Przejdź do zawartości

Edmund Malinowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Edmund Malinowski
Mundek
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

8 listopada 1898
Kiwerce

Data i miejsce śmierci

5 czerwca 1980
Gdynia

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941) Medal za Warszawę 1939–1945 Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945”
Odznaka Grunwaldzka

Edmund Malinowski ps. „Mundek” (ur. 8 listopada 1898 w Kiwercach, zm. 5 czerwca 1980 w Gdyni-Redłowie) – nauczyciel, żołnierz, powstaniec.

Dzieciństwo i młodość

[edytuj | edytuj kod]

Edmund Malinowski urodził się 8 listopada 1898 w Kiwercach (pow. Łuck, woj. wołyńskie). Tam też uczęszczał do 3 klasowej rosyjskiej szkoły podstawowej (1905–1908), a następnie do rosyjskiego gimnazjum humanistycznego w Łucku (1908–1915). W latach 1915–1917 do szkoły w Humaniu (obw. czerkaski), gdzie uzyskał maturę.

I wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

W 1917 r. został powołany do wojska carskiego i walczył w Karpatach. W pierwszej połowie 1917 r. zaciągnął się do Dywizji Strzelców Polskich i tam ukończył szkołę podoficerską otrzymując stopień praporszczyka (ros. пра́порщик – chorąży). Po zajęciu na przełomie 1917/1918 r. tamtejszych terenów przez Armię Czerwoną, dostał się do niewoli bolszewickiej, skąd udało mu się uciec i zaciągnąć się do I Korpusu Polskiego gen. Dowbora-Muśnickiego.

Lata 1918–1939

[edytuj | edytuj kod]

Po rozwiązaniu I Korpusu Polskiego gen. Dowbora-Muśnickiego w połowie 1918 r. wrócił na Wołyń. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1919 r. został powołany do służby w Wojsku Polskim, gdzie służył w stopniu sierżanta. Brał udział w walkach z bolszewikami w 2 kolumnie samochodowej, plutonie pancerno-motorowym, w którego skład wchodził między innymi samochód pancerny Garford-Putilov „Dziadek”, zdobyty na bolszewikach. Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej Edmund Malinowski brał jeszcze udział w III powstaniu śląskim, jako łącznik[1]. Po zakończeniu powstania śląskiego został oddelegowany do pracy w policji, w Warszawie przy ul Hożej 30. Tam miał wypadek samochodowy i został zwolniony. Wrócił na Wołyń, gdzie krótko pracował w Urzędzie Skarbowym w Równem. W tym czasie ukończył kurs nauczycielski i od końca 1921 r. pracował jako nauczyciel i kierownik w szkołach powszechnych: w Hubinie (gm. Kisielin, pow. Łuck), Rudni (gm. Rożyszcze, pow. Łuck) w Sokólu (gm. Rożyszcze, pow. Łuck), biorąc czynny udział w pracach Związku Nauczycielstwa Polskiego Szkół Powszechnych. W 1927 roku ukończył 6 miesięczny kurs dla oficerów rezerwy we Włodzimierzu Wołyńskim otrzymując (nostryfikując) stopień sierżanta. Na początku 1931 r. przeniósł się z Kiwerc do Warszawy[1][2].

Przez kilka miesięcy pracował jako kierownik ogródka jordanowskiego w Warszawie, potem jako wychowawca w domu poprawczym przy ulicy Jagiellońskiej. Następnie w końcu 1931 r. podjął pracę jako wychowawca i nauczyciel w Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych przy Placu Trzech Krzyży. Tam też nauczył się języka migowego. W 1933 r. wziął ślub z Marią Gądzyńską. W 1935 r. ukończył 6 miesięczny Kurs Opieki Społecznej nad Dziećmi „Wszechnica”. Do 1938 roku mieszkał w Warszawie przy ulicy Książęcej 7, potem dostał mieszkanie w tzw. „Domku Ogrodnika” na terenie Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych przy pl. Trzech Krzyży 4/6.

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

W 1939 r. został powołany do wojska, gdzie służył jako sierżant – dowódca plutonu w Kolumnie Samochodowej Naczelnego Wodza. Dnia 20 września dostał się do niewoli niemieckiej i przebywał w jenieckim obozie przejściowym w Terespolu nad Bugiem, skąd w styczniu 1940 r. uciekł i wrócił do Warszawy.

Podczas okupacji pracował jako wychowawca i nauczyciel w Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych na pl. Trzech Krzyży. W 1940 r. wstąpił do Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) potem do Armii Krajowej (AK). W swoim mieszkaniu w „Domku Ogrodnika” na terenie Instytutu Głuchoniemych prowadził tajne szkolenia wytypowanych grup głuchoniemych między innymi w posługiwaniu się bronią, tam też przyjmował przysięgi nowo wstępujących członków do AK[2][3][4].

W powstaniu warszawskim walczył pod pseudonimem „Mundek”, jako st. sierżant, potem, jako podporucznik. Był dowódcą II (1107) plutonu, 3 kompanii kpt. „Redy”, batalionu mjr. „Miłosza”, zgrupowania ppłk. „Sławbora”, Śródmieście – Południowe[5]. Pod jego dowództwem pluton głuchoniemych brał udział między innymi w zdobyciu „Soldatenheim” (Domu Żołnierza), mieszczącego się w Gimnazjum im. Królowej Jadwigi, zdobyciu budynku YMCA i wielu starciach z Niemcami podczas pełnienia funkcji wartowniczych[6][7].

Po upadku powstania warszawskiego Edmund Malinowski wraz z grupą głuchoniemych poszedł do niewoli i do końca wojny przebywał w Oflagu X C w Lubece, numer jeniecki 224860. Po wyzwoleniu oflagu przez wojska angielskie przebywał czasowo w obozie przejściowym w Oberlangen (Stalag VI C).

Lata 1945–1980

[edytuj | edytuj kod]

W 1945 r. wrócił do Polski i zamieszkał na Wybrzeżu w wynajętym mieszkaniu. W końcu 1945 r. objął gospodarstwo ogrodnicze w Gdańsku – Oliwie, przy ul. Opackiej 8 gdzie wraz z żoną zajmował się hodowlą kwiatów i uprawą warzyw[1][2].

Od 1945 r. do marca 1954 r. Edmund Malinowski był zarządcą cmentarza w Gdańsku Oliwie przy ul. Opackiej. Po osiągnięciu wieku emerytalnego w 1964 r. przeszedł na emeryturę. Po śmierci żony w 1978 r. schorowany przeniósł się do Państwowego Domu Rencistów w Gdyni-Redłowie, gdzie umarł 5 czerwca 1980 r. Został pochowany na cmentarzu Gdynia-Witomino, sektor 59, rząd 6, grób 2[8].

Grób Edmunda Malinowskiego na cmentarzu Witomińskim

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia ppor. Edmunda Malinowskiego[2]:

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W 2024 powstał film dokumentalny „…W sercu, w ogniu, w ciszy. Historia Edmunda Malinowskiego – dowódcy Plutonu Głuchoniemych AK”. Premiera odbyła się 13 marca w centrum edukacyjnym IPN Przystanek Historia w Warszawie[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Wspomnienia Edmunda Malinowskiego w genealogii rodziny, s. 101, 1997 r., rękopis.
  2. a b c d Życiorys Edmunda Malinowskiego w dokumentach Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie, syg. AP 1136/65/89, nr 114063.
  3. Zeszyt Ewidencyjny Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie, syg. AP 1136/65/89, nr 114063.
  4. Muzeum Powstania Warszawskiego, Archiwum Historii Mówionej, wspomnienia Jana Ciechanowskiego ps. „Jastrząb” str. 3. Rozmowę przeprowadziła Małgorzata Brama. Londyn, 19 stycznia 2008.
  5. Kazimierz Leski, „Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK”, zał. 12, II pluton „Mundka”, wyd. PWN, Warszawa1982.
  6. I. Maliszewska, St. Maliszewski, „Śródmieście Południowe, Warszawskie Termopile 1944”, s. 28, 184, wyd. ASKON, Warszawa 2001.
  7. Polski Związek Głuchych, Oddział Mazowiecki w Warszawie, Pluton Głuchoniemych AK w Powstaniu Warszawskim, opr. Barbara Jędryszczak, s. 16, 2012 r. https://web.archive.org/web/20140826133820/http://www.pzg.warszawa.pl/historia/1009-pluton-gluchoniemych-ak-w-powstaniu-warszawskim.
  8. https://gdynia.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=173756&inni=0&cinki=1 [dostęp 2020-06-03].
  9. „…W sercu, w ogniu, w ciszy” – film o dowódcy Plutonu Głuchoniemych AK [online], dzieje.pl [dostęp 2024-03-13] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]