Bartsch (herb szlachecki)
Bartsch (Barcz, Barszcz, Wiewiórka, Luzytan) − polski herb szlachecki, używany przez rodzinę pochodzącą z Prus i Warmii, osiadłą także na Kaszubach. Według Józefa Szymańskiego z nobilitacji. Możliwe, że herb ten jest odmianą herbu Achinger lub Bażeński.
Istniały inne rodziny tego samego nazwiska, osiadłe w tym samym regionie, ale używające innych herbów (Bartsch II, Bartsch III, Bartsch IV).
Opis herbu[edytuj | edytuj kod]
Istnieje wiele rozbieżnych opinii na temat wyglądu tego herbu, często w obrębie jednaj publikacji.
Według Józefa Szymańskiego[2], herb powinien wyglądać następująco: W polu złotym wiewiórka czerwona. Klejnot: samo godło.
Taki wizerunek przytacza też Juliusz Karol Ostrowski (jako Bartsch II) oraz Mariusz Gizowski (Herby patrycjatu toruńskiego). Niekiedy wariant ten był przedstawiany z godłem i klejnotem w lewo. Tak jest w opisie u Ostrowskiego i w Encyklopedii Orgelbranda i u Emiliana Szeligi-Żernickiego (Der polnische Adel). Przemysław Pragert używa na ten herb nazwy Barcz Ib.
Istniał też wariant powyższego herbu, w którym pole było błękitne. Wzmiankują go Adam Boniecki, Ostrowski (jako Bartsch I) i Gizowski. Przemysław Pragert numeruje go jako Barcz Ia. W Tablicach odmian Chrząńskiego wiewiórka jest w lewo, barwy naturalnej i siedzi na brązowej gałęzi.
Według herbarza Dachnowskiego, herb przedstawia się następująco: W polu czerwonym wiewiórka szara, gryząca orzech, siedząca na murawie zielonej. Klejnot: Nad hełmem bez korony wiewiórka jak w godle. Labry: czerwone podbite złotem.
Podobny wizerunek jest u Kaspra Niesieckiego, z tym, że godło i klejnot w lewo i brak barw. Przemysław Pragert klasyfikuje ten wariant jako podstawowy (Barcz I).
Najwcześniejsze wzmianki[edytuj | edytuj kod]
Według Opinii Ostrowskiego, herb powstał w XV wieku[3]. Józef Szymański pisze, że jest to herb z nobilitacji, nadany 18 kwietnia 1589 Janowi i Piotrowi Bartschom z Braniewa, mieszczanom gdańskim[2].
Rodzina Bartsch[edytuj | edytuj kod]
Jedna z dwóch rodzin o tym nazwisku, pochodząca z Warmii miała być gałęzią rodu Bażeńskich, chociaż Seweryn Uruski twierdzi, że zostali oni adoptowani do herbu przez Bażeńskich. Barczowie nosili przydomek a Demuth. Wzmiankowani od XVI wieku, posiadali włości: Franknów (Jan Bartsch, 1640), Smażyno, Skrzeszewo, Przyjaźń i Rychtowo (1682). Reinhold Bartsch był w 1662-1668 ławnikiem w Pucku. W XVIII wieku Bartschowie posiadali Sztembark i Stawiski. W roku 1700 żył Jan Henryk Bartsch, podpułkownik królewski (1707) i generał major wojsk koronnych (1711). Według opinii Ledebura ród wygasł na przełomie XVIII i XIX wieku. Dachnowski twierdzi, że herb Barczów był identyczny z herbem Bażeńskich (Bażeński).
Herbowni[edytuj | edytuj kod]
Barcz (Bartsch, Barszcz, Bartels, Bartschen, Bartusch, Bartusz), Barwiński. Błędnie - Baertschen, Bätsch.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Numeracja i wygląd za I tomem Księgi Herbowej... Ostrowskiego.
- ↑ a b Józef Szymański: Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku. Warszawa: DiG, 2001, s. 15. ISBN 83-7181-217-5.
- ↑ Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład Księgarnia Antykwarska B. Bolcewicza, 1897, s. 15-16.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Pragert, Herbarz rodzin kaszubskich, t. 1, BiT, 2001, s. 37-38,128-129, ISBN 83-919852-6-1, ISBN 978-83-919852-6-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Herb Bartsch I z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
- Herb Bartsch II z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
| Herby | |
|---|---|
| Elementy herbu | |
| Oznaki godności | |
| Inne | |
| Działy heraldyki |
