Teodozja (miasto)

Teodozja

Феодосія

Herb Flaga
Państwo	Rosja / Ukraina
Republika	Republika Krymu / Autonomiczna Republika Krymu
Populacja (2001) • liczba ludności	73 857
Nr kierunkowy	+380-6562
Kod pocztowy	od 98100 do 98175
Położenie na mapie Krymu Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "stopniN", "stopniE", "sekundE", "minutE" oraz "minutN".

Teodozja (Kaffa, ukr. Феодосія, ros. Феодосия, tat. Kefe, orm. Թեոդոսիա – Teodosia) – miasto na Ukrainie, na południowo-wschodnim wybrzeżu Krymu nad Morzem Czarnym u podnóża masywu Tepe-Oba. Obecnie port handlowy i znany krymski kurort.

Panorama miasta i portu, po lewej – ruiny twierdzy genueńskiej

Historia

Starożytność

Założone zostało w latach sześćdziesiątych VI w. p.n.e. przez osadników greckich z Miletu. Już w V w. p.n.e. młode polis stało się poważnym konkurentem dla sąsiedniego królestwa Bosforu, czego skutkiem była wojna między tymi państwami. W wyniku tej wojny w 380 p.n.e. król Bosforu Leukon I przyłączył miasto do swojego królestwa. Pod panowaniem Bosforu Teodozja wyrosła na największy port handlowy na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. Około 60 p.n.e. została podbita przez Rzym, a w IV wieku n.e. – przez plemiona sarmackie.

Średniowiecze

We wczesnym średniowieczu Teodozję opanowali Bizantyjczycy. Ich władza utrzymała się do I połowy XIII wieku, do czasu opanowania Krymu przez Tatarów. W 1266 przemianowana na Kaffę przez ówczesnych włodarzy miasta – Genueńczyków, którzy założyli tutaj swoją pierwszą placówkę handlową na Krymie za zgodą chanów tatarskich. Za rządów Genueńczyków miasto stało się ich najważniejszą kolonią nad Morzem Czarnym i jednym z najbardziej zaludnionych miast w Europie. Z czasem doszło również do usamodzielnienia się Kaffy i pozostałych genueńskich faktorii na Krymie, które po przyłączeniu okolicznych ziem utworzyły zamorskie terytorium Genui – Gazarię. O potędze miasta, które wywierało duże wrażenie na współczesnych, świadczy fakt, że zewnętrzna linia murów obronnych, która została wzniesiona w l. 1383-1389, liczyła w sumie 5240 m i posiadała 34 wieże, 5 bram i 24 barbakany, otaczając teren o powierzchni 84 ha, a pod koniec panowania genueńskiego we wszystkich dzielnicach miasta znajdował się około 40 kościołów łacińskich, blisko 12 cerkwi prawosławnych, co najmniej 3 cerkwie ormiańskie oraz meczet. W czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka Kaffa znajdowała się pod projekcją króla Polski.

Czasy nowożytne

6 czerwca 1475 do miasta wkroczyli Turcy Osmańscy, kończąc tym samym panowanie Genueńczyków w Teodozji. Na początku XVII w. ludność miasta wynosiła ponad 80 tysięcy mieszkańców.

W 1783 miasto wraz z resztą Krymu włączono do Rosji i przywrócono starą nazwę. W XIX wieku w mieście tworzył znany rosyjski malarz marynista pochodzenia ormiańskiego Iwan Ajwazowski. Galeria jego obrazów stanowi jedną z największych atrakcji dzisiejszej Teodozji.

W okresie bezpośrednio po I wojnie światowej w Teodozji funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym.

W trakcie II wojny światowej miasto czterokrotnie przechodziło z rąk do rąk. W trakcie zaciętych walk zarówno Niemcy, jak i Armia Czerwona dopuszczali się licznych zbrodni. W wyniku działań wojennych i niemieckiej okupacji zginęło wielu mieszkańców miasta, w tym niemal cała społeczność żydowska.

Teodozja widziana z gór Tepe-Oba

Zabytki miasta

Do cennych zabytków miasta zalicza się:

• ruiny twierdzy genueńskiej (XIV/XV wiek),
• basztę Konstantyna, stanowiącą pozostałość północnej części zewnętrznych murów obronnych (XIV/XV wiek),
• cerkwie ormiańskie (XIV/XV wiek): św. Sergiusza (Surb Sarkis), Archaniołów Michała i Gabriela, grupę małych cerkwi w obrębie murów twierdzy,
• meczet Mufti Dżami (I połowa XVII wieku),
• cerkiew prawosławną pw. Iwerskiej Ikony Matki Boskiej (dawna ormiańska pw. św. Jana Chrzciciela); (XIV wiek).

Na terenie miasta odkryto także liczne świadectwa starożytnej świetności grodu, w tym importowaną grecką ceramikę, przedmioty codziennego użytku i ozdoby, m.in. unikatowy złoty kolczyk wykonany techniką filigranu, obecnie znajdujący się w zbiorach petersburskiego Ermitażu.

Ciekawostki

• Jedyne miasto na Krymie używające do dzisiaj starożytnej nazwy, oznaczającej dosłownie „od bogów dana”.
• Jedno z dwóch miast na świecie, w którym znajduje się Muzeum Lotniarstwa i Paralotniarstwa; drugie znajduje się w Harris Hill w stanie Nowy Jork w USA.
• Podczas oblężenia portu przez Tatarów w 1346 pierwszy raz zastosowano dżumę jako broń biologiczną. Oblegający przy pomocy katapult wrzucali za mury miasta zwłoki zmarłych na tę chorobę (uciekinierzy z tego miasta roznieśli epidemię na cały kontynent) zapoczątkowując tym samym epidemię dżumy w Europie.

Galeria zabytków Teodozji

• 
  Mury twierdzy genueńskiej z dwiema basztami
• 
  Jedna z baszt twierdzy
• 
  Baszta św. Konstantyna – z przodu...
• 
  ...i z tyłu
• 
  Cerkwie ormiańskie: św. Sergiusza...
• 
  ...Archaniołów Michała i Gabriela...
• 
  ...św. Stefana – jedna z czterech małych świątyń wewnątrz murów twierdzy
• 
  Meczet Mufti Dżami

Miasta partnerskie

• Azow, Rosja
• Kołobrzeg

Bibliografia

• Dylewski A.: Krym. Praktyczny przewodnik, Wyd. Pascal Bielsko-Biała 2003, s. 139-147, ISBN 83-7304-155-9
• Hryszko R.: Z Genui nad Morze Czarne. Z kart genueńskiej obecności gospodarczej na północno-zachodnich wybrzeżach Morza Czarnego u schyłku średniowiecza, wyd. Historia Iagellonica, Kraków 2004, s. 27,28,47,85,88, ISBN 83-88737-76-7
• Корнилецкий А.И.: Храмы Феодосии. Наследие веков, ООО ЕКМА+ Феодосия (Kornileckij A.I., Świątynie Teodozji. Spuścizna wieków, wyd. EKMA+ Teodozja)
• Praca zbiorowa: Encyklopedia sztuki starożytnej, WaiF i Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1998, s. 564, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WaiF)

Linki zewnętrzne

• Teodozja- przewodnik turystyczny (ros.)