Zespół mieszkaniowy „Gajowice” we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Na 1 planie stadion, za nim zespół zabudowy „Gajowice”
Jeden z punktowców
Ul. Grabiszyńska, na 2 planie po prawej liniowo ustawione punktowce
Ul. Oporowska, punktowiec przy pl. Srebrnym 4
Od dołu: stadion, zespół mieszkaniowy, Fadroma
Pl. Srebrny 1, 2, 3
Pl. Srebrny 4
ul. Grabiszyńska, zespół mieszkaniowy

Zespół mieszkaniowy „Gajowice” – zespół mieszkaniowy położony we Wrocławiu na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna, zbudowany w ramach osiedla mieszkaniowego „Gajowice” realizowanego w latach 1960-1970. Położony jest w obrębie ulic: Grabiszyńskiej, Stalowej, Oporowskiej i placu Srebrnego oraz ulicy Cynowej i Niklowej. Zespół ten składa się z liniowych budynków mieszkalnych pięciokondygnacyjnych, położonych w układzie grzebieniowym w stosunku do ulicy Grabiszyńskiej i Oporowskiej oraz jedenastokondygnacyjnych punktowców. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Wrocławia z 2010 r. oraz z 2018 r. został on uznany za dobro kultury współczesnej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia powstania zespołu mieszkaniowego „Gajowice”, to historia Gajowic oraz historia realizacji osiedla mieszkaniowego „Gajowice”. Ważną datą dla tego terenu jest rok 1868 kiedy to został on włączony w granice miasta. W końcu XIX wieku był już gęsto zabudowany kamienicami czynszowymi[1][2][3][4]. W wyniku działań wojennych prowadzonych w czasie II wojny światowej w ramach oblężenia Wrocławia z 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu[5][6][7]. Po odgruzowaniu powstał wolny teren, który przeznaczono do zabudowy[5][6].

Projektowanie osiedla jako całości rozpoczęto w 1959 r. w Miastoprojekcie – Wrocław, w zespole architektów, którym kierował Igor Tawryczewski, a realizacja prowadzona była w latach 1960-1970[5][6][7][8]. Punktowce tu położone oddano do użytkowana w 1963 r.[5].

Położenie, otoczenie, obszar[edytuj | edytuj kod]

Zespół mieszkaniowy „Gajowice” położony jest na obszarze Gajowic w dawnej dzielnicy Fabryczna[1][5][9], na terenie ograniczonym ulicami[10][11]: Grabiszyńską (po stronie północnej)[12][13], Stalową (po stronie wschodniej)[14][15] i Oporowską (po stronie południowej)[16][17] oraz placem Srebrnym (po stronie zachodniej)[18][19], za którym przebiega kolejowa obwodnica Wrocławia[20]. Wewnątrz tego kwartału przebiegają dwa sięgacze będące ulicami: ulica Cynowa[21][22] i ulica Niklowa[23][24].

Po południowej stronie obszaru zabudowy, za ulicą Oporowską[16], znajdują się: przychodnia GRABISZYN[25][26] oraz zespoły jednostanowiskowych garaży[27], a za nimi Rodzinne Ogrody Działkowe „Gajowice”[28][29][30][31]. Natomiast na zachód od nich położony jest hotel (Hotel Śląsk – WKS)[32][33] i Stadion Oporowska[34][35][36]. Po stronie zachodniej leży plac Srebrny[18], a za nim kolejowa obwodnica Wrocławia[20], stanowiąca granicę między osiedlem Gajowice, a osiedlem Grabiszyn-Grabiszynek[9]. Stronę północą zamyka ulica Grabiszyńska[12], stanowiąca przestrzeń publiczną o charakterze ogólnomiejskim[37], z torowiskiem tramwajowym, po której w ramach komunikacji miejskiej poruszają się tramwaje i autobusy na wyznaczonych tu liniach komunikacyjnych zapewniając obsługę publicznego transportu zbiorowego[38][39], dzięki czemu zespół mieszkaniowy ma zapewniony wyjątkowo korzystny dostęp do miejskiej infrastruktury komunikacyjnej[40]. Za ulicą rozpościera się częściowo teren dawnej fabryki Fadroma[41], współcześnie zabudowywany osiedlem mieszkaniowym[42] oraz zabudowa osiedla Gajowice[1][5]. Stronę wschodnią zamyka ulica Stalowa[14], stanowiąca szkielet przestrzeni publicznej osiedla[43], a za nią znajduje się zabudowa mieszkaniowa również powstała w ramach budowy osiedla mieszkaniowego „Gajowice”[5].

Cały obszar, łącznie z ulicą Oprowską, Cynową, Niklową i placem Srebrnym, objęty jest strefą ograniczenia prędkości do 30 km/h[38][44]. Przez omawiany teren wyznaczony jest ciąg pieszo-rowerowy. Prowadzi on z terenów ROD Gajowce do ulicy Grabiszyńskiej i tu łączy się z drogami rowerowymi i chodnikami[45][44].

Układ urbanistyczny[edytuj | edytuj kod]

Obszar zajmowany przez ten zespół zabudowy określany jest jako wielkie osiedla blokowe. Taki typ zagospodarowania terenu charakteryzuje się swobodnym układem zabudowy w stosunkowo dużym rozproszeniu i skali, ale mimo to także z dużym stopniem wykorzystania terenu oraz dużą gęstością zaludnienia. Przestrzenie swobodne kształtowane mają przy tym charakter zdecydowanie otwarty, z dużą ilością zieleni międzyblokowej, kreującej miejsca odpoczynku, spotkań i integracji, a wśród zieleni także zieleń wysoka zapewniająca cień i sprzyjająca bioróżnorodności. Nie ma przy tym czytelnego układu ani tym bardziej wyodrębnionego elementu centralnego spełniającego określone funkcje i definiującego strukturę osiedla[3][46][47][48]. W przypadku tego zespołu zabudowy, taki centralny punkt dla tej części Gajowic znajduje się poza omawianym obszarem przy jego północno-wschodnim narożniku. Jest nim skrzyżowanie ulicy Grabiszyńskiej z ulicą Stalową, które stanowi ważną przestrzeń publiczną placu lub skrzyżowania. Jest to miejsce z obiektami podnoszącymi rozpoznawalność i orientację w przestrzeni[49], między innymi dzięki położonemu tu charakterystycznemu schronowi przeciwlotniczemu powstałemu dla ochrony ludności cywilnej z lat 1940-1941[50][51][52][53], domowi mieszkalno-usługowemu[54][55][56] oraz pawilonom handlowym[57].

Całe osiedle mieszkaniowe „Gajowice” projektowano w nurcie modernizmu z uwzględnieniem urbanistycznej szkoły modernistycznej Bauhausu oraz tez wynikających z Karty Ateńskiej o projektowaniu wolnostojących budynków w otoczeniu zieleni. W przypadku tego zespołu budynków przyjęto układ grzebieniowy rozmieszczenia segmentowych budynków liniowych w stosunku do głównej ulicy Grabiszyńskiej i tym samym do równolegle przebiegającej ulicy Oporowskiej. Oprócz wymienionych budynków, powstały tu także punktowce. Cztery z nich rozmieszczono liniowo wzdłuż głównej arterii, tylko piąty znajduje się przy placu Srebrnym w pobliżu ulicy Oporowskiej. Takie ukształtowanie zabudowy kreowało całkowicie nową pierzeję południową ulicy Grabiszyńskiej, stanowiło skontrastowanie w stosunku do linowej zabudowy innych części osiedla, rewaloryzując częściowo istniejące linii regulacyjnych[5][6][7][27].

Budynki[edytuj | edytuj kod]

Zespół mieszkaniowy „Gajowice” obejmuje następujące budynki:

  • budynki liniowe, pięciokondygnacyjne, rozmieszczone w układzie grzebieniowym w stosunku do ulicy Grabiszyńskiej[6][27]:
  • budynki punktowe, dziesięciokondygnacyjne[27]:
    • rozmieszczone liniowo wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej[6]: 142, 152, 162, 164[12][27]
    • przy placu Srebrnym 4[18][27].

Dobro kultury współczesnej[edytuj | edytuj kod]

W ramach opracowanych dokumentach planistycznych: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 2010 r. oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 2018 r., zespół mieszkaniowy „Gajowice” w rejonie ulic: Grabiszyńskiej, Oporowskiej, Cynowej, Niklowej i pl. Srebrnego, uznano za dobro kultury współczesnej, obejmując ten zespół ochroną na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym[58][59][60]. Podnosi się, że ten zespół zabudowy ma szczególne znaczenie dla urbanistyki i kompozycji osiedla[47], a wchodzące w jego skład punktowce ocenia się jako wyróżniające[5].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 221 (Gajowice).
  2. ↑ Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 38-41 (poz. 30, 31, 32), s. 86-87 (poz. 89, 90).
  3. ↑ a b Bińkowska i in. 2013 ↓, s. 337-338 (poz. 244 Osiedle Gajowice).
  4. ↑ UMWD 2023 ↓, Mapy historyczne: Wrocław 1926-37.
  5. ↑ a b c d e f g h i Harasimowicz 2006 ↓, s. 221 (Gajowice. Osiedle Mieszkaniowe „Gajowice”).
  6. ↑ a b c d e f SARP 1996 ↓, s. 37.
  7. ↑ a b c Gabiś 2008 ↓, s. 2.
  8. ↑ Molicki 2001 ↓, s. 6.
  9. ↑ a b UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedla Wrocławia.
  10. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Studium 2010: Rys. 3, Rys. 11.
  11. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Studium 2018: Rys. 3, Rys. 12.
  12. ↑ a b c d e f UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 1808 (ul. Grabiszyńska).
  13. ↑ ZDiUM drogi 2022 ↓, L.p. 1401-1413 (Grabiszyńska).
  14. ↑ a b c UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 2027 (ul. Stalowa).
  15. ↑ ZDiUM drogi 2022 ↓, L.p. 5452-5453 (Stalowa).
  16. ↑ a b UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 592 (ul. Oporowska).
  17. ↑ ZDiUM drogi 2022 ↓, L.p. 3965 (Oporowska).
  18. ↑ a b c d UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 1039 (pl. Srebrny).
  19. ↑ ZDiUM drogi 2022 ↓, L.p. 5407-5408 (Srebrny plac).
  20. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 601 (Obwodnica kolejowa Wrocławia).
  21. ↑ a b c UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 1706 (ul. Cynowa).
  22. ↑ ZDiUM drogi 2022 ↓, L.p. 762 (Cynowa).
  23. ↑ a b c UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 548 (ul. Niklowa).
  24. ↑ ZDiUM drogi 2022 ↓, L.p. 3692 (Niklowa).
  25. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; UO_14.
  26. ↑ SPZOZ 2021 ↓, przychodnie, Grabiszyn.
  27. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o ZGKiKM 2023 ↓, EGiB G5.
  28. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Studium 2018: Rys. 9.
  29. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Mapa przyrodnicza.
  30. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; OZI_01.
  31. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 612 (Ogrody działkowe).
  32. ↑ UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, POI nr 6161 (Hotel Śląsk (WKS)).
  33. ↑ UMWD 2023 ↓, Ewidencja obiektów hotelarskich MWD.
  34. ↑ Bińkowska i in. 2013 ↓, s. 480 (poz. 429 Park Sportowy Grabiszyn).
  35. ↑ UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, POI nr 2741 (Stadion Oporowska).
  36. ↑ urbanity.pl 2023 ↓, Stadion WKS Śląsk Wrocław.
  37. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; AU_02.
  38. ↑ a b UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Komunikacja i transport.
  39. ↑ UMWr SKM 2022 ↓.
  40. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Dostęp do infrastruktury komunikacyjnej miasta.
  41. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 188-189 (Fadroma).
  42. ↑ urbanity.pl 2023 ↓, Nowy Grabiszyn.
  43. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; 1U_03.
  44. ↑ a b UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Mapa rowerowa.
  45. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; CP_03.
  46. ↑ Mironowicz 2016 ↓, s. 33 (Ryc. 13), 36-40.
  47. ↑ a b UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; SZA_02.
  48. ↑ Bińkowska i in. 2013 ↓, s. 581 (poz. 519 Tereny zieleni osiedla m. Gajowice).
  49. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; PS_03.
  50. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, GEZ.
  51. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 795 (Schrony przeciwlotnicze).
  52. ↑ UMWD 2023 ↓, BOT10k.
  53. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; BC_04.
  54. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
  55. ↑ Gabiś 2008 ↓, s. 1-2.
  56. ↑ UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11; BC_02.
  57. ↑ UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. 255 (pkt 10.6 lit. aa).
  58. ↑ UMWr SIP Studium 2010 ↓, s. 253 (pkt 10 ppkt 28), 259 (pkt 19 ppkt 28).
  59. ↑ UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. 32 (pkt 4.2 lit. s).
  60. ↑ UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. 255 (pkt 10.6 lit. cc).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zespół_mieszkaniowy_„Gajowice”_we_Wrocławiu&oldid=71419743”