954–61) Wólka Dobryńska (1954–61) Wólka Nosowska (1954–55 →) Zabłocie (1954–72) Zalesie (1954–72)