Szałas (powiat kielecki)

Szałas

wieś
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	kielecki
Gmina	Zagnańsk
Liczba ludności (2021)	463
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	26-050
Tablice rejestracyjne	TKI
SIMC	0280011
Położenie na mapie gminy Zagnańsk Szałas
Położenie na mapie Polski Szałas
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Szałas
Położenie na mapie powiatu kieleckiego Szałas
51°02′50″N 20°38′19″E

Szałas – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Zagnańsk.

Przez miejscowość przepływa niewielka rzeka Krasna, dopływ Czarnej Koneckiej.

Dzieli się na trzy części. Leży przy drodze łączącej drogę krajową (DK42) w Odrowążu z drogą wojewódzką (nr 750) w Samsonowie. We wsi znajduje się szkoła podstawowa, kościół oraz remiza strażacka OSP w Szałasie.

Przez wieś przechodzi żółty szlak turystyczny z Końskich do Serbinowa i czerwony szlak turystyczny z rezerwatu przyrody Diabla Góra do Łącznej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Przemienienia Pańskiego w Odrowążku.

Części wsi

Integralne części wsi Zaborowice

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0280028	Komorniki	część wsi
0280034	Stary Szałas	część wsi
0997364	Wilczy Bór	osada leśna
0280040	Zaupuście	część wsi

Historia

Szałas jest starą osadą. Początkowo był własnością książęcą, a od 2 poł. XII w. własnością biskupów krakowskich. Dziesięcina ze wsi była przeznaczona dla parafii w Odrowążu.

W roku 1521 wieś należała do parafii w Kielcach. W 1645 r. do biskupiego klucza kieleckiego należała Kuźnica Szałas (Stary) (dzierżawiona przez p. Dziboni) – Jeden piec do dęcia, drugi piec do kowania i w nim dymarka jest i młynnik. Przy dymarce browar i chałup kilka (w nich mieszkają rzemieślnicy różni i czeladź). Kmieć Kopeć i poddani w Zagnańsku z 2 łanami. Kuźnica zajmuje 3 mile w okręgu, ma dobre lasy, nie ma wody, jedynie marny staw w lesie i 3 stawki. W 1662 wieś należała już do parafii w Odrowążu.

W 1789 r. upaństwowiono kielecki klucz biskupów, Szałas został wsią rządową (Skarbu Państwa). W 1773 r. wybudowano tu kuźnicę, a później wielki piec (na węgiel drzewny). Piec pracował do 1833 r. Rudę wydobywano w okolicy Kucębowa. Górnikami byli m.in. mieszkańcy Szałasu. We wsi mieszkali bartnicy, był też staw rybny (w 1827 r. wybudowano przy nim młyn wodny). Znajdowała się tu karczma i 67 domów.

Mieszkańcy wsi brali udział w powstaniu styczniowym walcząc w oddziałach Andrzejewskiego i Rudawskiego. Po ogłoszonym przez cara uwłaszczeniu chłopów Szałas został podzielony na gospodarstwa o powierzchni 20, 55, jak i 2 morgi.

W 1836 r. w Szałasie, podzielonym na 2 wsie, zamieszkiwało 262 parafian (159 w Szałasie Nowym i 103 w Szałasie Starym). W 1854 liczba ludności w obu sołectwach wyniosła odpowiednio 110 i 165 osób. W 1831 r. mieszkało tu już 702 katolików.

W okresie międzywojennym w Szałasie wybudowano tartak.

1 kwietnia 1940 roku Oddział Wydzielony Wojska Polskiego mjra. „Hubala” stoczył pod Szałasem zwycięską walkę z Niemcami. Jeszcze tego samego dnia w Szałasie–Komornikach okupanci aresztowali 28 mężczyzn, których rozstrzelali później w Kielcach i Skarżysku-Kamiennej. 8 kwietnia niemiecka ekspedycja karna doszczętnie spaliła natomiast Szałas Stary i zamordowała 64 mężczyzn.

Od 1957 Szałas należy do nowo utworzonej ekspozytury kościoła z Odrowąża w Odrowążku. W latach 90. XX w. we wsi wybudowano kościół.

We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Partyzantów Ziemi Kieleckiej.