Ewolucja nietoperzy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ewolucja nietoperzy – badania genetyczne dowodzą, że nietoperze należą do kladu Laurasiatheria, który wyodrębnił się pod koniec późnej kredy na superkontynencie Laurazja. Najstarsze nietoperze znane są z wczesnego eocenu, są to jednak formy już dość silnie wyspecjalizowane i zbliżone do współczesnych. Dlatego uważa się, że muszą istnieć i formy starsze, choć dotychczas nieodkryte. Jednak badania genetyczne sugerują, że samo przejście od pierwotnych drobnych, czworonożnych, owadożernych laurazjaterów do wczesnoeoceńskich nietoperzy właściwych miało charakter bardzo szybki, być może skokowy.

W świetle powyższych danych, dawny pogląd o bliskim pokrewieństwie nietoperzy z lotokotami jest nieaktualny.

Odrzucono też hipotezę mówiącą o difiletyzmie nietoperzy i bliższym pokrewieńsstwie Megachiroptera z naczelnymi, niż z Microchiroptera[1][2][3][4][5].

Najstarsze wiekowo skamieniałości nietoperzy mają 52,5 mln lat i pochodzą z Green River Formation w Wyoming. Są to:

  1. Icaronycteris index, którego budowa jest bardzo zbliżona do współczesnych. Był owadożerny, posługiwał się echolokacją.
  2. Onychonycteris (dosłownie: pazurzasty nietoperz), mimo dokładnie tego samego wieku i lokalizacji co I. index, ma znacznie mniej współczesną budowę, z szeregiem cech pierwotnych. Do cech pierwotnych zalicza się obecność na wszystkich palcach pięciopalczastych kończyn przednich (u współczesnych przeważnie jest tylko jeden pazur na kończynie), a także względem form współczesnych: mało zredukowane kończyny tylne i dość krótkie przedramiona. Nie był on zdolny do posługiwania się echolokacją, choć szereg cech, m.in. dobrze rozwinięte obojczyki i mostek, wydłużone palce dokumentuje, że rodzaj ten sprawnie latał. Poruszał się przypuszczalnie dwufazowo, na przemian krótkie odcinki pokonywał lotem ślizgowym, a kolejny odcinek lotem trzepoczącym. Badania pozwoliły stwierdzić, że u nietoperzy najpierw rozwinęła się zdolność lotu, a dopiero później umiejętność echolokacji. Znany jest tylko jeden gatunek O. finneyi.

Kolejne znaleziska kopalnych nietoperzy pochodzą ze środkowoeoceńskich (47 mln lat) łupków z kopalni Messel koło Frankfurtu nad Menem w Niemczech. Opisano tam siedem gatunków nietoperzy z rodzajów:

  • Archaeonycteris – niewielki nietoperz, mający krótkie skrzydła, latał dość wolno, w związku z czym polował na niewielkie, wolno latające owady, blisko ziemi lub w zaroślach. Z analizy skamieniałej zawartości żołądkowej wiadomo, że spożywał głównie drobne gatunki chrząszczy.
  • Hassianycteris – największy nietoperz z Messel. Był bardzo sprawnym lotnikiem, żerował na otwartych przestrzeniach, polując na duże owady. Z analizy skamieniałej zawartości żołądkowej wiadomo, że spożywał głównie duże gatunki ciem i chrząszcze. Miał wąskie skrzydła.
  • Palaeochiropteryx – niewielki nietoperz o krótkich skrzydłach, latał dość wolno, w związku z czym polował na niewielkie, wolno latające owady, blisko ziemi lub w zaroślach. Z analizy skamieniałej zawartości żołądkowej wiadomo, że spożywał głównie drobne gatunki ciem i chruściki.
  • Tachypteron – najstarszy reprezentant rodziny Emballonuridae, owadożerny.

Silny rozwój i specjacja nietoperzy miały miejsce w późnym eocenie, gdy powstały wszystkie pozostałe spośród 19 żyjących do dziś rodzin. Oprócz tego powstało też siedem rodzin, które nie przetrwały do współczesności i wymarły w późniejszym czasie.

W Polsce dysartykułowane (rozłączone, niezachowane w postaci całego szkieletu) szczątki licznych nietoperzy znaleziono w utworach jaskiniowych późnego pliocenu m.in. w jaskiniach rezerwatu Węże.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Pettigrew JD, Maseko BC, Manger PR. Primate-like retinotectal decussation in an echolocating megabat, Rousettus aegyptiacus. „Neuroscience”. 153 (1), s. 226–31, April 2008. DOI: 10.1016/j.neuroscience.2008.02.019. PMID: 18367343. (ang.). 
  2. Springer, Ms; Teeling, Ec; Madsen, O; Stanhope, Mj; De, Jong, Ww. Integrated fossil and molecular data reconstruct bat echolocation. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 98 (11), s. 6241–6, Maj 2001. DOI: 10.1073/pnas.111551998. PMID: 11353869. (ang.). 
  3. Primitive Early Eocene bat from Wyoming and the evolution of flight and echolocation. [w:] Nature [on-line]. 2008-02-14. [dostęp 2008-07-03]. (ang.).
  4. Teeling, Ec; Springer, Ms; Madsen, O; Bates, P; O'Brien, Sj; Murphy, Wj. A molecular phylogeny for bats illuminates biogeography and the fossil record. „Science”. 307 (5709), s. 580–4, 01-2005. DOI: 10.1126/science.1105113. PMID: 15681385. (ang.). 
  5. Eick, Gn; Jacobs, Ds; Matthee, Ca. A nuclear DNA phylogenetic perspective on the evolution of echolocation and historical biogeography of extant bats (chiroptera). „Molecular Biology and Evolution”. 22 (9), s. 1869–86, 09-2005. DOI: 10.1093/molbev/msi180. PMID: 15930153. (ang.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Franciszek Bieda, 1969: Paleozoologia, tom II, Strunowce. Wydawnictwa Geologiczne, str. 363.
  • Nancy B. Simmons. Jak uskrzydlały się ssaki. „Świat Nauki”. 1 (209), s. 50-57. Warszawa: Prószyński Media. ISSN 0867-6380.