Przejdź do zawartości

Aleksander Wasiutyński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksander Wasiutyński
Ilustracja
prof. Aleksander Wasiutyński na zjeździe Związku Polskich Inżynierów Kolejowych w Warszawie, październik 1926
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

13 grudnia 1859
Lisowice

Data i miejsce śmierci

17 października 1944
Wodzisław

profesor zwyczajny nauk technicznych
Alma Mater

Instytut Inżynierów Komunikacji

Doktorat

1899
Petersburski Instytut Inżynierów Komunikacji

Profesura

1909

Doktor honoris causa
Politechnika Lwowska – 1925
Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Warszawska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP)
Grób Aleksandra Wasiutyńskiego na warszawskich Powązkach
Popiersie Aleksandra Wasiutyńskiego w Instytucie Kolejnictwa

Aleksander Feliks Marceli Hieronim Wasiutyński (ur. 13 grudnia 1859 w Lisowicach, zm. 17 października 1944 w Wodzisławiu) – profesor Politechniki Warszawskiej, światowej sławy ekspert specjalista w dziedzinie kolejnictwa, pionier w zakresie badania toru podczas jazdy pociągów. Twórca koncepcji przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego i budowy linii średnicowej w Warszawie.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Leonarda Wojciecha (1816–1899), ziemianina, i Heleny Rozalii z Bentkowskich (1828–1898). W 1879 ukończył IV Gimnazjum Miejskie w Warszawie i zdał maturę. Następnie przez rok studiował matematykę na rosyjskim Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim.[1] W 1880 roku wstąpił do Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu, który ukończył w 1884 roku.

Otrzymawszy tytuł inżyniera komunikacji podjął pracę przy budowie kolei, która pozwoliła mu skonfrontować w praktyce zdobytą wiedzę teoretyczną. Pracował na budowie kolei, m.in. linii Iwangorod (obecnie Dęblin) – Dąbrowa Górnicza, ŁuniniecHomel, SiedlceMałkinia, KurskCharkówAzowsk[1].

Przez wiele lat był pracownikiem Wydziału Drogowego Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, gdzie zorganizował stałą stację doświadczalną, w której prowadził systematyczne badania trakcji kolejowej[2]. Dzięki zastosowaniu fotografii dokonywał precyzyjnych pomiarów ugięcia i odkształcenia toru pod wpływem obciążeń jakie powodowały przejeżdżające pociągi. Zainicjował prace badawcze nad zmianami szyn używanych w ruchu kolejowym, w wyniku których opracował nowatorskie jak na ówczesne czasy metody zabezpieczeń ruchu kolejowego oraz trzy nowe typy szyn kolejowych. Od 1889 roku był członkiem Zarządu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1899 roku otrzymał w Instytucie Inżynierów Komunikacji tytuł adiunkta, równocześnie został odznaczony nagrodą Petersburskiego Towarzystwa Technicznego oraz odznaką zaszczytną Stowarzyszenia Inżynierów Komunikacji. Rok później w 1900 roku podczas Wystawy Powszechnej w Paryżu odznaczono go złotym medalem za opracowanie metody badań toru kolejowego[2]. Dziesięć lat później ukazało się największe dzieło w jego dorobku pt. Drogi żelazne[3].

Nominowany na profesora nadzwyczajnego w Instytucie Politechnicznym w Warszawie w 1901 roku[4]. W 1909 roku został profesorem zwyczajnym w dziedzinie dróg żelaznych. Wykładał także kolejnictwo w ramach Kursów Politechnicznych (1906–1908) na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[5].

Był między innymi autorem projektu kolei średnicowej w Warszawie w 1919 roku[6]. Od początku lat 30. XX wieku piastował stanowisko wiceprezesa, a następnie prezesa Akademii Nauk Technicznych. W 1930 roku otrzymał zaszczytną funkcję przewodniczącego Wydziału Nauk Technicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Równolegle kierował pracami sądu konkursowego przy budowie Dworca Głównego w Warszawie, był zastępcą przewodniczącego Rady Technicznej przy Ministerstwie Komunikacji oraz projektował kolejową linię średnicową w Warszawie. Od 1934 roku wykładał na Politechnice Lwowskiej, posiadał także doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej oraz był honorowym profesorem Politechniki Warszawskiej. Ponadto posiadał tytuł honorowego członka założonego w 1934 roku Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych oraz Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie[7].

Wywieziony 5 października 1944 roku ze stolicy po powstaniu warszawskim, zmarł z wyczerpania trudami tułaczki 17 października 1944 roku w Wodzisławiu k. Jędrzejowa[1]. Spoczywa w rodzinnym grobie na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 183-2-12,13)[8][9].

Od 1892 roku był żonaty z Klotyldą z Romockich (1874–1963), z którą miał pięcioro dzieci:

  • Andrzeja (ur. 16 listopada 1894 w Warszawie, zm. 22 września 1920 w Berżnikach[10]), podporucznika Wojska Polskiego, dowódcę 2. kompanii 1 Pułku Piechoty Legionów, odznaczonego pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości (20 grudnia 1932)[11] i Krzyżem Walecznych[12], „kaniowczyka”, w 1918 więzionego przez Niemców w Brześciu, słuchacza III kursu wydziału inżynierii City and Guilds of London Institute[13],
  • Marię Józefę (1897–1988) zamężną z Bronisławem Stawiskim de Godziątowy,
  • Annę Danutę (1900–1991) zamężną z Wincentym Sebastianem Reklewskim de Rekle,
  • Zbigniewa (1902–1974), profesora Politechniki Warszawskiej,
  • Jeremiego (1907–2005), filozofa i astrofizyka.

Członkostwa

[edytuj | edytuj kod]
  • członek założyciel Akademii Nauk Technicznych (1930–1933 wiceprezes, 1933–1939 prezes)
  • członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1930) (funkcja przewodniczącego Wydziału Nauk Technicznych)
  • członek honorowy Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych
  • członek honorowy Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody, wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]
  • Złoty Medal na Powszechnej Wystawie Światowej w Paryżu za metody badań odkształceń torów kolejowych (1900)
  • Doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej (1925)
  • honorowy profesor Politechniki Warszawskiej (1937)

Ważniejsze publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Największym dziełem Aleksandra Wasiutyńskiego był podręcznik Drogi Żelazne:

Był także autorem ponad 100 artykułów prasowych oraz blisko 40 prac naukowych.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Giganci nauki – infografiki historyczne: Aleksander Wasiutyński [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-02-10] (pol.).
  2. a b c Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 216–218. ISBN 83-206-0509-1.
  3. Bogdan Gadomski: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej Aleksander Wasiutyński (1859–1944). [dostęp 2013-08-12].
  4. Józef Miąso, Trudne narodziny Politechniki Warszawskiej: (przyczynek do dziejów polityki naukowej w Królestwie polskim), [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1989, Tom 34, Numer 4, s. 806.
  5. Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
  6. Jan Podoski. Początki elektryfikacji PKP. „Świat Kolei”. Nr 1/1996(32), s. 10–11. Łódź: EMI-Press. ISSN 1234-5962. 
  7. Bogdan Brózda. Godni siebie. „Przegląd Techniczny”, s. 18–19, 2005. Warszawa. [dostęp 2013-08-13]. 
  8. Cmentarz Stare Powązki: WASIUTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-02-10].
  9. Praca zbiorowa: Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
  10. Lista strat 1934 ↓, s. 946.
  11. M.P. z 1932 r. nr 293, poz. 341.
  12. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-25].
  13. Nekrolog. „Kurier Warszawski”. 271 wyd. wieczorne, s. 6, 1920-09-30. Warszawa. 
  14. M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za wybitne zasługi i prace naukowe na polu kolejnictwa”.
  15. M.P. z 1930 r. nr 139, poz. 204 „za zasługi na polu naukowo-pedagogicznem w zakresie kolejnictwa”.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]