Czarny Staw Gąsienicowy
49°13′52″N 20°01′05″E/49,231111 20,018056 Widok z Dolinki Koziej | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość lustra |
1624 m n.p.m. |
| Wyspy |
1 wyspa (310 m²) |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
17,94 ha |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • maksymalna |
|
| Objętość |
3 798 000 m³ |
| Hydrologia | |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Tatr  | |
| 49°13′52″N 20°01′05″E/49,231111 20,018056
| |
Czarny Staw Gąsienicowy – jezioro polodowcowe z grupy Gąsienicowych Stawów w Tatrach Wysokich.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Położone jest na wysokości 1624 m w Kotle Czarnego Stawu i jest piątym co do powierzchni jeziorem tatrzańskim. Nad jego zachodnim brzegiem wznoszą się ściany Kościelca. Czarny Staw jest największym jeziorem Doliny Gąsienicowej i jednym z dwóch położonych w części wschodniej, nazywanej czasem Doliną Czarną Gąsienicową (drugim jest Zmarzły Staw Gąsienicowy)[1]. Jest to jezioro oligotroficzne[2].
Nazwa wywodzi się z ciemnogranatowego, a nawet czarnego odcienia wody, związanego z ocienieniem wód pobliskim szczytem i sinicami (Pleurocapsa polonica) pokrywającymi głazy znajdujące się na brzegach jeziora. Przezroczystość wody wynosi 12 m. Staw pokrywa się lodem przeważnie w październiku – listopadzie, topnieje zaś w miesiącach maj – lipiec. Jezioro ma kształt owalny, woda jest przezroczysta, o zabarwieniu szafirowym[3]. Od północy jezioro zamyka skalny próg, z którego wypływa Czarny Potok Gąsienicowy. Czarny Staw został sztucznie zarybiony w 1881 r. (wpuszczono do niego pstrągi potokowe i źródlane). Na jeziorze, w pobliżu północno-wschodniego brzegu, znajduje się niewielka wysepka (310 m²) porośnięta kosodrzewiną, powstała na dawnym mutonie. Na wysepce tej planowano w 1909 r. zbudowanie mauzoleum Juliusza Słowackiego, pomysłu zaniechano w wyniku protestów działaczy ochrony przyrody[4].
Jeziorem od początków XIX wieku zachwycali się tatrzańscy turyści. Było tematem obrazów Alfreda Schouppégo, Wojciecha Gersona, Leona Wyczółkowskiego i wielu innych. Pomiarów jego wysokości dokonał już w 1852 r. Stefan Ludwik Kuczyński. Pełniejsze pomiary wykonał Eugeniusz Klemens Dziewulski w 1881 r., a dokładniejsze Ludomir Sawicki w 1909 r.[4]
W latach 1884–1920 działało nad brzegiem stawu prywatne, dwuizbowe schronisko będące własnością Józefa Sieczki z Zakopanego. Spaliło się w 1920 r.[4]
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
z Hali Gąsienicowej na Zawrat, przebiega wzdłuż wschodniego brzegu:
- czas przejścia z „Murowańca” nad Czarny Staw: 30 min, ↓ 20 min
- czas przejścia znad Czarnego Stawu na Zawrat: 1:50 h, ↓ 1:20 h[5]
na Skrajny Granat, odchodzi od niebieskiego szlaku na wschodnim brzegu jeziora. Czas przejścia: 1:45 h, ↓ 1:20 h[5].
odchodzący przy północnym brzegu na Mały Kościelec i dalej na przełęcz Karb oraz Kościelec (trasa poprowadzona w 1961 – wcześniejsza, wytyczona przez Towarzystwo Tatrzańskie, prowadziła żlebem bezpośrednio na przełęcz). Czas przejścia na Karb: 40 min, ↓ 30 min[5]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Czarny Staw Gąsienicowy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-06-25].
- ↑ Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ a b c Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ a b c Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Archiwalne zdjęcia stawu w bibliotece Polona
