Małaszewicze
52°01′21″N 23°32′03″E/52,022500 23,534167
| osiedle | |
 Ulica Kolejarzy w Małaszewiczach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1415[2] |
| Strefa numeracyjna |
83 |
| Kod pocztowy |
21-540[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LBI |
| SIMC |
0020847[4] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Terespol  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bialskiego  | |
| 52°01′21″N 23°32′03″E/52,022500 23,534167[1]
| |
Małaszewicze – osiedle w Polsce położone w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie wiejskiej Terespol[4][5]. Leży 9 km od granicy polsko-białoruskiej.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa bialskopodlaskiego.
Osiedle jest sołectwem w gminie Terespol[6]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 osiedle liczyło 1664 mieszkańców i byłą największą miejscowości gminy[7]. Składa się z osiedli bloków wielorodzinnych i domków jednorodzinnych.
Małaszewicze leżą przy magistrali kolejowej E-20 z Europy Zachodniej do Azji Wschodniej i Centralnej oraz 1 km na południe od drogi krajowej nr 2 (trasa europejska E30 ). W Małaszewiczach znajduje się jeden z największych w Europie tzw. „suchy” port przeładunkowy Polskich Kolei Państwowych o znaczeniu międzynarodowym. Realizuje się tutaj przeładunek towarów z taboru szerokotorowego (1520 mm) na tabor normalnotorowy (1435 mm).
W Małaszewiczach jest przeładowywanych 90 procent towarów sprowadzanych z Chin do Europy koleją[8].
W czasie II wojny światowej znajdowało się tu jedno z największych lotnisk w Polsce[9].
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Małaszewiczach.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historyczne Małaszewicze[edytuj | edytuj kod]
Współczesne osiedle Małaszewicze zostało zarejestrowane dopiero w 1986 roku i znajduje się w odległości ok. 3 km na południe od pierwotnej wsi, o której pierwsze wzmianki pochodzą z pierwszej połowy XVI wieku. Pod koniec XVIII wieku pierwotnie istniejące Małaszewicze zostały podzielone na istniejące do dziś dwie odrębne wsie Małaszewicze Duże i Małe. W trakcie budowy szerokotorowej Kolei Warszawsko-Terespolskiej w latach 1866–1867, obie te wsie znalazły się po północnej stronie torów. W okresie I wojny światowej Niemcy przekuli kolej na normalnotorową. Po uzyskaniu niepodległości, linię kolejową przejęły Polskie Koleje Państwowe.
Lotnisko wojskowe (1936–1952)[edytuj | edytuj kod]
Dzisiejsze Małaszewicze znajdują się po południowej stronie torów, gdzie pierwsi mieszkańcy zaczęli się osiedlać w 1924 roku. Do rozwoju nowej osady przyczyniło się powstania lotniska wojskowego, zlokalizowanego pomiędzy wsiami Małaszewicze Duże i Małe, a torami kolejowymi i obecnymi Małaszewiczami.
Do budowy lotniska i bazy paliwowej dla lotnictwa przystąpiono w 1936 roku. Lokalizację wybrano ze względu na centralne położenie w państwie, niskie opady atmosferyczne[9], oraz bliskość Brześcia. Przy budowie wykorzystano elementy Twierdzy Brzeskiej, m.in. w jednym z fortów umieszczono zbiorniki paliwa o pojemności 278 tys. litrów[9]. Lotnisko posiadało 14 hangarów, oraz osiedle dla wojskowej obsługi lotniska i ich rodzin[9]. To tutaj stacjonowały nowoczesne bombowce Łoś należące m.in. do 220 Dywizjonu Bombowego, które w Małaszewiczach wyposażano m.in. w radiostacje. Samoloty stały się celem ataków Luftwaffe już w pierwszym dniu II wojny światowej. W bombardowaniach rannych i zabitych zostało 40 członków personelu lotniska[9], toteż podjęto decyzję o jego ewakuacji w kierunku Rumunii.
Poczynając od 1940 roku Niemcy odbudowali i rozbudowali lotnisko. Było to możliwe dzięki niewolniczej pracy ok. tysiąca Żydów z obozu pracy istniejącego w latach 1942–1944 na terenie Małaszewicz Dużych[10]. Żydowscy robotnicy przymusowi z tego obozu zostali w 1944 roku rozstrzelani w Kobylanach[11]. Lotnisko w Małaszewiczach miało strategiczne znaczenie dla Luftwaffe operującej na froncie wschodnim, m.in. w czasie operacji Barbarossa. Stacjonowały tu szybowce transportowe Messerschmitt Me-321 oraz samoloty Messerschmitt Me-323 Gigant.
Stacja kolejowa Małaszewicze stała się podczas okupacji ważnym ośrodkiem polskiego ruchu oporu. W strukturze Armii Krajowej, Rejon IV Małaszewicze wchodził w skład Obwodu Biała Podlaska. Zorganizowano tutaj między innymi zakonspirowaną szkołę podchorążych i kurs podoficerów, do których kierowano młodzież z różnych stron okupowanego kraju. Niemiecka baza Luftwaffe przestała istnieć w lipcu 1944 roku. Niemcy wycofując się wysadzili w powietrze obiekty wojskowe i budynki mieszkalne.
Po II wojnie światowej lotnisko wojskowe w Małaszewiczach funkcjonowało najpierw jako radzieckie, a od 1952 roku jako polskie, po czym samoloty i personel lotniska przeniesiono na Okęcie.
Pasy startowe i zabudowania lotniska zachowały się do dziś. Na terenie obiektu działa obecnie firma logistyczna Adampol S.A.
Powstanie kolejowego węzła przeładunkowego (1949)[edytuj | edytuj kod]
Pod koniec lat 40. XX wieku Małaszewicze zaczęto przygotowywać do roli granicznego portu przeładunkowego poprzez budowę terminali i ramp[9]. Po oficjalnym otwarciu portu przeładunkowego 14 grudnia 1949 roku w Małaszewiczach rozpoczęto budowę bloków mieszkalnych. To właśnie otwarcie portu przeładunkowego rozpoczęło rozwój Małaszewicz trwający do dzisiaj. Oprócz bloków wielorodzinnych znajdują się tutaj także osiedla domków jednorodzinnych.
Rejestracja nowej osady (1986)[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej osiedle nie miało swojego administracyjnego statusu. Do 1986 roku nie było Małaszewicz na mapie Polski, a o osiedlu mieszkaniowym mówiono „osada przy torach” lub „osiedle kolejarzy”. Istniały tylko Małaszewicze-Stacja i Podolanka. Po staraniach mieszkańców z dniem 1 stycznia 1986 roku Małaszewicze stały się samodzielną jednostką administracyjną. W 1986 roku uzyskało drogowe połączenie ze światem poprzez budowę 2-kilometrowej odnogi od szosy Kobylany – Zastawek. Małaszewicze mają dostęp do wszystkich mediów (kanalizacja, woda, prąd, gaz, telefon, bezpłatny gminny internet). Ulice w miejscowości są oświetlone i mają nawierzchnię asfaltową lub z kostki brukowej.
Inne[edytuj | edytuj kod]
We wrześniu 2011 roku rozebrano – mimo protestów mieszkańców – kładkę dla pieszych nad torami kolejowymi, która znacząco skracała drogę z Małaszewicz na tereny położone po północnej stronie torów. Kładka od kilku lat przed rozbiórką była nieczynna ze względu na zły stan techniczny. Starania gminy Terespol o wyremontowanie obiektu zakończyły się niepowodzeniem[12]. Planowane jest jednak wybudowanie nowej kładki po roku 2021[13].
W roku 2018 oddano do użytku przebudowany przystanek osobowy. Peron wyspowy zastąpiony został dwoma peronami jednokrawędziowymi, wyposażonymi we wiaty, ławki, gabloty z rozkładami jazdy itp.[14]
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Po powstaniu, kolejowy port przeładunkowy w Małaszewiczach, umożliwiający przeładunek towarów pomiędzy koleją normalno- i szerokotorową, odgrywał rolę w tranzycie towarów pomiędzy Polską i ZSRR, a szczyt tego ruchu przypadł na lata 70. XX wieku[15]. W latach 80. m.in. wykorzystywano go w tranzycie japońskich towarów, które po przeładunku w porcie we Władywostoku na Kolej Transsyberyjską były transportowane wagonami do Europy Zachodniej. Na skutek upadku ZSRR i załamania się bloku wschodniego, w 1991 roku odnotowano w Małaszewiczach najniższy wolumen przeładunków[15].
Po ogłoszeniu w 2013 roku przez przewodniczącego ChRL Xi Jinpinga projektu Jednego Pasa i Szlaku, Małaszewicze zaczęły odgrywać kluczową rolę w tym projekcie, gdyż większość skonteneryzowanych towarów transportowanych koleją pomiędzy Chinami i Unią Europejską przechodzi przez Małaszewicze[16]. Chiński projekt doprowadził do szybkiego wzrostu wolumenu przeładowywanego w Małaszewiczach, wywołując kongestie i zmuszając lokalne władze oraz operatorów logistycznych do rozwoju infrastruktury i zdolności przeładunkowych[17][18].
W Małaszewicach znajduje się największy w Polsce wolny obszar celny, o powierzchni 167,8503 ha.
Dzięki obecności w Małaszewiczach portu przeładunkowego o znaczeniu międzynarodowym znalazło tu swoje siedziby wiele firm zajmujących się spedycją, logistyką i transportem, np. PKP Cargo (zakład przewozów towarów i przeładunku), Gaspol (największy dystrybutor gazu płynnego w Polsce), Operator Logistyczny Paliw Płynnych (zakład magazynowania paliw), Trade Trans, CTL Logistics, DHL, Euroservice i wiele innych.
Oprócz tego w Małaszewiczach funkcjonują: hotele, urząd pocztowy, kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej wraz z cmentarzem grzebalnym, ośrodek zdrowia, apteka, straż pożarna, punkty usługowe i sklepy.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Szkoła podstawowa w Małaszewiczach miała swoje początki w 1944 roku. Bezpośrednio po wyzwoleniu terenów wschodnich zaczęto organizować tu nauczanie. Na przełomie wielu lat poprzez rozwój Małaszewicz szkoła podstawowa wielokrotnie zmieniała swoją nazwę i siedzibę idąc za potrzebami mieszkańców. Od 2003 roku jest to Zespół Szkół Podstawowych im. Kornela Makuszyńskiego stanowiący połączenie szkoły podstawowej i przedszkola[potrzebny przypis].
W Małaszewiczach od ponad 1971 r. funkcjonuje Zespół Szkół im. Władysława Stanisława Reymonta[19].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 76576
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-12-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 770 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ BIP gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-05].
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ http://pitd.org.pl/wp-content/uploads/2019/10/PITD-Transport-i-Logistyka-jako-strategiczna-branza-dla-polskiej-gospodarki.pdf
- ↑ a b c d e f l, Tu uzbrajano Łosie – najnowocześniejsze polskie samoloty Archiwum [online], Tygodnik Podlaski [dostęp 2018-07-25] (pol.).
- ↑ Obozy pracy [online], www.holocaust.myoptimus.com [dostęp 2018-10-31] (ang.).
- ↑ Grzegorz Rączkowski, Polska Egzotyczna. Część II., 2012.
- ↑ Trwa rozbiórka kładki w Małaszewiczach. Podlasie24.pl, 2011-08-31. [dostęp 2019-10-14]. (pol.).
- ↑ Wiadukt w Kobylanach i kładka w Małaszewiczach w trakcie uzgodnień. Oficjalny portal gminy Terespol, 2018-10-05. [dostęp 2019-10-14]. (pol.).
- ↑ W Małaszewiczach pasażerowie korzystają już z nowych peronów. rynek-kolejowy.pl, 2018-08-09. [dostęp 2019-10-14]. (pol.).
- ↑ a b Łukasz Malinowski, Małaszewicze: Chińska brama do Europy (zdjęcia), „www.rynek-kolejowy.pl” [dostęp 2018-07-27] (pol.).
- ↑ Wade Shepard, Europe, Too, Is Building New Cities Along The ‘New Silk Road’, „Forbes” [dostęp 2018-07-27] (ang.).
- ↑ Nowy Jedwabny Szlak: Infrastruktura nie nadąża za przewozami [online] [dostęp 2018-07-27] (pol.).
- ↑ Brenda Goh, In Europe’s east, a border town strains under China’s Silk Road…, „Reuters” [dostęp 2018-07-27] (ang.).
- ↑ Zespół Szkół im. Władysława Stanisława Reymonta w Małaszewiczach – Historia [online], malaszewicze.com [dostęp 2020-06-14].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Małaszewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 28.
- Niemieckie zdjęcie lotnicze wykonane 15.12.1944, pokazujące lotnisko Małaszewicze. Uwagę zwraca pas startowy metodycznie zniszczony przez wycofujących się Niemców.. wwii-photos-maps.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-11)].
- Siedziba gminy: Kobylany
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Osiedle | |
| Części wsi | |
| Nazwy zniesione |
|
