Sęp uszaty

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Torgos tracheliotus)
Sęp uszaty
Torgos tracheliotos[1]
(J.R. Forster, 1798)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

szponiaste

Rodzina

jastrzębiowate

Podrodzina

jastrzębie

Plemię

Gypini

Rodzaj

Torgos[2]
Kaup, 1828[3]

Gatunek

sęp uszaty

Synonimy

Rodzaju:

Gatunku:

Podgatunki
  • T. t. negevensis Bruun, Mendelssohn & Bull, 1981
  • T. t. nubicus (C.H. Smith, 1829)
  • T. t. tracheliotos (J.R. Forster, 1796)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     występuje przez cały rok

     poza sezonem lęgowym

     wymarł

     prawdopodobnie wymarł

     prawdopodobnie występuje (przez cały rok)

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Sęp uszaty[12] (Torgos tracheliotos) – gatunek dużego ptaka padlinożernego z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae), jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju Torgos[12][13]. Zamieszkuje Afrykę oraz Półwysep Arabski. Zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Sęp uszaty występuje w zależności od podgatunku[13][14]:

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) nie uznaje podgatunku nubicus i traktuje go jako synonim podgatunku nominatywnego[13].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Torgos: gr. τοργος torgos „sęp”[15].
  • Setogyps: łac. saeta lub seta „jeżyć się”; gr. γυψ gups, γυπος gupos „sęp”[16].
  • Otogyps (Otagyps): gr. ους ous, ωτος ōtos „ucho”; γυψ gups, γυπος gupos „sęp”[17].
  • tracheliotos: gr. τραχηλια trakhēlia „poślednie mięso i chrząstki z karku”, od τραχηλος trakhēlos „szyja”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”[18].
  • auricularis: średniowiecznołac. auricularis „ucho, uszaty”, od łac. auricula „ucho”, od zdrobnienia auris „ucho”[19].
  • nubicus: nowołac. Nubicus „Nubijczyk”, od łac. Nuba „Nubijczyk”[20].
  • negevensis: pustynia Negew, południowy Izrael[21].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Osiąga długość ciała 115 cm, rozpiętość skrzydeł 280 cm; masa ciała 5400–9400 g[14]. Ubarwienie: wierzch brązowy, spód skrzydeł ciemny z białawym pasmem z przodu, spód tułowia białawy, długie beżowe i prawie czarne pióra na piersi. Głowa nieopierzona, czerwona, ogon klinowaty. Sęp uszaty dysponuje najmocniejszym dziobem spośród afrykańskich sępów, pozwalającym mu przedrzeć się przez grube i twarde skóry dużych ssaków, z którymi nie radzą sobie inne sępy.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Jajo z kolekcji muzealnej

Na większości zasięgu występowania składanie jaj rozpoczyna się w maju. Na niektórych obszarach, np. w Namibii, rozmnażanie jest odwrotnie skorelowane z opadami deszczu, prawdopodobnie z powodu większej śmiertelności ssaków kopytnych w okresach suchych. Ptak ten nie gniazduje kolonijnie, chociaż pary mają tendencję do gniazdowania w bardzo luźnych grupach z gniazdami oddalonymi o około 1 km od siebie. Gniazdo to duża, zbudowana z patyków platforma o średnicy do 2 m, zwykle umieszczona na szczycie małego, izolowanego drzewa. W zniesieniu zwykle jedno jajo (rzadko dwa), matowobiałe z czerwonobrązowymi plamkami. Okres inkubacji wynosi około 56 dni. Para dzieli się obowiązkami rodzicielskimi. Ptaki osiągają dojrzałość płciową w wieku pięciu lub sześciu lat[22].

Status[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2015 roku uznaje sępa uszatego za gatunek zagrożony (EN – endangered); wcześniej – od 2000 roku miał on status gatunku narażonego (VU – vulnerable), a od 1988 roku – gatunku najmniejszej troski. Liczebność światowej populacji szacuje się na około 5700 dorosłych osobników, a jej trend uznaje się za silnie spadkowy[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Torgos tracheliotos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Torgos, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-01-02] (ang.).
  3. ↑ J.J. Kaup. Ueber Hyaena, Uromastix, Basiliscus, Corythaeolus, Acontias. „Isis von Oken”. 21, s. kol. 1144, 1828. (niem.). 
  4. ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 2. (ang.).
  5. ↑ R.-P. Lesson. Index Ornithologique. „L’Écho du monde savant et l’Hermès”. 9, s. kol. 1038, 1842. (fr.). 
  6. ↑ R. Vierthaler. Ornithologischer Tagebuchsbericht einer Reise auf dem blauen Nil von Chartum durch Sennaar nach Rosseires. „Naumannia: Archiv für die Ornithologie Vorzugsweise Europa's: Organ der Deutsche Ornithologen-Gesellschaft”. 2 (1), s. 32, 1852. (niem.). 
  7. ↑ J.R. Forster: F. le Vaillant’s Naturgeschichte der afrikanischen Vögel. Halle: Bey Fried. Christoph Dreyssig, 1798, s. 29, ryc. 9. (niem.).
  8. ↑ F.M. Daudin: Traité élémentaire et complet d’ornithologie, ou, Histoire naturelle des oiseaux. T. 2. Paris: Chez l’Auteur, 1800, s. 10. (fr.).
  9. ↑ Ch.H. Smith: The first order of birds. Birds of Prey, (Accipitres, Lin.). W: E. Griffith: The Animal Kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 6. London: G.B. Whittaker, 1829, s. 164. (ang.).
  10. ↑ B. Bruun, H. Mendelssohn & J. Bull. A new subspecies of Lappet-faced Vulture Torgos tracheliotus from the Negev Desert, Israel. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 101, s. 245, 1981. (ang.). 
  11. ↑ a b Torgos tracheliotos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  12. ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Gypini Blyth, 1851 (wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-16].
  13. ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-16]. (ang.).
  14. ↑ a b Kemp, A. C., D. A. Christie & C. J. Sharpe: Lappet-faced Vulture (Torgos tracheliotos), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-11-14]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  15. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Torgos.
  16. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Setogyps.
  17. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Otogyps.
  18. ↑ Jobling 2021 ↓, s. tracheliotos / tracheliotus.
  19. ↑ Jobling 2021 ↓, s. auriculare / auricularis.
  20. ↑ Jobling 2021 ↓, s. nubicus.
  21. ↑ Jobling 2021 ↓, s. negevensis.
  22. ↑ Species account: Lappet-faced Vulture Torgos tracheliotus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-16]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sęp_uszaty&oldid=69217347”