Tytoń (środek)

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 18:19, 21 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Wysuszony tytoń przygotowany do palenia przy użyciu fajki
Najstarszy znany wizerunek Europejczyka palącego tytoń zamieszczony w tekście pt. Tabacco autorstwa Anthoniego Chute'a

Tytoń – produkt tworzony z liści tytoniu, który można używać jako formy pestycydów, jako lekarstwa[1] lub - najczęściej - wykorzystywać w formie używki. Najpopularniejsze formy takiego wykorzystywania tytoniu to palenie (np. w formie papierosa, cygara lub w fajce), wdychanie do nosa (tabaka) lub zażywanie doustne (żucie, snus - w Polsce produkcja i handel tymi formami tytoniu jest nielegalna[2]).

Tytoń uprawiany jest jak inne typowe rośliny uprawne[3]. Wraz z rozwojem przemysłu tytoniowego zwiększyło się zainteresowanie świata naukowego związane z jak najefektywniejszą uprawą tejże rośliny[4] oraz z wpływem tytoniu na zdrowie człowieka[5].

Ponieważ tytoń zawiera nikotynę, spożywanie go może prowadzić do uzależnienia[6]. Szacuje się, że spożywanie tytoniu jest praktykowane przez 1,1 miliarda ludzi, w tym 1/3 populacji dorosłych[6].

Światowa Organizacja Zdrowia zainicjowała konwencję o ograniczeniu użycia tytoniu[7].

Historia

Tytoń był stosowany od bardzo długiego czasu w obu Amerykach jeszcze przed przybyciem Europejczyków, którzy następnie przenieśli zwyczaj użytkowania tytoniu do Europy. Wiele plemion rdzennych Amerykanów uprawiało i używało tytoń w Meksyku już w latach 1400–1000 p.n.e.[8]. Mieszkańcy wschodniej części Ameryki Północnej nosili tytoń w dużych torbach, traktując go jako towar w handlu wymiennym, i palili go w kalumetach[9].

Wraz z napływem Europejczyków do obu Ameryk tytoń stał się ważnym produktem handlowym[6]. Napędzał i stanowił główną część gospodarki południowych Stanów Zjednoczonych do czasu, kiedy został zastąpiony bawełną. Po wojnie secesyjnej wynaleziono maszyny, które zautomatyzowały produkcję papierosów. Wzrost produkcji przyczynił się do gwałtownego zwiększenia się przemysłu tytoniowego[6].

Niektóre społeczności religijne (np. Świadkowie Jehowy[10][11] czy Kościół Adwentystów Dnia Siódmego) są zobowiązane do wystrzegania się palenia i zażywania tytoniu.

Roślina

 Osobny artykuł: Tytoń (roślina).

Jest wiele gatunków należących do rodzaju Nicotiana z rodziny psiankowatych. W przeciwieństwie do wielu innych roślin z tej rodziny, rośliny z tego rodzaju nie zawierają alkaloidów tropanowych, które mogą być dla człowieka trujące. Zawierają duże ilości nikotyny, która może prowadzić do uzależnienia[6].

Do najczęściej uprawianych gatunków tytoniu należy tytoń szlachetny[6].

Wpływ na zdrowie

Według czasopisma naukowego The Lancet tytoń jest trzecią najbardziej uzależniającą i 14. najbardziej szkodliwą używką spośród 20 najpopularniejszych używek[5]
 Osobny artykuł: dym tytoniowy.

Dym tytoniowy zawiera toksyczną nikotynę oraz zawiera substancje smoliste, które mogą wywołać raka. Jest także groźny dla osób, które znajdują się w pobliżu osób palących (tzw. „bierne palenie”). Według badań[12] bierne palenie jest przyczyną tych samych schorzeń, co palenie, między innymi raka płuc, chorób układu krążenia oraz układu oddechowego, takich jak zapalenie oskrzeli czy astma. Dane statystyczne pokazały, że osoby niepalące, żyjące z partnerami, którzy palą w domu, są o 20-30% bardziej narażone na raka płuc, natomiast dla osób wystawionych na działanie dymu tytoniowego w miejscu pracy ryzyko to wzrasta o 16-19%[13]. Dym tytoniowy jest ponadto alergenem, mogącym powodować u osób uczulonych typowe symptomy podrażnienia, jak katar, łzawienie oczu, kichanie czy kaszel.

Według medycyny chińskiej palenie mocnego tytoniu, bez jego nadużywania, przez osoby energetycznie wyziębione, może mieć korzystny wpływ na energetykę organizmu[14]. Duży odsetek schizofreników pali tytoń. Istnieje teoria, że może być to spowodowane podłożem genetycznym. Inna teoria zakłada, że jest to swoista forma samoleczenia[15][16][17][18].

Według czasopisma The Lancet spośród dwudziestu najpopularniejszych, najbardziej uzależniających używek, tytoń jest na trzecim miejscu, zaraz po heroinie i kokainie[5]. Istnieją różne metody walki z takim uzależnieniem, których efektywność zależy od płci. Podczas gdy w przypadku mężczyzn dobre efekty przynoszą plastry zawierające nikotynę, w przypadku kobiet nie mają one takiej siły oddziaływania. Więcej może zdziałać terapia behawioralna, niż środki farmakologiczne, wspomagające rzucenie palenia.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Tobacco. Encyclopedia Britannica. [dostęp 2012-10-09]. (ang.).
  2. ↑ „Zabrania się produkcji i wprowadzania do obrotu wyrobów tytoniowych bezdymnych, z wyjątkiem tabaki” (art. 7. 1. Ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych).
  3. ↑ Lalan Prasad Singh: Economics of tobacco cultivation, production, and exchange. Deep & Deep Publications, 1992. ISBN 81-7100-377-X. (ang.).
  4. ↑ Teresita A. Levy: The History of Tobacco Cultivation in Puerto Rico, 1899--1940. ProQuest, 2007, s. 168-170. (ang.).
  5. ↑ a b c Nutt, D., King, L. A., Saulsbury, W., Blakemore, C.. Development of a rational scale to assess the harm of drugs of potential misuse. , 2007. 
  6. ↑ a b c d e f Sander L. Gilman, Xun Zhou: Smoke: A Global History of Smoking. Reaktion Books, 2004. ISBN 1-86189-200-4. (ang.).
  7. ↑ Ramowa Konwencja Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu sporządzona w Genewie 21 maja 2003 (Dz.U. 2007 nr 74 poz. 487)
  8. ↑ Jordan Goodman: Tobacco in History. Routledge, 1994. ISBN 0-415-11669-4. (ang.).
  9. ↑ John Gottlieb Ernestus Heckewelder: History, Manners, and Customs of the Indian Nations: Who Once Inhabited Pennsylvania and the Neighboring States, Volume 12. Historical Society of Pennsylvania, 1876. (ang.).
  10. ↑ Trwajcie w miłości Bożej ss. 86-96
  11. ↑ Prowadzenie rozmów na podstawie Pism ss. 185-191
  12. ↑ Boyle P, Autier P, Bartelink H et al. European Code Against Cancer and scientific justification: third version (2003). „Ann Oncol”, 2003. PMID: 12853336. (ang.). 
  13. ↑ A.J. Sasco, M.B. Secretan, K. Straif, Tobacco smoking and cancer: a brief review of recent epidemiological evidence, „Lung Cancer”, 45 (Suppl 2), 2004, s. S3-S9, DOI: 10.1016/j.lungcan.2004.07.998, PMID: 15552776.
  14. ↑ Druga prawda o paleniu i o papierosach. Praktyka lekarska Jan Pokrywka. [dostęp 2012-1010].
  15. ↑ McNeill, Ann. Smoking and mental health – a review of the literature. , 2001. [dostęp 2006-12-14]. (ang.). 
  16. ↑ Meltzer, H., Gill, B., Petticrew, M., Hinds. K.. OPCS Surveys of Psychiatric Morbidity Report 3: Economic Activity and Social Functioning of Adults With Psychiatric Disorders.. , 1995. London, Her Majesty’s Stationery Office. (ang.). 
  17. ↑ Ciara Kelly. Smoking Habits, Current Symptoms, and Premorbid Characteristics of Schizophrenic Patients in Nithsdale, Scotland. „The American Journal of Psychiatry”, s. 1751-1757, 1999. [dostęp 2006-12-14]. 
  18. ↑ J.R. Hughes. Prevalence of smoking among psychiatric outpatients. „The American Journal of Psychiatry”, s. 993-997, 1986. [dostęp 2006-12-14]. (ang.). 

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tytoń_(środek)&oldid=52008910”