Barotse Floodplain

Zdjęcie satelitarne NASA pokazujące Barotse Floodplain jako jasnozielony do ciemnoniebieskiego obszar pośrodku. 1 Zambezi płynie z północy na południe przez środek rozlewisk; 2 zbieg rzek (od lewej do prawej) Lungwebungu, Południowej Kashiji, Zambezi i Kabompo tworzy początek obszaru; 3 koniec obszaru zalewowego na południe od Senangi; 4 wodospady Ngonye Falls na Zambezi; 5 Mongu, stolica Barotse; 6 Lealui, osada Litungów na rozlewiskach; 7 Limulunga, osada Litungów podczas powodzi, 8 bagna i rozlewiska rzeki Lungwebungu; 9 Kabompo odrowadzająca wodę z Cryptosepalumowych lasów deszczowych, jednego z ekoregionów Zambii; 10 obszar zalewowy Lueana Flats; 11 obszar zalewowy rzeki Luanginga w pobliżu Kalabo; 12 rzeka Lui z wąskim rozlewiskiem; 13 rozległy obszar zalewowy niosący wody z angolskiej rzeki Cuando; 14 rozlewisko rzeki Cuando na granicy angolsko-zambijskiej; 15 Park Narodowy Liuwa Plain; 16 ekoregion środkowozambijskich lasów miombo na zachód od Mongu; 17 Park Narodowy Sioma Ngwezi.

Barotse Floodplain, Zambezi Floodplain, Bulozi Plain, Lyondo (pl. Obszar zalewowy Barotse) – jeden z największych trawiastych obszarów zalewowych Afryki, położony na rzece Zambezi na terenie Prowincji Zachodniej w Zambii. Obszar zajmujący powierzchnię 9 tys. km² objęty jest konwencją ramsarską.

Topografia

Obszar stanowi równinny płaskowyż o elewacji od 914 do 1218 m n.p.m., lekko pochylający się ku południu. Poziom wód Zambezi i jej głównych dopływów podnosi się na północy w trakcie silnych opadów (1400 mm rocznie) występujących w porze deszczowej, trwającej od października do maja. Powodzie schodzą w dół rzek formując płaską równinę z piasków niesionych z pustyni Kalahari na odległość ok. 500 km. Na południu twardsze skały wstrzymują masy wody działając trochę jak tama. W tym miejscu formują się wodospady Ngonye Falls. Tutaj też kończą się ciągnące od Kalahari obszary zalewowe. Poniżej wodospadu rzeka płynie blisko dwa razy szybciej, tworząc węższą dolinę i będąc mniej podatną na wylewanie.

Obszar zalewowy Barotse rozciąga się od zbiegu rzeki Zambezi z Kabompo i Lungwebungu na północy do punktu położonego 230 km na południe, powyżej wodospadów Ngonye i na południe od Senangi. Szerokość obszaru wynosi około 30 km, sięgając 50 km w najszerszym miejscu, niedaleko na północ od Mongu, głównego miasta rozlewisk ulokowanego na ich brzegu. Główny obszar zalewowy zajmuje ok. 5500 km², jednak maksymalnie sięga 10 750 km², gdy rozlewiska kilku dopływów (np. Lueny) łączą się w jedno. Obszar zalewowy Barotse jest drugim co do wielkości w Zambii, po systemie jeziora Bangweulu, który różni się tym, że w jego skład wchodzi stałe jezioro i bagna, a obszar wysychający corocznie jest znacznie mniejszy.

Okresowość

Najsilniejsze zalanie występuje na tym obszarze około 3 miesiące po maksimum pory deszczowej, które przypada na przełom stycznia i lutego. Najwyższy poziom wody występuje zwykle w kwietniu, po czym opada ona od maja do lipca. W okresie tym następuje szybki wzrost traw, które pokrywają rozlewisko. Najniższy poziom wód przypada w listopadzie, kiedy to pokrywają one ok. 537 km² lagun, mokradeł i kanałów. Cofająca się woda odsłania żyzne szare i czarne ziemie pokryte warstwą piasku z Kalahari i mułu, zawierającego humus powstały z zabitych pierwszą falą i rozkładających się roślin. Powstała w ten sposób żyzna gleba z czasem twardnieje, wysuszana przez gorące słońce w porze suchej.

Środowisko naturalne

Występują tu wody otwarte oraz obszary porośnięte roślinnością, zróżnicowane na wyżynne i nizinne.

Flora

Roślinność wyniesionych terenów stanowią wiecznie zielone lasy liściaste i mieszane typu Brachystegia-Julbernadia z gatunkami Pterocarpus angolensis, Guibourtia coleosperma, Afzelia quanzensis, Baikiaea plurijuga, Julbernadia paniculata oraz Brachystegia spp. określanymi jako pospolite.

Na roślinność terenów nizinnych składają się formacje krzewiaste i trawiaste. Do tych pierwszych należą nadrzeczne lasy formowane przez kompleks 3 gatunków z rodzaju Syzygium. Tutejsze formacje trawiaste dzielą się na trzy grupy. Pierwszą stanowią sawanny zalewowe z dominacją Cynodon dactylon oraz rodzajów Eragrostis i Hacchypogon. Drugą – zbiorowiska trawiaste dolin rzecznych i dambos z gatunkami z rodzajów Hyparrhenia, Trichopteryx, Loudetia oraz Hyperthelia. Ostatnia grupa to równiny rzeczne porośnięte przez papirusy, ciborowate, Loudetia, Eragrostis oraz Aristida.

Fauna

Bioróżnorodność faunistyczna rejonu jest dobrze poznana. Występują tu gnu pręgowane, koby liczi, sitatungi, puku, impale i topi. W wodach żyją hipopotamy i krokodyle nilowe. Spośród ptactwa wodnego żyją tu czapla biała, złotawa oraz siwa, marabut afrykański, pelikan różowy oraz ibis czczony.

Ludność

Około 250 000 osób żyje na obszarze zalewowym wraz z podobną liczbą bydła, migrując na sawanny na jego krawędzi, gdy nadciąga powódź. Obszar ten jest jednym z najbardziej produktywnych, jeśli chodzi o hodowlę bydła w Zambii.

Lud Lozi trudni się także łapaniem ryb, których spożycie jest tu około pięciokrotnie wyższe niż średnia krajowa. Do ich łowienia używa się tu więcierzy, dzid i sieci skrzelowych. Tarło tutejszych ryb odbywa się tuż przed powodzią, gdyż pierwsza jej fala niesie wodę ubogą w tlen, przez co wiele dorosłych ryb ginie, w przeciwieństwie do ikry.

Lozi uprawiają na obszarze zalewowym również rośliny takie jak kukurydza, ryż, bataty i trzcina cukrowa. "Chude" miesiące trwają od listopada do grudnia. Zmagazynowane zapasy z poprzedniego sezonu są w tym czasie na wyczerpaniu i wymagają transportu podczas migracji. Zanikają również ryby, co związane jest z tarłem, a polowanie i łowienie zwierzyny, które mogłoby wypełnić tę lukę, jest już dla wielu osób niedostępne. Łowienie w pułapki ptactwa wodnego jest jedną z kilku alternatyw, by zakupić mąkę. Okresowość obszaru zalewowego determinuje więc sposób życia, ekonomię i kulturę Lozi, którzy są umiejętnymi budowniczymi łodzi, wioślarzami i pływakami.