Cieszków

Cieszków
	wieś
	; Fragment rynku
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	milicki
Gmina	Cieszków
Liczba ludności (III 2011)	2016
Strefa numeracyjna	71
Kod pocztowy	56-330
Tablice rejestracyjne	DMI
SIMC	0873188
	Położenie na mapie gminy Cieszków Cieszków
	Położenie na mapie Polski Cieszków
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Cieszków
	Położenie na mapie powiatu milickiego Cieszków
	51°37′48″N 17°21′23″E/51,630000 17,356389
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Cieszków (dawniej Frejno, niem. Freyhan^[4]) – wieś (do 1742 roku miasto^[5]) w Polsce położona w województwie dolnośląskim, powiecie milickim, gminie Cieszków.

Podział administracyjny

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Cieszków. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego, obecnie jest siedzibą gminy Cieszków w województwie dolnośląskim.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 2016 mieszkańców^[2]. Jest największą miejscowością gminy Cieszków.

Sport

W Cieszkowie działa klub piłkarski Pogoń Cieszków oraz sekcja zapasów UKS Olimpia Cieszków w latach 70. istniejąca jako Plon Cieszków – przeniesiona tu z pobliskich Sulmierzyc.

Pogoń Cieszków toczy obecnie (sezon 2015/2016) rozgrywki w piłkarskiej B-klasie, grupa Wrocław IX. Przez dwa sezony: 2010/2011 i 2012/2013 grała w A-klasie, grupa Wrocław II. Największym sukcesem drużyny jest zajęcie w obu wspomnianych sezonach 12. lokaty^[6]

Harcerstwo

W Cieszkowie w latach 60. i 70. XX wieku bardzo prężnie działało harcerstwo. Współzałożycielem i drużynowym był hm. Marian Marciniak – nauczyciel ze Zdun, który był siostrzeńcem skautmistrza i pocztowca Ludwika Danielaka. Po likwidacji drużyny około 1989 roku, Marian Marciniak reaktywował harcerstwo w Cieszkowie, tworząc w 1996 roku wraz z dh. pwd. Danutą Jóśkowiak nową 2 drużynę harcerską „Sokoły” przynależącą do Hufca Milicz^[7]. Nieco później, bo w 1998 roku powstał III Cieszkowski Środowiskowy Szczep Drużyn Harcerskich „Sokół”^[8].

Historia

Z roku 1280 pochodzą zapiski wzmiankujące istnienie kasztelu w Cieszkowie. Miasto założył tu w 1489 r. Wilhelm Moschke, była tu osada targowa i ośrodek zarządzania jego dobrami. W wieku XVI własność von Maltzanów z Milicza, w następnym stuleciu została tu utworzona ordynacja (1628 r.), a następnie klucz (rok 1656) cesarski. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Freihanum^[9]. Po śmierci w 1715 r. Wilhelma von Maltzan własność odziedziczyła wdowa po nim, Renata Beata von Novack, a za pośrednictwem R. B. v. Novack jej drugi mąż, hrabia Erazm Ulryk von Geist und Hagen, a po nim Gerhard Wilhelm von Strattma, który sprzedał dobra w 1725 r. marsz. hr. Jakubowi Flemmingowi. Po śmierci Flemminga wdowa po nim Tekla de domo Radziwiłłówna sprzedała Cieszków w 1745 r. Katarzynie Sapieżynie primo voto Sapieha, secundo voto von Lilienhoff^[10]. Po jej śmierci w 1779 r. Cieszków sprzedany został hrabiemu von Sandretzky'emu, który następnie sprzedał go Zedlitzom.

Pożar strawił Cieszków w 1826 r. wraz z pałacem (z początku XVIII wieku), w którym mieszkała Katarzyna z Sapiehów. W roku 1828 był już własnością Maurycego von Teichmanna; prawa miejskie utracił przed rokiem 1841, zachował jednak status centrum zarządzania ordynacją oraz ośrodka targowego. Pałac w 1842 r. przeszedł gruntowną renowację, jednak w 1945 r. spłonął ponownie, po czym popadł w ruinę i został ostatecznie rozebrany^[11]. Do czasów współczesnych zachowały się pozostałości złożenia pałacowo-ogrodowego wokół jego ruin.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[12]:

miasto – układ urbanistyczny z XIII w., XVIII-XX w.
kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, parafialny, barokowo-rokokowy, bogato zdobiony, wzniesiony w 2. połowie XVIII wieku; budowę rozpoczęto w 1753 r. z inicjatywy i na koszt Katarzyny Sapiehy, ale nie jest znany rok ukończenia budowy; na miejscu rozebranego w 1749 r. drewnianego kościoła, który stanął tu na koszt Jakuba Flemminga po rozbiórce w 1728 r. jeszcze starszego kościoła dworskiego. W podziemiach kościoła spoczywają zabalsamowane zwłoki fundatorki^[13] oraz jej córki.

Ludzie związani z miejscowością

ks. Ryszard Kempiak (ur. 1959) – polski duchowny katolicki, salezjanin, biblista,
Piotr Kozłowski – poseł na sejm IV kadencji.
Ludwik Danielak – pocztowiec, twórca harcerstwa w okolicach Zdun

Komunikacja

Przez wieś przebiega:

15 Trzebnica – Milicz – Cieszków – Krotoszyn – Września – Gniezno – Toruń –- Ostróda
linia kolejowa: Oleśnica – Cieszków – Krotoszyn – Jarocin – Gniezno

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 168198
↑ ^a ^b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 169 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ Weczerka Hugo (1974). Stadt- und Marktgründungen und Stadtabgänge in Schlesien 1450–1800. „Zeitschrift für Ostforschung”, Jg. 23, 1974, H. 2, s. 193–261.
↑ Portal piłkarski 90minut.pl
↑ 403 – Dostęp zabroniony – Blog.pl [online], thebestofzhp.blog.onet.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-04] (ang.).
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-28)].
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 175. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ Pomimo małżeństwa z von Lilienhoffem do końca życia posługiwała się nazwiskiem Sapieha.
↑ Pozostałości po pałacu w Cieszkowie i park przypałacowy [online], Cieszków [dostęp 2022-03-26] (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 123. [dostęp 2012-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ W „Katalogu zabytków” J. Pokory, M. Zlata i J. Wrabeca podano na stronie 14, że pochowana tam została w 1770 r., co wobec faktu, że Katarzyna Agnieszka Ludwika Sapieha zmarła dopiero dziewięć lat później wydaje się pomyłką w druku.

Bibliografia

Czesław Cetwiński, Zabytki architektury w województwie wrocławskim, Wyd. Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu, 1987
Katalog zabytków sztuki w Polsce, Seria Nowa (tom IV, zeszyt 3), Województwo wrocławskie (pod red. Jakuba Pokory i Mieczysława Zlata, opracowanie autorskie – Jan Wrabec); Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1997, ISBN 83-85938-07-9, str. 12-19.

Linki zewnętrzne

Frejno, niem. Freihan, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 408 .
Studium środowiska kulturowego gminy Cieszków, powiat milicki, woj. dolnośląskie

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 168198

[GUS-2] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 169 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[MP-4] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[5] Weczerka Hugo (1974). Stadt- und Marktgründungen und Stadtabgänge in Schlesien 1450–1800. „Zeitschrift für Ostforschung”, Jg. 23, 1974, H. 2, s. 193–261.

[6] Portal piłkarski 90minut.pl

[7] 403 – Dostęp zabroniony – Blog.pl [online], thebestofzhp.blog.onet.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-04] (ang.).

[8] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-28)].

[9] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 175. ISBN 978-83-910595-2-4.

[10] Pomimo małżeństwa z von Lilienhoffem do końca życia posługiwała się nazwiskiem Sapieha.

[11] Pozostałości po pałacu w Cieszkowie i park przypałacowy [online], Cieszków [dostęp 2022-03-26] (pol.).

[nid-12] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 123. [dostęp 2012-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[13] W „Katalogu zabytków” J. Pokory, M. Zlata i J. Wrabeca podano na stronie 14, że pochowana tam została w 1770 r., co wobec faktu, że Katarzyna Agnieszka Ludwika Sapieha zmarła dopiero dziewięć lat później wydaje się pomyłką w druku.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Siedziba gminy	Cieszków
Wsie	Biadaszka Brzezina Cieszków Dziadkowo Góry Guzowice Jankowa Jawor Nowy Folwark Pakosławsko Rakłowice Sędraszyce Słabocin Trzebicko Trzebicko Dolne Ujazd Wężowice
Osady	Cieszków Grzebielin Pustków Siemianów
Osada leśna	Dziadkowo
Integralne części wsi	Kosice Niezamyśl Zwierzyniec
Nazwy zniesione	Antonin Gołoszyn Góry Konradówko Słabocin-Gajówka Strachnowo Zabornia Zagajniki