Diabeł (film 1972)

Diabeł
Gatunek	horror dramat historyczny
Data premiery	marzec 1988
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	119 min
Reżyseria	Andrzej Żuławski
Scenariusz	Andrzej Żuławski
Główne role	Leszek Teleszyński Wojciech Pszoniak Małgorzata Braunek
Muzyka	Andrzej Korzyński
Zdjęcia	Maciej Kijowski
Scenografia	Jan Grandys
Montaż	Krzysztof Osiecki
Wytwórnia	Zespół Filmowy X

Diabeł – polski horror w reżyserii Andrzeja Żuławskiego, wyprodukowany w 1972 roku. Zatrzymany został na kilkanaście lat przez PRL-owską cenzurę, jego premiera odbyła się dopiero w 1988 roku.

Opis fabuły

Akcja rozgrywa się w styczniu 1793 roku podczas wkroczenia wojsk pruskich do Wielkopolski. Nieznajomy (Pszoniak) wyprowadza z więziennego klasztoru młodego szlachcica Jakuba (Teleszyński) wraz z zakonnicą. Niedoszły królobójca, wyraźnie oszołomiony torturami Jakub, wraca w towarzystwie zakonnicy w rodzinne strony, ale spotkanie z rodzicami, rodzeństwem, przyjacielem oraz narzeczoną tylko potęguje w nim opętanie. Nieznajomy wręcza Jakubowi brzytwę i każe „oczyszczać”. Jakub postanawia rozliczyć się z najbliższymi, którzy pogrążyli się w zdradzie i moralnej rozpuście, zatraca przy tym poczucie realności.

Obsada

• Wojciech Pszoniak – nieznajomy
• Leszek Teleszyński – Jakub
• Małgorzata Braunek – dawna narzeczona Jakuba (teraz brzemienna z Hrabią)
• Monika Niemczyk – zakonnica; debiut aktorski
• Anna Parzonka – siostra Jakuba
• Michał Grudziński – Ezechiel, przyrodni brat Jakuba
• Maciej Englert – Hrabia
• Wiktor Sadecki – Herz
• Iga Mayr – matka Jakuba

Realizacja

• Scenariusz Diabła, opublikowany w 1969 w miesięczniku „Kino”, zapowiadał klasyczny horror.
• Prasa zamieszczała reportaże z planu Diabła, a reżyser udzielał wywiadów dotyczących powstającego filmu. Jednak Diabła zatrzymała peerelowska cenzura z powodu okrucieństwa i zbyt śmiałych scen erotycznych, jakich dopatrzyli się w filmie ówcześni dygnitarze kinematografii. Jak dzisiaj powszechnie wiadomo stanowiło to tylko pretekst, by nie dopuścić tego wizjonerskiego i politycznie zaangażowanego dzieła do szerokiego rozpowszechniania. Po tym wydarzeniu Żuławski był zmuszony opuścić kraj i wyemigrował do Francji.

Film został odłożony przez komunistyczną cenzurę na półkę, a jego emisję w kinach wstrzymano. W 1975 roku w zaleceniach dla cenzorów Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk zakazał również publikowania jakichkolwiek informacji na temat tego filmu. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL cytuje oficjalny tajny dokument urzędu kontroli podając zakres ingerencji cenzorskich wraz z listą zakazanych filmów: "Nie należy zwalniać żadnych materiałów (informacji, omówień, recenzji, reportaży, postulatów wprowadzenia na nasze ekrany itp.)". Mimo odblokowania po Sierpniu '80 wielu niecenzuralnych dotąd filmów, premiera Diabła odbyła się dopiero w roku 1988.

Bibliografia

• Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 91. ISBN 978-83-61344-70-4.

Linki zewnętrzne

• Diabeł w bazie IMDb (ang.)
• Diabeł w bazie filmweb.pl
• Diabeł w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Diabeł w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”