Aleksander Wasiutyński

Aleksander Wasiutyński
	; prof. Aleksander Wasiutyński na zjeździe Związku Polskich Inżynierów Kolejowych w Warszawie, październik 1926
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	13 grudnia 1859 ; Lisowice
Data i miejsce śmierci	17 października 1944 ; Wodzisław
	profesor zwyczajny nauk technicznych
Alma Mater	Instytut Inżynierów Komunikacji
Doktorat	1899 ; Petersburski Instytut Inżynierów Komunikacji
Profesura	1909
	Doktor honoris causa; Politechnika Lwowska – 1925
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Warszawska
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Feliks Marceli Hieronim Wasiutyński (ur. 13 grudnia 1859 w Lisowicach, zm. 17 października 1944 w Wodzisławiu) – profesor Politechniki Warszawskiej, światowej sławy ekspert specjalista w dziedzinie kolejnictwa, pionier w zakresie badania toru podczas jazdy pociągów. Twórca koncepcji przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego i budowy linii średnicowej w Warszawie.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Leonarda Wojciecha (1816–1899), ziemianina, i Heleny Rozalii z Bentkowskich (1828–1898). W 1879 ukończył IV Gimnazjum Miejskie w Warszawie i zdał maturę. Następnie przez rok studiował matematykę na rosyjskim Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim.^[1] W 1880 roku wstąpił do Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu, który ukończył w 1884 roku.

Otrzymawszy tytuł inżyniera komunikacji podjął pracę przy budowie kolei, która pozwoliła mu skonfrontować w praktyce zdobytą wiedzę teoretyczną. Pracował na budowie kolei, m.in. linii Iwangorod (obecnie Dęblin) – Dąbrowa Górnicza, Łuniniec – Homel, Siedlce – Małkinia, Kursk – Charków – Azowsk^[1].

Przez wiele lat był pracownikiem Wydziału Drogowego Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, gdzie zorganizował stałą stację doświadczalną, w której prowadził systematyczne badania trakcji kolejowej^[2]. Dzięki zastosowaniu fotografii dokonywał precyzyjnych pomiarów ugięcia i odkształcenia toru pod wpływem obciążeń jakie powodowały przejeżdżające pociągi. Zainicjował prace badawcze nad zmianami szyn używanych w ruchu kolejowym, w wyniku których opracował nowatorskie jak na ówczesne czasy metody zabezpieczeń ruchu kolejowego oraz trzy nowe typy szyn kolejowych. Od 1889 roku był członkiem Zarządu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1899 roku otrzymał w Instytucie Inżynierów Komunikacji tytuł adiunkta, równocześnie został odznaczony nagrodą Petersburskiego Towarzystwa Technicznego oraz odznaką zaszczytną Stowarzyszenia Inżynierów Komunikacji. Rok później w 1900 roku podczas Wystawy Powszechnej w Paryżu odznaczono go złotym medalem za opracowanie metody badań toru kolejowego^[2]. Dziesięć lat później ukazało się największe dzieło w jego dorobku pt. Drogi żelazne^[3].

Nominowany na profesora nadzwyczajnego w Instytucie Politechnicznym w Warszawie w 1901 roku^[4]. W 1909 roku został profesorem zwyczajnym w dziedzinie dróg żelaznych. Wykładał także kolejnictwo w ramach Kursów Politechnicznych (1906–1908) na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie^[5].

Był między innymi autorem projektu kolei średnicowej w Warszawie w 1919 roku^[6]. Od początku lat 30. XX wieku piastował stanowisko wiceprezesa, a następnie prezesa Akademii Nauk Technicznych. W 1930 roku otrzymał zaszczytną funkcję przewodniczącego Wydziału Nauk Technicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Równolegle kierował pracami sądu konkursowego przy budowie Dworca Głównego w Warszawie, był zastępcą przewodniczącego Rady Technicznej przy Ministerstwie Komunikacji oraz projektował kolejową linię średnicową w Warszawie. Od 1934 roku wykładał na Politechnice Lwowskiej, posiadał także doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej oraz był honorowym profesorem Politechniki Warszawskiej. Ponadto posiadał tytuł honorowego członka założonego w 1934 roku Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych oraz Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie^[7].

Wywieziony 5 października 1944 roku ze stolicy po powstaniu warszawskim, zmarł z wyczerpania trudami tułaczki 17 października 1944 roku w Wodzisławiu k. Jędrzejowa^[1]. Spoczywa w rodzinnym grobie na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 183-2-12,13)^[8]^[9].

Od 1892 roku był żonaty z Klotyldą z Romockich (1874–1963), z którą miał pięcioro dzieci:

Andrzeja (ur. 16 listopada 1894 w Warszawie, zm. 22 września 1920 w Berżnikach^[10]), podporucznika Wojska Polskiego, dowódcę 2. kompanii 1 Pułku Piechoty Legionów, odznaczonego pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości (20 grudnia 1932)^[11] i Krzyżem Walecznych^[12], „kaniowczyka”, w 1918 więzionego przez Niemców w Brześciu, słuchacza III kursu wydziału inżynierii City and Guilds of London Institute^[13],
Marię Józefę (1897–1988) zamężną z Bronisławem Stawiskim de Godziątowy,
Annę Danutę (1900–1991) zamężną z Wincentym Sebastianem Reklewskim de Rekle,
Zbigniewa (1902–1974), profesora Politechniki Warszawskiej,
Jeremiego (1907–2005), filozofa i astrofizyka.

Członkostwa

członek założyciel Akademii Nauk Technicznych (1930–1933 wiceprezes, 1933–1939 prezes)
członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1930) (funkcja przewodniczącego Wydziału Nauk Technicznych)
członek honorowy Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych
członek honorowy Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)^[14]
Złoty Krzyż Zasługi (13 czerwca 1930)^[15]

Nagrody, wyróżnienia

Złoty Medal na Powszechnej Wystawie Światowej w Paryżu za metody badań odkształceń torów kolejowych (1900)
Doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej (1925)
honorowy profesor Politechniki Warszawskiej (1937)

Ważniejsze publikacje

Największym dziełem Aleksandra Wasiutyńskiego był podręcznik Drogi Żelazne:

Drogi żelazne, (skł. gł. E. Wende, Warszawa, 1910) - 471 stronicowe wydanie pierwsze
Drogi żelazne, (Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1925) -wydanie drugie uzupełnione - 679 stron

Był także autorem ponad 100 artykułów prasowych oraz blisko 40 prac naukowych.

Obserwacye nad chwilowemi odkształceniami budowy wierzchniej toru na drodze żelaznej Warsz. - Wiedeńskiej (Warszawa, 1899)^[2]
W sprawie dojazdu do trzeciego mostu miejskiego, (Warszawa, 1911)
Przebudowa węzła kolejowego warszawskiego, (Warszawa, 1921)
Konkurencja ruchu samochodowego, (Warszawa, 1930)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Giganci nauki – infografiki historyczne: Aleksander Wasiutyński [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-02-10] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 216–218. ISBN 83-206-0509-1.
↑ Bogdan Gadomski: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej Aleksander Wasiutyński (1859–1944). [dostęp 2013-08-12].
↑ Józef Miąso, Trudne narodziny Politechniki Warszawskiej: (przyczynek do dziejów polityki naukowej w Królestwie polskim), [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1989, Tom 34, Numer 4, s. 806.
↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
↑ Jan Podoski. Początki elektryfikacji PKP. „Świat Kolei”. Nr 1/1996(32), s. 10–11. Łódź: EMI-Press. ISSN 1234-5962.
↑ Bogdan Brózda. Godni siebie. „Przegląd Techniczny”, s. 18–19, 2005. Warszawa. [dostęp 2013-08-13].
↑ Cmentarz Stare Powązki: WASIUTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-02-10] .
↑ Praca zbiorowa: Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
↑ Lista strat 1934 ↓, s. 946.
↑ M.P. z 1932 r. nr 293, poz. 341.
↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-25].
↑ Nekrolog. „Kurier Warszawski”. 271 wyd. wieczorne, s. 6, 1920-09-30. Warszawa.
↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za wybitne zasługi i prace naukowe na polu kolejnictwa”.
↑ M.P. z 1930 r. nr 139, poz. 204 „za zasługi na polu naukowo-pedagogicznem w zakresie kolejnictwa”.

Bibliografia

Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.

Linki zewnętrzne

[awinf-1] Giganci nauki – infografiki historyczne: Aleksander Wasiutyński [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-02-10] (pol.).

[Orlowski-2] Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 216–218. ISBN 83-206-0509-1.

[Gadomski-3] Bogdan Gadomski: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej Aleksander Wasiutyński (1859–1944). [dostęp 2013-08-12].

[4] Józef Miąso, Trudne narodziny Politechniki Warszawskiej: (przyczynek do dziejów polityki naukowej w Królestwie polskim), [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1989, Tom 34, Numer 4, s. 806.

[5] Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.

[sk-6] Jan Podoski. Początki elektryfikacji PKP. „Świat Kolei”. Nr 1/1996(32), s. 10–11. Łódź: EMI-Press. ISSN 1234-5962.

[Brozda-7] Bogdan Brózda. Godni siebie. „Przegląd Techniczny”, s. 18–19, 2005. Warszawa. [dostęp 2013-08-13].

[8] Cmentarz Stare Powązki: WASIUTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-02-10] .

[KAW-9] Praca zbiorowa: Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.

[CITEREFLista_strat1934946-10] Lista strat 1934 ↓, s. 946.

[11] M.P. z 1932 r. nr 293, poz. 341.

[12] Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-25].

[p1-13] Nekrolog. „Kurier Warszawski”. 271 wyd. wieczorne, s. 6, 1920-09-30. Warszawa.

[14] M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za wybitne zasługi i prace naukowe na polu kolejnictwa”.

[15] M.P. z 1930 r. nr 139, poz. 204 „za zasługi na polu naukowo-pedagogicznem w zakresie kolejnictwa”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]