Żywoj (1903)
 „Żywoj” w 1913 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1902 |
| Wodowanie |
28 marca?/10 kwietnia 1903 |
 MW Imperium Rosyjskiego
| |
| Nazwa |
„Żywoj” |
| Wejście do służby |
luty 1906 |
 Flota Czerwona
| |
| Nazwa |
„Żywoj” |
| Wejście do służby |
29 grudnia 1917?/11 stycznia 1918 |
| Wycofanie ze służby |
6 czerwca?/19 czerwca 1918 |
 Kaiserliche Marine
| |
| Nazwa |
R 12 |
| Wejście do służby |
9 października?/22 października 1918 |
| Wycofanie ze służby |
listopad 1918 |
 Biali
| |
| Nazwa |
„Żywoj” |
| Wejście do służby |
kwiecień 1919 |
| Zatonął |
2 listopada?/15 listopada 1920 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
350 ton |
| Długość |
64 metry |
| Szerokość |
6,4 metra |
| Zanurzenie |
2,59 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Zasięg |
1200 Mm przy prędkości 12 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 75 mm 5 dział kal. 47 mm (5 × I) 6 torped, 12–18 min | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 × 381 mm (3 × I) |
| Załoga |
62–69 |
Żywoj (ros. Живой) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij. Okręt został zwodowany 28 marca?/10 kwietnia 1903 roku w krajowej Stoczni Admiralicji w Nikołajewie, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego został wcielony w lutym 1906 roku, z przydziałem do Floty Czarnomorskiej. „Żywoj” wziął udział w I wojnie światowej, w czerwcu 1918 roku został zdobyty przez Niemców, a w kwietniu 1919 roku przejęli go Biali. Niszczyciel zatonął w sztormie 2 listopada?/15 listopada 1920 na Morzu Azowskim.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Okręt był jednym z 22 niszczycieli zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow jednostek typu Sokoł[1][2]. Zbudowany został w Stoczni Admiralicji w Nikołajewie[1][2]. Stępkę okrętu położono w 1902 roku[1][2], a zwodowany został 28 marca?/10 kwietnia 1903 roku[2][3][a].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
„Żywoj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem, klasyfikowanym do 1907 roku jako torpedowiec[1][2]. Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów[1][2]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów[1][2].
Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm[1][2]. Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[1][2]. Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min[1][2].
Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Żywoj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w lutym 1906 roku[2][3][d]. Jednostka weszła w skład Floty Czarnomorskiej[5]. W 1913 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano wszystkie wyrzutnie torped kalibru 381 mm i wszystkie działka kalibru 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm oraz drugą armatę kalibru 75 mm Canet i sześć pojedynczych karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm[1][2].
W trakcie I wojny światowej „Żywoj” wchodził w skład Floty Czarnomorskiej[6]. W połowie grudnia 1915 roku „Żywoj” przybył do Batumi, wspierając później wojska lądowe walczące z Turkami na Kaukazie[7]. 26 stycznia?/8 lutego 1916 roku niszczyciele „Żywoj” i „Lejtienant Puszczin” przeprowadziły rajd przeciw tureckiej żegludze, zatapiając pięć szkunerów i 38 mniejszych żaglowców[8]. W nocy z 21 marca?/3 kwietnia na 22 marca?/4 kwietnia 1917 roku operujące z Suliny „Żywoj” i „Żarkij” zatopiły dwa szkunery, które wypłynęły z Konstancy[9].
29 grudnia 1917?/11 stycznia 1918 jego załoga przeszła na stronę bolszewików. Działał odtąd w składzie Czerwonej Floty Czarnomorskiej. 6 czerwca?/19 czerwca 1918 roku „Żywoj” został zdobyty Niemców, którzy 9 października?/22 października wcielili go do służby pod oznaczeniem R 12[2][10]. 24 listopada przejęli go z kolei interwenci brytyjsko-francuscy, którzy wkrótce oddali go na krótko białej Armii Ochotniczej gen. Antona Denikina. 31 marca 1919 roku Brytyjczycy i Francuzi ponownie przejęli okręt. Jednakże 3 kwietnia tego roku przepłynął on z Sewastopola do Noworosyjska, gdzie po raz drugi zajęli go Biali. Wszedł w skład 2 Oddziału Niszczycieli Floty Czarnomorskiej Białych z bazą w Kerczu. Brał udział m.in. w połowie sierpnia 1919 roku w operacji desantowej pod Odessą, ubezpieczając lądujące wojska. W połowie listopada 1920 roku wraz z pozostałymi okrętami brał udział w ewakuacji z Krymu wojsk Białych i uchodźców cywilnych, po zdobyciu Krymu przez Armię Czerwoną. Na jego pokładzie znalazło się ok. 250 żołnierzy rezerwy oficerskiej Kozaków dońskich i szwadronu 17 Husarskiego Czernichowskiego Pułku Kawalerii. 2 listopada?/15 listopada 1920 okręt zatonął na Morzu Azowskim w trakcie sztormu nieopodal Sewastopola[2][3][e]. Ostatnim dowódcą okrętu był kpt. 2 rangi Paweł A. Emeretli.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297 podają, że okręt został zwodowany 28 marca?/10 kwietnia 1904 roku. 1904 rok wodowania podają także Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
- ↑ Niemal identyczne wartości podaje Gogin 2023 ↓. Natomiast Olender 2021 ↓, s. 620 podaje, że długość wynosiła 60,2 metra, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 1,8 metra.
- ↑ Identycznie podaje Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 300. Natomiast Gogin 2023 ↓ podaje wyporność normalną 427–445 ton i pełną 520–530 ton.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że okręt został wcielony do służby w 1905 roku.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207,Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 298 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 573 podają, że katastrofa wydarzyła się 3 listopada?/16 listopada 1920 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Gogin 2023 ↓.
- ↑ a b c Apalkow 1998 ↓, s. 21.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 620.
- ↑ Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 300.
- ↑ Brassey 1915 ↓, s. 185.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 165.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 326.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 414.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 298.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ju. Apalkow: Rossijskij Impieratorskij Fłot 1914-1917 gg. Moskwa: 1998, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 4/1998. (ros.).
- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: BOYKIY torpedo boats (1902 – 1907). Navypedia. [dostęp 2023-05-29]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Piotr Olender: Wojna rosyjsko-japońska 1904–1905. Działania na morzu. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-686-7.
- The Naval Annual, 1906. J. Leyland, T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1906. (ang.).
- The Naval Annual, 1915. T.A. Brassey (red.). London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zatonięcie torpedowca „Żiwoj” (jęz. rosyjski). zhurnal.ape.relarn.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-27)].
