Doskwier pastwiskowy
| Aedes vexans[1] | |||||
| (Meigen, 1830) | |||||
.jpg) Samiec | |||||
.jpg) Samica | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj | |||||
| Gatunek |
Aedes (Aedomorphus) vexans | ||||
| |||||
Doskwier pastwiskowy (Aedes vexans) – gatunek muchówki z rodziny komarowatych. Niewielki, ciemno ubarwiony przedstawiciel rodziny. Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Ameryki Południowej, a także na licznych wyspach. Larwy rozwijają się w różnych zbiornikach słodkowodnych. Owady dorosłe migrują z miejsc rozrodu na znaczne odległości. Obie płcie żywią się nektarem, ale samice ponadto są agresywnymi hematofagami, ssącymi krew kręgowców, w tym ludzi. Gatunek jest wektorem wywołującej filariozę u psów Dirofilaria immitis, wywołującej tularemię Francisella tularensis oraz kilku arbowirusów.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Komar o ciele długości 5–6 mm[2] i długości skrzydeł 3,8–4 mm, ciemno ubarwiony. Głowa z czarnobrunatnym nadustkiem. Na ciemieniu występują łuski w różnych kształtach i kolorach. Kłujka samicy trochę dłuższa od ud pierwszej pary odnóży, z wierzchu czarnobrunatna, a od spodu jaśniejsza. U samca kłujka ma długość ostatniego członu głaszczków. U samicy czułki z żółtawobrunatną lub ciemnobrunatną nóżką, żółtym lub żółtawobrunatnym z brunatnym wierzchołkiem pierwszym członem biczyka, a pozostałą częścią biczyka ciemnobrunatną z białym omszeniem i ciemnobrunatnymi okółkami włosków. Samiec ma czułki z ciemnobrunatną nóżką i białawym z ciemnymi pierścieniami i szarobrunatnymi okółkami biczykiem. Na tarczy śródplecza występują miedziane łuski. Skrzydła mają ciemnobrunatne łuski, a przezmianki są jasnobrunatne z czarną główką. Tergity odwłoka mają u nasady jasne plamy, wyraźnie zwężone pośrodku. Stopy mają przy nasadzie członów jasne pierścienie o szerokości mniejszej niż ⅓ długości członu. Narządy rozrodcze samca charakteryzuje dwukrotnie dłuższy niż szerszy gonokoksyt, spłaszczony i rozszerzony ku szczytowi gonostyl z grubym pazurkiem, maczugowate i grubo oszczecinione klaspety oraz małe paramery z apodemami zakończonymi silnie zakrzywionymi ząbkami[3].
Poczwarki mają jasnokasztanowe egzuwia i dość krótkie, rozszerzone u szczytu syfony. Ich listki (wyrostki płetwowe) mają niewcięte brzegi wewnętrzne i żeberko środkowe dochodzące do brzegów dolnych, na których małe i ostre kolce tworzą nieregularne rzędy[4].
Larwy mają głowę szerszą niż dłuższą, wyposażoną w filtrująco-zeskrobujący aparat gębowy i krótsze od niej czułki. Liczba gałązek budujących włoski wynosi: 5–10 dla czołowych zewnętrznych, 1–2 dla czołowych środkowych, 1–3 dla czołowych wewnętrznych, 3–5 dla tylnych nadustka, 1–2 dla ciemieniowych zewnętrznych i wewnętrznych, 5–8 dla włoska czułkowego. Łuski szczotki mają długie kolce główne i ząbkowane brzegi, występują w liczbie 10–15. Siodło nie zajmuje całego ostatniego segmentu odwłoka, a skrzela analne są półtora raza dłuższe od jego szerokości. Płetwę analną buduje 12–13 włosków w obrębie wspólnej podstawy i 3–4 włoski poza nią. Syfon z dobrze wykształconym grzebieniem o szeroko rozstawionych i większych 1–3 zębach dystalnych i włosku grzebieniowym złożonym z 5–7 gałązek krótszych niż szerokość syfonu i położonym powyżej połowy jego wysokości. Przednia powierzchnia syfonu ma tylko włoski przedwierzchołkowe[4].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Larwy rozwijają się w różnych zbiornikach słodkowodnych, zwykle ze skąpą roślinnością lub małą ilością glonów[5]. Według jednych źródeł preferują stanowiska niezacienione[5], a według innych brak takiej preferencji[6]. Spotykane są w zbiornikach łąkowych i na skrajach lasu[4], w rozlewiskach, rowach, brzegach mokradeł, polach ryżowych, podmokłych lasach, a nawet w wodzie zgromadzonej w odciskach stóp słoni[5][6]. W Polsce szczególnie pospolity w dolinach dużych rzek[3].
Samice składają jaja w miejscach w pobliżu wody, w których jest duże prawdopodobieństwo ich spłukania, zalania lub podmycia i w których zarodki będą miały wystarczającą ilość wilgoci. Jaja przed kluciem muszą przejść fazę lekkiego przesuszenia, a klucie następuje po znalezieniu się ich w wodzie. Poszczególne jaja klują się niejednocześnie i niekiedy można spotkać zarówno młode larwy, jak i poczwarki w tym samym czasie[6]. Gatunek jest wielopokoleniowy, również w warunkach polskich, a stadium zimującym są jaja[4][6].
Imagines żywią się nektarem, a samice także krwią kręgowców stałocieplnych, wykazując się dużą agresywnością. Samice aktywne są w dzień i o zmierzchu, przy czym za dnia żerują w miejscach zacienionych. Szczyt ich aktywności przypada około 30–40 minut po zachodzie słońca[4][6]. Samce tworzą po zachodzie słońca roje nad łąkami, polami i lasami, do których pojedynczo dołączają samice celem kopulacji[6]. Imagines znane są z migrowania z miejsc rozrodu na duże odległości, niekiedy tworząc całe chmury pokonujące dystans około 23 km na dobę. Przylatują do mieszkań i pomieszczeń dla zwierząt[3].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek prawie kosmopolityczny[5], pierwotnie holarktyczny[4][3]. Występuje w prawie całej Europie. W Polsce bardzo pospolity[5][3]. W Azji podawany z Afganistanu, Arabii Saudyjskiej, Azerbejdżanu, Bangladeszu, Kambodży, Chin, Filipin, Gruzji, Indii, Indonezji, Iraku, Iranu, Japonii, Jemenu, Korei Południowej, Laosu, Malezji, Mjanmy, Mongolii, Nepalu, Pakistanu, Sri Lanki, syberyjskiej Rosji, Tadżykistanu, Tajwanu, Tajlandii, Turcji i Wietnamu. W Afryce znany z Algierii, Libii, Liberii i RPA. W Ameryce Północnej spotkać go można w Kanadzie, Belize i Stanach Zjednoczonych z Alaską włącznie. Występuje też w Australii, Papui-Nowej Gwinei oraz licznych wyspach Oceanu Spokojnego z Guam i Hawajami włącznie[5].
Znaczenie medyczne i weterynaryjne
[edytuj | edytuj kod]Komar ten jest ważnym przenosicielem nicienia Dirofilaria immitis, wywołującego filariozę u psów[6][5]. Ponadto przenosi wiele arbowirusów, w tym wschodni wirus końskiego zapalenia mózgu (EEE), zachodni wirus końskiego zapalenia mózgu (WEE), wirus zapalenia mózgu St. Louis (SLEV), wirus Zachodniego Nilu (WNV)[5]. Notowany też jako przenosiciel Francisella tularensis wywołującej tularemię[3].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aedes vexans, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Lubomir Brtek: Świat Zwierząt. Warszawa: PWRiL, 1991. ISBN 83-09-01551-8.
- ↑ a b c d e f Barbara Skierska: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII Muchówki – Diptera Zeszyt 9b Komary – Postacie dojrzałe. Warszawa: PWN, PTEnt, 1977.
- ↑ a b c d e f Barbara Skierska: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII Muchówki – Diptera Zeszyt 9a Komary – Culicidae Larwy i poczwarki. Warszawa: PWN, PTEnt, 1971.
- ↑ a b c d e f g h Aedes vexans. [w:] Systematic Catalog of Culicidae [on-line]. The Walter Reed Biosystematics Unit. [dostęp 2017-05-06].
- ↑ a b c d e f g C.M. O’Malley. Aedes vexans (Meigen): An old foe. „Proceedings of the 77th Annual Meeting of the New Jersey Mosquitos Control Association”, s. 90–95, 1990.