Piotrówka (Radom)

Grodzisko „Piotrówka”

Wykopaliska archeologiczne na Piotrówce

Grodzisko „Piotrówka” - średniowieczne grodzisko na terenie dzisiejszego Radomia. Obiekt jest częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia.

Grodzisko powstało w wyniku potrzeb strategicznych, celem strzeżenia brodu na rzece Mlecznej i bagniskach, jak również z potrzeb społeczno-ekonomicznych. Radom był wówczas ważnym ośrodkiem osadniczym, znajdującym się pod władzą możnowładczego władyki, a potem siedzibą kasztelanii, która strzegła państwa przed najeźdźcami ze wschodu i północnego wschodu (Jaćwingowie, Litwini, Tatarzy).

Według dawniejszych poglądów pierwotny gród był mały i miał ok. 80-85 m średnicy. Był on systematycznie rozbudowywany (XI w.). Otrzymał nowy pierścień umocnień i osiągnął powierzchnię 1,4 ha. Miał kształt zbliżony do koła, otoczony był fosą zasilaną wodą ze źródeł, której brzegi umocnione zostały konstrukcjami skrzyń wypełnionych gliną, a wał pierścienia obronnego miał 11 m szerokości u podstawy oraz około 8-9 m wysokości i wzmocniony był okładziną z kamieni polnych. Do grodu prowadziła droga przez bagnisko, wymoszczona balami dębowymi.

Według najnowszych badań archeologicznych, prowadzonych przez naukowców z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, wały wzniesiono na tzw. surowym korzeniu w jednym czasie i zamykały one od razu obszar ok. 1,5 ha.

W dolinie Mlecznej istniały jeszcze co najmniej trzy osady: rolnicza, produkcyjna (wytop żelaza) i handlowa (Plac Staromiejski wokół kościoła św. Wacława). Po powodzi osada rolnicza przeniesiona została w inne miejsce (czasowy zanik śladów osadnictwa nad Mleczną pod kilkudziecięciocentymetrową warstwą osadów rzecznych i jednoczesne pojawienie się osady w rejonie ul. Przechodniej i Limanowskiego). Mało znane są ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego, zniszczone zabudową ulic Wacława i ul. Piotrówka. Śmiało można mówić o wczesnośredniowiecznym kompleksie osadniczym Radomia przed nową lokacją miasta Kazimierzowskiego (zbudowane na surowym korzeniu ok 700 m dalej w XIV w.).

Odkrycia wykopaliskowe wskazują, że Radom i jego okolice noszą ślady osadnictwa, począwszy od schyłkowego paleolitu (12 000-8000 l. p.n.e.), aż do okresu wczesnopiastowskiego (X-XII w. n.e.). Odkryte z tego okresu zabytki kultury materialnej reprezentują m.in. kulturę ceramiki sznurowej i pucharów lejkowatych. Na wspomnianych obszarach w epokach brązu (1700- 700 r. p.n.e.) i żelaza (700 r. p.n.e.- 500 n.e.) powstały osiedla przed-słowiańskie, pozostające pod wpływem kultury łużyckiej (1200 r. p.n.e.- 400 r. p.n.e.), kultury Grobów Podkloszowych i kultury Przeworskiej.

Pod koniec Okresu Wpływów Rzymskich i w Okresie Wędrówek Ludów następuje hiatus kulturowy aż do pojawienia się Słowian na początku VI w. n.e. Proces osadnictwa kontynuowany był aż do czasów pojawienia się stałych osad słowiańskich w okresie wczesnośredniowiecznym (600-1200 n.e.).

Gród radomski stanowił ważny ośrodek administracyjny i handlowy na pograniczu Małopolski i Mazowsza, będący siedzibą kasztelanii, obejmującej tereny nad Radomką oraz Iłżanką. Analiza monet znalezionych podczas prac archeologicznych wskazuje, że gród był związany z południową czyli małopolską strefą ekonomiczną.

Na terenie grodziska przez kilkaset lat istniał Kościół św. Piotra. Przez pewien czas funkcjonował też cmentarz.

Tereny te badane były archeologicznie podczas 10 letniej misji PAN na przełomie lat 50 i 60, oraz podczas szeregu badań ratunkowych do końca lat 70 XX wieku. Kolejny etap badań trwał od r. 2009 do 27.08.2013. W tym roku wygasa umowa między Urzędem Miasta a PAN, dotycząca współpracy przy badaniach archeologicznych. Toczą się rozmowy na temat jej kontynuacji.

W niedługiej przyszłości tereny te stanowić będą Park Kulturowy Doliny Mlecznej.

Bibliografia

• Michał Auch, Urszula Bugaj, Maciej Trzeciecki, Archeologia w Radomiu - archeologia dla Radomia. Próba podsumowania pierwszych lat projektu "Park Kulturowy Stary Radom", Warszawa 2012. https://www.academia.edu/5841720/Micha%C5%82_Auch_Urszula_Bugaj_Maciej_Trzeciecki_ARCHEOLOGIA_W_RADOMIU_-_ARCHEOLOGIA_DLA_RADOMIA._PR%C3%93BA_PODSUMOWANIA_PIERWSZYCH_LAT_PROJEKTU_PARK_KULTUROWY_STARY_RADOM_
• Michał Bugaj, Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Radomiu - uwagi na temat ochrony i prezentacji dziedzictwa archeologicznego, Warszawa 2012. https://www.academia.edu/5586239/Wczesnosredniowieczny_zespol_osadniczy_w_Radomiu..
• Maciej Trzeciecki, Projekt "Park kulturowy Stary Radom" - badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w latach 2009-2012, Radom 2013. https://www.academia.edu/10132435/Projekt_Park_Kulturowy_Stary_Radom_badania_Instytutu_Archeologii_i_Etnologii_PAN_w_latach_2009-2012_Old_Radom_Culture_Park_project_-_research_made_by_the_Institute_of_Archaeology_and_Ethnology_Polish_Academy_of_Sciences_from_2009_to_2012_
• Mateusz Bogucki, Przynależność terytorialno-ekonomiczna średniowiecznego Radomia w świetle źródeł numizmatycznych https://www.academia.edu/6571476/Przynale%C5%BCno%C5%9B%C4%87_terytorialno-ekonomiczna_%C5%9Bredniowiecznego_Radomia_w_%C5%9Bwietle_%C5%BAr%C3%B3de%C5%82_numizmatycznych
• Michał Auch, Maciej Trzeciecki, Relikty umocnień obronnych odkrytych w 2010 roku na stanowisku 1 w Radomiu [w:] Radom. Korzenie miasta i regionu. Tom 2. Radomski zespół osadniczy w dolinie rzeki Mlecznej. Wyniki badań interdyscyplinarnych, A. Buko, D. Główka, M. Trzeciecki red., Warszawa