Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma”

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma” S.A.
Ilustracja
Państwo

 Polska

Siedziba

Białe Błota

Adres

86-005 Białe Błota
ul. Łochowska 69

Data założenia

1868

Forma prawna

spółka akcyjna

Prezes

Mariusz Bednarski

Nr KRS

0000035694

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

4 385 000 zł.

brak współrzędnych
Strona internetowa

Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma” S.A. – przedsiębiorstwo przemysłu elektromaszynowego i zbrojeniowego zlokalizowane w Bydgoszczy (Fabryka Sygnałów Kolejowych 1898-1954), od 1954 roku w Białych Błotach koło Bydgoszczy.

Produkty[edytuj | edytuj kod]

Przedsiębiorstwo zajmuje się przede wszystkim produkcją specjalną w zakresie min przeciwpancernych, zapalników, miotaczy min oraz wykrywaczy min[1]. Produkcja cywilna obejmuje m.in.: aparaty elektryczne dla górnictwa i przemysłu chemicznego, urządzenia przeciwwybuchowe oraz świadczy usługi z zakresu obróbki metali i przetwórstwa tworzyw dla przemysłu (obróbcze, galwaniczne, pomiarowe)[1]. Wśród aparatury elektrycznej w wykonaniu przeciwwybuchowym produkowane są m.in. sprzęgła i złącza, przyciski sterujące do zdalnego sterowania urządzeniami elektrycznymi, skrzynki rozgałęźne, łączniki ręczne i stycznikowe, wyłączniki krańcowe, rozdzielacze elektropneumatyczne itp. Wiele z tych urządzeń jest efektem własnych, nowatorskich rozwiązań konstrukcyjnych, chronionych patentami[1].

Przedsiębiorstwo posiada m.in. certyfikaty: ISO 9001:2009 oraz AQAP 2110:2009 Wojskowej Akademii Technicznej i Zakładu Systemów Jakości i Zarządzania[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Okres pruski[edytuj | edytuj kod]

Początki przedsiębiorstwa sięgają 1868 roku, kiedy Carl Fiebrandt założył warsztat ślusarski w Bydgoszczy przy ulicy Dworcowej 11[3]. Początkowo zajmował się naprawą i wyrobem maszyn rolniczych, a od lat 70. XIX w. przede wszystkim produkcją urządzeń zabezpieczających ruch kolejowy. W 1875 warsztat przeniesiono na przedmieście Okole na ul. Grunwaldzką 3, gdzie przekształcił się w fabrykę, która w 1898 stała się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednym z akcjonariuszy była niemiecka firma Siemens und Halske[4]. Do 1901 kierownictwo spoczywało w rękach Carla Fiebrandta, a później zakładem kierowali rządowi rady budowlani: Baum i Bothe[5]. Dzięki licencjom, wytwarzano urządzenia nastawcze, blokady liniowe dla kolei państwowych na teren całego Cesarstwa Niemieckiego. Było to pierwsze w Bydgoszczy duże przedsiębiorstwo elektrotechniczne, powiązane z przemysłem maszynowym, zatrudniające ok. 150 osób[3].

Dwudziestolecie międzywojenne[edytuj | edytuj kod]

W okresie międzywojennym fabryka oparta była na kapitale niemieckim. W 1923 została wykupiona przez Polskie Zakłady Siemens w Warszawie, będąc początkowo jedynym producentem urządzeń sygnalizacyjnych i ochronnych[6], zaspokajając pod tym względem całkowicie potrzeby polskiego kolejnictwa[3]. W swojej produkcji opierała się w dużej mierze na licencjach dwóch firm: Siemensa oraz Vereinigte Eisenbahn-Signalwerke z Berlina[7]. Od 11 stycznia 1924 wyroby firmy prezentowane były na Stałym Pokazie Wzorów i Wynalazków przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Bydgoszczy[7].

W latach 1924–1925 z inicjatywy Ministerstwa Komunikacji fabrykę znacznie rozbudowano i zaopatrzono w najnowsze maszyny. W latach 20. zakład zatrudniał ok. 500 robotników i 100 urzędników[3]. Dopiero wielki kryzys drastycznie wpłynął na ograniczenie produkcji i zatrudnienia. W 1929 z powodu minimalnych ilości produktów wykonywanych na zamówienie PKP, zwolniono 222 pracowników[7]. Dodatkowo w 1932 Ministerstwo Komunikacji ze względu na niemiecki charakter przedsiębiorstwa, pozbawiło go państwowych zamówień kolejowych. W tej sytuacji moce produkcyjne fabryki były wykorzystywane tylko w 10%[3]. W latach 1935–1937 władze rządowe godziły się na korzystanie z wyrobów Fabryki Sygnałów z Bydgoszczy jedynie jako poddostawcy krakowskiej Wytwórni Sygnałów Kolejowych[7].

W połowie 1939 49% udziałów fabryki zostało przejęte przez szwedzką firmę AGA, dostarczającą PKP m.in. samoczynną sygnalizację przejazdową w poziomie szyn, a pozostałe 51% przez polską firmę Elektra, kontrolowaną także przez AGA[7]. Nazwę fabryki zmieniono na Bydgoskie Zakłady Przemysłowe Spółka Akcyjna. Nowa spółka rozszerzyła zakres produkcji o urządzenia służące oświetleniu lotnisk, portów i sygnalizacji ulicznych[3]. Jako pierwsza firma w kraju prowadziła też produkcję nastawni elektrycznych[4]. 22 czerwca 1939 Ministerstwo Komunikacji wydało decyzję o dopuszczeniu BZP do dostaw i robót na PKP, lecz wybuch wojny przerwał realizację zamówień[7].

Okres okupacji niemieckiej[edytuj | edytuj kod]

W okresie okupacji niemieckiej fabryka mieściła się przy ul. Grunwaldzkiej 42 i zatrudniała ok. 450 pracowników. Niemcy zdemontowali i wywieźli do Berlina i Wiednia cały dział sygnałów elektrycznych i wymienili znaczną część parku maszynowego. Realizowano zamówienia dla wojska, m.in. głowice do granatów oraz sprzęt do budowy mostów[8]. W 1942 do Bydgoszczy przeniesiono z innej fabryki Siemensa wydział elektrycznej aparatury ognioszczelnej i przeciwwybuchowej dla górnictwa, dzięki czemu rozpoczęto produkcję przełączników elektrycznych dla kopalń i lotnisk[5].

Okres Polski Ludowej[edytuj | edytuj kod]

30 stycznia 1945 rozpoczęto rejestrację zgłaszających się do pracy pracowników. Do pracy przystąpiło 220 osób. Na zlecenie wojskowych władz radzieckich rozpoczęto produkcję ciągadeł do napraw mostów[9]. W kwietniu 1945 wyposażenie zakładu jako mienie poniemieckie zostało przeznaczone do wywiezienia do ZSRR, a zakład obstawiony przez żołnierzy radzieckich[6]. Na skutek buntu załogi (27 kwietnia) oraz usilnych interwencji władz polskich, 7 maja uzgodniono, że w fabryce pozostanie 116 maszyn, a 70 zostanie wywiezionych[10]. Wskutek kolejnej interwencji u przedstawiciela Misji Ekonomicznej ZSRR w Warszawie, 22 maja uzyskano decyzję o pozostawieniu całego majątku zakładu[10]. W czerwcu 1945 roku pociąg z maszynami został zawrócony z drogi do ZSRR[6]. Fabryka ruszyła ponownie 7 czerwca, jednak część jej działów była nieczynna do października 1945. Na początku 1948 zatrudnienie w przedsiębiorstwie wynosiło 545 osób[9].

W fabryce, mającej status przedsiębiorstwa państwowego kontynuowano produkcję urządzeń zabezpieczenia ruchu pociągów oraz rozpoczęto produkcję na potrzeby armii, m.in. zapalników do granatów ręcznych i przeciwpancernych[9]. W 1951 zakład wcielono do Centralnego Zarządu Wyrobów Precyzyjnych i przeznaczono głównie dla produkcji wojskowej, porzucając na rzecz zakładów w Żorach produkcję urządzeń sygnalizacyjnych dla kolejnictwa. Rozbudowę zakładu ujęto w planie sześcioletnim. W latach 1951–1954 w lesie, położonym na południe od bydgoskich Prądów, w gminie Bydgoszcz-wieś (późniejsza gmina Białe Błota) – zbudowano od podstaw filię zakładu, tzw. Bydgoską Fabrykę Wyrobów Precyzyjnych[5], w której prowadzono produkcję specjalną dla wojska[9]. Po odprężeniu sytuacji międzynarodowej w 1954 roku, zamówienia wojskowe ograniczono, a zakład zmienił profil produkcji częściowo na cywilny, wytwarzając m.in. aparaturę elektryczną, przeciwwybuchową dla górnictwa i przemysłu chemicznego, kondensatory elektrolityczne oraz sygnały dźwiękowe dla przemysłu motoryzacyjnego. 16 kwietnia 1958 oba przedsiębiorstwa połączono i zmieniono nazwę na Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma”[6]. W 1959 w czynie społecznym powstał przy ul. Grunwaldzkiej 50 Zakładowy Dom Kultury Belmy[11]. W latach 60. w zakładzie pracowało ok. 1500, a w latach 70. – 2000 osób.

W latach 60. zbudowano zakładowy ośrodek wypoczynkowy w Przyjezierzu, a w latach 70. bazę wypoczynku świątecznego w Romanowie nad Zalewem Koronowskim, ośrodek wędkarski w Kadzionce oraz dwa domy wczasowe w Miłkowie koło Karpacza[4]. Przy zakładzie działała szkoła zawodowa. Eksport aparatury przeciwwybuchowej prowadzono do krajów socjalistycznych, a także Indii i Hiszpanii[12]

W 1974 zakłady straciły samodzielność poprzez połączenie z Pomorskimi Zakładami Aparatury Elektrycznej „Ema-Apator” w Toruniu. Podlegały wówczas pod zarząd Zjednoczenia Przemysłu Maszyn i Aparatów Elektrycznych „Ema”. W 1981 po oddzieleniu od „Apatora” przyjęły nazwę Bydgoskie Zakłady Elektro-Mechaniczne „Ema-Belma”[5].

Okres RP[edytuj | edytuj kod]

W 1987 rozpoczęto rozbudowę zakładu pod kątem powiększenia produkcji specjalnej dla wojska[13]. W 1989, gdy nastąpił przełom polityczny w Polsce, inwestycja była ukończona w około 50%. Brak środków finansowych na dokończenie inwestycji, gwałtowny wzrost oprocentowania kredytów, zatory płatnicze, utrata dotychczasowych odbiorców w kraju i za granicą (ZSRR, Czechosłowacja, NRD) sprawiły, że zakład wszedł w spiralę zadłużenia. Program naprawczy obejmował redukcję zatrudnienia o połowę (z 1450 do 800 osób), redukcję wydatków socjalnych, zawieszenie składek ZUS, skoncentrowanie produkcji w jednym miejscu – przy ul. Łochowskiej, wstrzymanie inwestycji, sprzedaż części majątku (dom kultury, hotel pracowniczy, ośrodek w Przyjezierzu)[13]. W 1992 problemy finansowe zostały przezwyciężone. 25 sierpnia 1994 zakład przekształcono w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa, a w 1995 podpisano kontrakt z „Fiat Auto Poland” na dostawę sygnałów dźwiękowych do samochodów[13]. W 1998 w strukturze sprzedaży po ok. 30% miały: aparatura przeciwwybuchowa i produkcja wojskowa, zaś udział eksportu w sprzedaży wynosił 25%[14]

W 2009 roku 85% akcji Spółki zostało wniesionych do grupy Bumar, a pozostałe 15% udostępniono pracownikom. Z kolei w 2011 przedsiębiorstwo weszło w skład grupy Bumar Amunicja, jednej z czterech wyodrębnionych dywizji polskiego koncernu zbrojeniowego Bumar[15].

Nazwy zakładu w przekroju historycznym[edytuj | edytuj kod]

  • 1892-1899 – Eisenbahn-Signal-Bauanstalt C. Fiebrandt & Co.
  • 1899-1923 – Eisenbahn-Signalbau-Anstalt C. Fiebrandt & Co, Gesellschaft mit beschränkter Haftung in Schleusenau
  • 1923-1939 – Bromberger Eisenbahnsignalwerk vorm Fiebrandt AG – Bydgoska Fabryka Sygnałów Kolejowych C. Fiebrandt S-ka z o.o.
  • 1939- fabryka została włączona w skład koncernu SIEMENS,
  • 1943- SIEMENS przeniósł do Bydgoszczy wydział elektrycznej aparatury ognioszczelnej i przeciwwybuchowej dla górnictwa.
  • 1948-1958 – Bydgoska Fabryka Sygnałów Kolejowych, Przedsiębiorstwo Państwowe Wyodrębnione
  • 1958-1974 – Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma”
  • 1974-1981 – oddział Pomorskich Zakładów Aparatury Elektrycznej „Ema-Apator” w Toruniu
  • 1981-1994 – Bydgoskie Zakłady Elektro-Mechaniczne „Ema-Belma”
  • od 1994 – Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma” S.A.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c https://web.archive.org/web/20160422121448/http://www.belma.pl/przedmiot-dzialalnosci dostęp 2016-04-25.
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20160424065117/http://www.belma.pl/certyfikaty dostęp 2016-04-25.
  3. ↑ a b c d e f Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej. [w:] Historia Bydgoszczy. Tom II. Część pierwsza 1920-1939: red. Marian Biskup. Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 1999. ISBN 83-901329-0-7, s. 88–132.
  4. ↑ a b c Bacciarelli Krystyna: Pomnożenie prawie cudowne, czyli jak od czterech milionów dojść do miliarda: [w:] Kalendarz Bydgoski 1971.
  5. ↑ a b c d Bydgoskie zakłady pracujące dla kolei, [w:] Kotlarz Grzegorz, Pawłowski Jerzy: Węzeł kolejowy Bydgoszcz 1851-2014 Wydawnictwo Eurosprinter. Rybnik 2014. ISBN 978-83-63652-06-7, s. 354–355.
  6. ↑ a b c d Kamosiński Sławomir: Miasta przemysłowe dolnej Wisły, [w:] Historia polskich okręgów i rejonów przemysłowych. Tom I. Praca pod redakcją Łukasza Dwilewicza i Wojciecha Morawskiego. Polskie Towarzystwo Historii Gospodarczej. Warszawa 2015. ISBN 978-83-942170-1-3, s. 164–165.
  7. ↑ a b c d e f Kornet Dorota: Przemysł elektrotechniczny w Bydgoszczy w latach 1920–1939 (cz. 1), [w:] Kronika Bydgoska XVIII.
  8. ↑ Gospodarka Bydgoszczy w okresie okupacji. [w:] Historia Bydgoszczy. Tom II. Część druga 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 2004. ISBN 83-921454-0-2, s. 245.
  9. ↑ a b c d Życie gospodarcze miasta 1945-1955, [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945-1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, s. 199–243.
  10. ↑ a b Polityka władz radzieckich wobec przemysłu bydgoskiego w latach 1945–1946, [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945-1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, s. 103–126.
  11. ↑ Od lat 90. XX w. mieści się tu Kujawsko-Pomorski Urząd Skarbowy.
  12. ↑ Długosz Jerzy: Bydgoskie wyroby znane i cenione za granicą, [w:] Kalendarz Bydgoski 1995.
  13. ↑ a b c Derenda Jerzy: W „Belmie” trudności można pokonać !, [w:] Kalendarz Bydgoski 1996.
  14. ↑ Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne „Belma” S.A. [w:] Gmina Białe Błota. Wczoraj – dziś – jutro. Praca zbiorowa pod red. Stanisława Płotkowskiego. Urząd Gminy Białe Błota 1998. ISBN 83-87586-02-1, s. 47–50.
  15. ↑ https://web.archive.org/web/20160422143254/http://www.belma.pl/historia dostęp 2016-04-25.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Strona firmy
  • Gmina Białe Błota. Wczoraj – dziś – jutro. Praca zbiorowa pod red. Stanisława Płotkowskiego. Urząd Gminy Białe Błota 1998. ISBN 83-87586-02-1, s. 47–50
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bydgoskie_Zakłady_Elektromechaniczne_„Belma”&oldid=70700424”