Rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim

Rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim – wydarzenia rosyjskiej rewolucji 1905 roku na terenie będącego pod zaborem rosyjskim Królestwa Polskiego (Kongresówki). Spontaniczne strajki i walki trwały w polskich ośrodkach przemysłowych od 1905 do 1907 roku. Poza Kongresówką w tym okresie wybuchały także strajki w Krakowie (28 listopada 1905), na Śląsku Cieszyńskim, na Górnym Śląsku (124 strajki w 1905 roku).

Geneza

Napięta sytuacja w ośrodkach przemysłowych utrzymywała się od co najmniej 1904 roku na skutek pogarszających się warunków pracy i informacjach o serii kompromitujących niepowodzeń Rosji podczas wojny z Japonią. Sytuacja uległa zaostrzeniu na skutek informacji o "krwawej niedzieli" w Petersburgu z 22 stycznia 1905, upadku autorytetu cara Mikołaja II i wybuchu strajków w Rosji. W ciągu 1905 roku strajki zaczęły wybuchać w licznych zakładach przemysłowych na terenie zaboru rosyjskiego. Strajkom przewodziły Polska Partia Socjalistyczna i Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. W tym samym miesiącu we wsi Pilaszków pod Łowiczem zebrali się potajemnie nauczyciele ze szkół elementarnych, którzy podjęli uchwałę o natychmiastowym wprowadzeniu do szkół wiejskich na­uczania w języku polskim, którą to uchwałę zaczęli wprowadzać w życie, mimo rosyjskich represji.

Przebieg

Warszawa

W Warszawie w styczniu 1905 w starciach demonstrantów z wojskiem zginęło około stu osób (zob. Krwawa środa). Śmiercią 32 osób zakończyła się warszawska demonstracja pierwszomajowa.

Łódź

W Łodzi strajk włókniarzy przeobraził się w dwudniowe starcia (22-24 czerwca), w efekcie których zginęło i zostało rannych około dwóch tysięcy osób. Ostatnim strajkowym elementem rewolucji było proklamowanie w grudniu 1905 po raz kolejny strajku powszechnego.

Sosnowiec

W dniu 1 lutego 1905 roku w Sosnowcu wybuchły strajki w fabryce Fitznera i Ampera, a później w kopalni Renard. W dniu 9 lutego 1905 r. przed Hutą Katarzyna w Sosnowcu żołnierze rosyjscy otworzyli ogień do manifestacji pracowników kilku zakładów pracy, zabijając ponad 40 demonstrantów i raniąc około 150 osób.

Ostrowiec Świętokrzyski

W Ostrowcu proklamowano 27 grudnia Republikę Ostrowiecką. W dławieniu robotniczych wystąpień z caratem współdziałali przemysłowcy, przedstawiciele endecji i kościół katolicki.

Częstochowa

8 lutego 1905 roku wybuchł strajk w hucie żelaza Hantkego. Wkrótce do strajku przystąpiły załogi fabryki "Częstochowianka", "Warta", przędzalnia bawełny Mottów, fabryka szpagatu „Stradom”, przędzalnia wełny Peltzerów, fabryka Brassa i fabryka kwasów Zachsa.

Radom

31 stycznia 1905 roku 1500 robotników wzięło udział w manifestacji. W dniu 3 lutego żołnierze rosyjscy otworzyli ogień do manifestujących zabijając 14 osób i raniąc 50. Podczas demonstracji w dniu 24 grudnia 1905 w obronie sztandaru PPS poległ Wiktor Cymerys-Kwiatkowski.

Skarżysko Kamienna

W dniu 4 lutego 1904 odbyła się manifestacja robotników Odlewni Witwickiego i "Stalowni Skarżysko", którzy zostali zaatakowani przez żołnierzy rosyjskich w wyniku czego zginęło 32 manifestantów i raniono 100.

Kielce

W dniu 3 lipca 1905 doszło do starć Organizacji Bojowej PPS z rosyjskim wojskiem i policją w wyniku czego zginęło czterech socjalistów. W tym samym roku rozpoczął się strajk szkolny w gimnazjum męskim i żeńskim.

Skutki

Rewolucja przyniosła szereg pozytywnych zmian na ziemiach polskich pod rosyjskim zaborem. Pojawiła się możliwość tworzenia polskich instytucji (ruchu spółdzielczego, Polskiej Macierzy Szkolnej itp.), dopuszczono używanie języka polskiego w urzędach gminnych. Efektem rewolucji 1905 roku był też rozłam w polskim ruchu socjalistycznym związany z różnicami w priorytetach poszczególnych działaczy. Dla starszych priorytetem była niepodległość Polski, dla młodszych prawa robotnicze. W efekcie Polska Partia Socjalistyczna podzieliła się na PPS Frakcja Rewolucyjna (Józef Piłsudski), której celem była przede wszystkim walka o niepodległość oraz PPS Lewica (Feliks Kon), której celem była przede wszystkim walka o prawa robotników.

Galeria

• 
  Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Łodzi
• 
  Tablica w Ostrowcu Świętokrzyskim upamiętniająca wydarzenia z 1905 r.
• 
  Władysław Skoczylas, Demonstracja uliczna w 1905

Linki zewnętrzne

• Masakra na Placu Teatralnym