Edward Dziewoński

Edward Dziewoński
	; Edward Dziewoński w „Świętoszku” Moliera, Teatr Narodowy w Warszawie, 1950
Data i miejsce urodzenia	16 grudnia 1916 ; Moskwa
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 2002 ; Warszawa
Zawód	aktor, reżyser, satyryk
Lata aktywności	1945–2000
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Edward Dziewoński ps. Dudek (ur. 16 grudnia 1916 w Moskwie, zm. 17 sierpnia 2002 w Warszawie) – polski aktor, reżyser, satyryk. Założyciel kabaretu Dudek.

Życiorys

Syn aktora Janusza Dziewońskiego i Marii Wasilewskiej^[1]. Maturę uzyskał w Berlinie^[2]. Tuż przed II wojną światową ukończył studia na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST). Dyplom otrzymał po wojnie w 1945 (Łódź). Zadebiutował w łódzkim Teatrze Syrena (1945). W 1947 zagrał w drugiej wersji filmu Zakazane piosenki. Był twórcą i szefem działającego w latach 1965–1975 kabaretu Dudek. Występował również w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów (kreował m.in. postać Dosmucacza, operatywnego Kuszelasa czy frywolnego sędziego Kocia), w Kabarecie Szpak i w Kabarecie Wagabunda.

W swym dorobku aktorskim zgromadził 31 ról filmowych. W filmie zagrał po raz ostatni w Strasznym śnie Dzidziusia Górkiewicza (1993). Jako aktor dramatyczny występował w Warszawie w teatrach: Narodowym, Ateneum, Współczesnym, Komedia, Ludowym oraz w Teatrze Kwadrat, którego był założycielem i dyrektorem artystycznym. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 235-3-1/2)^[3].

Był trzykrotnie żonaty. Ostatni związek małżeński zawarł z lekarką Ireną Wilczyńską (ur. 1939)^[4]. Z drugiego małżeństwa urodził się syn Roman (ur. 1954)^[5]^[6].

Filmografia

Jako aktor

1946: Zakazane piosenki – gestapowiec przeprowadzający rewizję u Tokarskich
1947: Ostatni etap – Lagerarzt
1948: Powrót – Edward Winiarski
1948: Ulica Graniczna – feldfebel
1949: Dom na pustkowiu – Jurek, narzeczony Hanki
1953: Przygoda na Mariensztacie – przewodnik po Warszawie
1953: Sprawa do załatwienia – dyrektor w fabryce fortepianów
1954: Autobus odjeżdża 6.20 – Stefański, kumpel Wiktora Poradzkiego
1954: Opowieść atlantycka – sierżant Wehrmachtu werbujący Schmidta do Legii Cudzoziemskiej
1956: Nikodem Dyzma – Jan Ulanicki, wiceminister rolnictwa
1957: Eroica – Dzidziuś Górkiewicz
1959: Tysiąc talarów – Hilary Melasa, narzeczony Kasi
1960: Powrót – Pudel, wspólnik Andrzeja
1960: Zezowate szczęście – Jelonek
1962: Jutro premiera – aktor Edward Szafrankiewicz
1963: Żona dla Australijczyka – redaktor Michał Żelazkiewicz
1966: Wojna domowa – właściciel „Korka” (odc. 14)
1969: Nowy – kierownik działu personalnego
1970: Dzięcioł – Ratajczak, kolega Stefana z pracy
1971: Kłopotliwy gość – kierownik wydziału kadr PZMC
1971: Niebieskie jak Morze Czarne
1973: Wielka miłość Balzaka – wydawca Balzaca (odc. 6)
1975: Czterdziestolatek – adwokat Beka
1979: Drogi pośród nocy – niemiecki zarządca
1982: Dolina Issy – Kazimierz Surkont, dziadek Tomaszka
1984: 5 dni z życia emeryta – Adam Bzowski
1985: C.K. Dezerterzy – lekarz
1989: Paziowie – doktor Johannes Karabatius
1993: Czterdziestolatek. 20 lat później – starszy pan w parku (odc. 15)
1993: Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza – Dzidziuś Górkiewicz

Jako reżyser

5 dni z życia emeryta (serial telewizyjny z 1984)

Odznaczenia

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi
Złota Oznaka Honorowa Towarzystwa Polonia (1987)
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1968)

Bibliografia

RomanR. Dziewoński RomanR., Sęk z Dudkiem, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, ISBN 83-7255-390-4, OCLC 176951609 .
Roman Dziewoński, Piotr Dziewoński, Dożylnie o Dudku – Edwardzie Dziewońskim, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2007, ISBN 978-83-247-0749-2

Autobiografia

Edward Dziewoński, W życiu jak w teatrze, Wyd. Czytelnik, Warszawa 1987 (wyd. I) / 1989 (wyd. II), ISBN 83-07-02306-8.

Przypisy

↑ Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych". Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2023-10-26]. (pol.).
↑ Edward Dziewoński: Dudek wiecznie żywy [online], Onet Kultura, 16 grudnia 2016 [dostęp 2021-07-13] (pol.).
↑ Cmentarz Stare Powązki: ADAM TADEUSZ DZIEWOŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02] .
↑ Mówiono, że miał „intensywną ciekawość do pań”. Edward Dziewoński żenił się trzy razy [online], Viva.pl [dostęp 2024-05-27] (pol.).
↑ Roman Dziewoński [online], ksiazki.wp.pl, 26 kwietnia 2010 [dostęp 2024-05-27] (pol.).
↑ Edward Tomasz «Dudek» Dziewoński (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2024-05-29] .

Linki zewnętrzne

Edward Dziewoński w bazie IMDb (ang.)
Edward Dziewoński w bazie Filmweb
Edward Dziewoński w bazie filmpolski.pl
Edward Dziewoński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
Wspomnienie Wojciecha Młynarskiego o E. Dziewońskim (fragment książki Dożylnie o Dudku)
Edward Dziewoński na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
Edward Dziewoński w bazie Akademii Polskiego Filmu
Edward Dziewoński na zdjęciach w bibliotece Polona

[IPN-1] Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych". Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2023-10-26]. (pol.).

[OK-2] Edward Dziewoński: Dudek wiecznie żywy [online], Onet Kultura, 16 grudnia 2016 [dostęp 2021-07-13] (pol.).

[CSP-3] Cmentarz Stare Powązki: ADAM TADEUSZ DZIEWOŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02] .

[4] Mówiono, że miał „intensywną ciekawość do pań”. Edward Dziewoński żenił się trzy razy [online], Viva.pl [dostęp 2024-05-27] (pol.).

[5] Roman Dziewoński [online], ksiazki.wp.pl, 26 kwietnia 2010 [dostęp 2024-05-27] (pol.).

[6] Edward Tomasz «Dudek» Dziewoński (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2024-05-29] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]