Stanisław Zakrzewski (żeglarz)

Stanisław Zakrzewski

Stanisław Zenon Zakrzewski w mundurze Yacht Klubu Polski (1950)
kapitan
Data i miejsce urodzenia	22 grudnia 1890 Warszawa
Data i miejsce śmierci	12 lutego 1976 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie
Formacja	Polska Organizacja Wojskowa
Jednostki	6 Pułk Piechoty Legionów
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Stanisław Zenon Zakrzewski (ur. 22 grudnia 1890 w Warszawie, zm. 12 lutego 1976 tamże) – polski działacz żeglarski i społeczny, żołnierz, dziennikarz i przedsiębiorca. Walczył na frontach I wojny światowej, w tym m.in. w bitwie pod Verdun, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej. W okresie międzywojennym oficer Oddział II Sztabu Generalnego WP (tzw. Dwójki), redaktor kilku gazet, organizator rynku reklamy prasowej.

Życiorys

Do I wojny światowej

Maturzysta Szkoły Ziemi Mazowieckiej w 1911. Studiował w Akademii Eksportowej w Wiedniu. Należał do Organizacji Młodzieży Narodowej. Działał w Stowarzyszeniu Akademickim „Ognisko”, był także komisarzem Drużyn Strzeleckich.

I wojna światowa

Po denuncjacji Naczelnego Komitetu Narodowego i ucieczce z Wiednia do Monachium został wcielony do armii bawarskiej w 1915. Ranny na froncie w Wogezach (odznaczony Żelaznym Krzyżem), ranny pod Verdun (odznaczony Bawarskim Krzyżem z Koroną i Mieczami). W kwietniu 1918 przeniesiony do Dywizji Bawarskiej na froncie wschodnim, pełnił stanowisko Komisarza ds. Włościańskich w Kolnie, gdzie organizował Polską Organizację Wojskową, a w listopadzie rozbrajał Niemców. W tym samym miesiącu skierowano go ze Sztabu Generalnego POW w Warszawie do Batalionu Kaszubskiego i Organizacji Wojskowej Pomorza. Za udział w rozbrajaniu Niemców odznaczony Orderem Virtuti Militari.

II RP

Od 1919 adiutant generała Aleksandra Osińskiego w Dowództwie Okręgu Generalnego Łódź oraz w Generalnym Inspektoracie Piechoty w Warszawie; jednocześnie w Oddziale II SG. Współorganizator spotkania trzech Józefów: Piłsudskiego, Hallera, Dowbor-Muśnickiego w pociągu salonowym na dworcu kolejowym w Kaliszu 27 maja 1919. Oficer łącznikowy SG z aliancką Misją Plebiscytową w czasie plebiscytu warmińsko-mazurskiego w lipcu 1920. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 oficer łącznikowy z Misją Wojskową pod dowództwem generała Maxime’a Weyganda (z kapitanem Charles’em de Gaulle’em) – odznaczony za walki z bolszewikami Krzyżem Walecznych. W 1921 delegowany z SG do likwidacji Straży Mazurskiej i Zachodniej Straży Obywatelskiej. Od 1922 attaché morski w Komisariacie Generalnym RP w Wolnym Mieście Gdańsku. Następnie od 1923 roku Konsul RP w Monachium.

Po powrocie do Gdańska w 1925 formalnie przeniesiony do rezerwy (ale nie wycofany ze struktur „Dwójki”), dyrektor firmy „Bałtyk” (Gdański Handel Zamorski), dyrektor Targów Gdańskich, sekretarz generalny Gminy Polskiej w WM Gdańsku, dyrektor biura ogłoszeń i reklam „Polanonce”, redaktor naczelny „Gazety Gdańskiej”, korespondent dzienników: „Polonia” (Katowice) i „Rzeczpospolita” (Warszawa), „Kurier Warszawski” i „Kurier Poranny”.

Po przewrocie majowym w 1926, wezwany przez Józefa Becka do Warszawy, objął stanowisko prokurenta Polskiej Agencji Telegraficznej (PAT) na mocy porozumienia z Rządem RP i przy pełnej akceptacji premiera Kazimierza Bartla (wcześniej odmówił przyjęcia stanowiska wojewody pomorskiego). W PAT zajmował później stanowiska dyrektora oddziałów ogłoszeń i reklamy, wydawnictw, filmowego oraz stanowisko wicedyrektora agencji (od 1929 roku) nieprzerwanie (jako jedyny z wielu oficerów Dwójki w dyrekcji PAT) do momentu aresztowania przez Gestapo w październiku 1939.

W 1928 założył Polski Związek Reklamowy w Warszawie (był jego prezesem, 27 stycznia 1938 wybrany członkiem zarządu PZR) oraz Kontynentalny Związek Reklamy w Paryżu, członek Rady Administracyjnej Międzynarodowego Związku Reklamy (IAA) z siedzibą w Nowym Jorku. Prowadził wykłady z dziedziny reklamy w Instytucie Naukowej Organizacji. Wykładał też reklamę prasową w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie i był członkiem zwyczajnym Towarzystwa WSD. Od 1930 członek Rady Naczelnej Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism. Zainicjował Koło Artystów Grafików Reklamowych – w latach 1935 i 1938 wydał dwa „Roczniki” tego koła. Jest autorem wielu publikacji z dziedziny propagandy i reklamy, redagował miesięcznik Reklama (od 1929). Od 1936 członek warszawskiego oddziału „Rotary Club”.

Od 1928 we władzach Yacht Klubu Polski oraz Polskiego Związku Żeglarskiego.

W 1934, jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”.

II wojna światowa

W czasie obrony Warszawy w 1939 odpowiedzialny za budynki PAT oraz Pałac Namiestnikowski. Po odmowie prowadzenia PAT dla Niemców aresztowany przez Gestapo 16 października 1939, osadzony w więzieniu na Daniłowiczowskiej, potem w kwietniu i maju 1940 na Pawiaku. Od 1941 roku pracował jako pedagog. Od sierpnia 1944 do maja 1945 przebywał w jenieckim obozie pracy fabryki IG Farben w Rottweil.

PRL

Po powrocie do kraju założył firmę Sztuka i Reklama – SiR atelier u Braci Jabłkowskich. Od 1946 redaktor naczelny Wydawnictw Morskich w Lidze Morskiej („Morze”, „Młodzież Morska”, „Gazeta Morska”). W 1948 Przewodniczący Sekcji Wodnej Wystawy Ziem Odzyskanych we Wrocławiu. W latach 1950–1955 kierownik Wydawnictw Bankowych w Banku Gospodarstwa Krajowego. W 1955 doradca Prezesa Polskiej Izby Handlu Zagranicznego oraz doradca ds. reklamy dyrektora Państwowego Wydawnictwa Naukowego i członek założyciel Klubu Marynistów Polskich. Po 1955 Przewodniczący Rady Programowej Przedsiębiorstwa Usług Reklamowych „Reklama” oraz doradca Rady Programowej Reklamy w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego. Od 1946 zaangażowany przy reaktywacji Yacht Klubu Polski i Polskiego Związku Żeglarskiego, sędzia regatowy oraz członek władz obu związków do końca życia.

Rodzina

Syn Makary Bartłomiej Zakrzewski ps. „Skała” (ur. 2 stycznia 1924 w Monachium, zm. 27 czerwca 1982 w Warszawie), więzień obozu Auschwitz (od 14 sierpnia do 15 października 1940, nr obozowy 2158), żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego.

Publikacje

• Drogi i manowce reklamy, Warszawa 1929.
• Ogłoszenie prasowe, Wydawnictwa Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism, Warszawa 1936.
• Poradnik stosowania reklamy, Wydawnictwo Polskiej Agencji Telegraficznej, Warszawa 1938.
• Reklama. Cele, środki, rodzaje, Wydawnictwo Polskie, Warszawa 1942.
• Cyklon, Wydawnictwo Bolesław Matuszewski, Warszawa 1946.
• Druh Wiatr, Wydawnictwo Bolesław Matuszewski, Warszawa 1946.

Ordery i odznaczenia

Potwierdzenie nadania francuskiej Legii Honorowej

• Order Virtuti Militari (II RP)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)
• Krzyż Walecznych
• Medal Niepodległości (25 lipca 1933)
• Brązowy Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
• Złota odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza”
• Złota odznaka honorowa „Zasłużony dla Żeglarstwa Polskiego”
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1937)
• Krzyż Żelazny (Bawaria, I wojna światowa)
• Krzyż z Koroną i Mieczami (Bawaria, I wojna światowa)

Bibliografia

• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Stanisław Zenon Zakrzewski: Na wozie i pod wozem, Autobiografia oficera wywiadowczego „Dwójki” 1890−1945 (oprac. Ludwik Juliusz Zakrzewski), Warszawa 2010, Agencja Wydawnicza CB Andrzej Zasieczny, ISBN 978-83-7339-081-2.
• Biogram na stronie opisującej Stanisława Przybyszewskiego. stachu-przybyszewski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-04)].
• Zakład Narodowy im. Ossolińskich – katalog rękopisów
• https://archive.is/20130416162106/http://portalwiedzy.onet.pl/70199,,,,zakrzewski_stanislaw_zenon,haslo.html
• Makary Bartłomiej Zakrzewski: „Skała”. Wspomnienia z lat 1924–1945 (oprac. Ludwik Juliusz Zakrzewski), Warszawa 2009, ZP Grupa Sp.z o.o., ISBN 978-83-61529-36-1.