Franciszek Szafran

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Franciszek Szafran
Ilustracja
kapitan piechoty kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia

16 lutego 1890
Odrzykoń

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

18 pułk piechoty
1 pułk piechoty
3 batalion strzelców Sanockich
2 pułk strzelców Podhalańskich

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Późniejsza praca

sędzia

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Waleczności (Austro-Węgry)
Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek Szafran (ur. 16 lutego 1890 w Odrzykoniu, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – polski prawnik z tytułem doktora, sędzia, kapitan piechoty pospolitego ruszenia Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Upamiętnienie na Mauzoleum w Sanoku
Kamień przy Dębie Pamięci honorującym Franciszka Szafrana w Sanoku

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 16 lutego 1890 w Odrzykoniu[1]. Syn Piotra (rolnik w Odrzykoniu) i Anny z Szafranów[1][2][3][4]. Kształcił się w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie w 1908 r. ukończył VII klasę[5]. Naukę kontynuował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, gdzie uzyskał tytuł doktora praw. Po zdanych egzaminach państwowych w 1910 r. rozpoczął pracę w administracji galicyjskiej Wydziału Krajowego we Lwowie, gdzie zajmował stanowiska adiunkta konceptowego, następnie komisarza, a od 1914 r. urzędnika. W lipcu 1918 r. został mianowany na urzędnika stałego.

W październiku 1911 r. odbył przeszkolenie wojskowe w 18 pułku piechoty. Po miesiącu został urlopowany i przeniesiony do rezerwy z przydziałem do 1 pułku piechoty. W związku z wybuchem I wojny światowej został powołany do batalionu zapasowego tego pułku, gdzie dowodził sekcją i plutonem. W styczniu 1915 r. został ranny w lewą rękę, czemu towarzyszyło złamanie kości ramieniowej i 3-miesięczna hospitalizacja. Trwałym śladem zranienia był częściowy niedowład ręki. W czerwcu 1915 r. został ponownie ranny - tym razem pobyt w szpitalu trwał do marca 1916 r. Po zwolnieniu ze szpitala został dowódcą składu sanitarnego w ramach 10 Armii, następnie obejmował stanowiska referenta w centrali surowców w Lublinie, adiutanta w powiatowej komendzie w Pińczowie, oficera inspekcyjnego w szpitalu Czerwonego Krzyża w Piotrkowie Trybunalskim. Służbę w armii austriackiej kończy 31 października 1918 r. w Grazu jako zastępca dowódcy kompanii uzupełnień. W tym czasie przeszedł drogę od szeregowca, przez kadeta (maj 1915 r.) do stopnia porucznika (luty 1918). Ukończył też szkołę oficerów rezerwy przy 1 pułku piechoty.

W końcu 1918 r. współorganizował w randze porucznika tzw. kompanię krośnieńską, utworzoną w celu odsieczy oblężonego Lwowa. Franciszek Szafran był w niej dowódcą aż do czasu objęcia w niej kierownictwa przez porucznika Stanisława Maczka, późniejszego generała. Od 7 grudnia 1918 r. służył w 3 batalionie strzelców Sanockich. Na przełomie 1918/1919 roku podczas wojny polsko-ukraińskiej uczestniczył w walkach z Ukraińcami pod Ustrzykami i Chyrowem, gdzie 19 lutego 1919 r. został ciężko ranny - miał przestrzelone płuco. Po opuszczeniu szpitala trafił do batalionu zapasowego 2 pułku strzelców Podhalańskich, potem do batalionu wartowniczego w Nowym Sączu i do Dowództwa Okręgu Generalnego w Krakowie, gdzie kierował m.in. Ekspozyturą O. I. w Rzeszowie oraz służył w Oddziale Prawnym, Wydziale I i Va Sztabu. 1 kwietnia 1920 r. został awansowany do stopnia kapitana w Korpusie Oficerów Piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 oraz otrzymał lokatę 348[6][7]. Rok później, 24 marca 1921 r., został zwolniony ze służby wojskowej ze względu na odniesione wcześniej rany i brak zdolności do służby „frontowej”. Pozostał oficerem rezerwy z przydziałem początkowo do 2 pułku strzelców Podhalańskich w Sanoku[8][9], a od marca 1925 r. do 73. pułku piechoty w Katowicach. W 1934 jako kapitan rezerwy piechoty był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr I jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[10].

Już jako cywil Franciszek Szafran służył w administracji odradzającego się państwa polskiego. Pracował m.in. Tymczasowym Wydziale Samorządowym, który powstał w miejsce zniesionego Wydziału Krajowego, a potem od 1923 r. jako radca w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach. W 1925 r. został prezesem Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Katowicach, następnie wiceprezesem Głównej Komisji Ziemskiej przy Głównym Urzędzie Ziemskim. Na tym stanowisku, za namową Witolda Staniewicza, ministra reform rolnych, przygotowuje i publikuje w 1930 r. pracę: Działalność władz ziemskich a hipoteka i kataster[11], gdzie zabiera głos w dyskusji nad koniecznością ujednolicenia i uregulowania stosunków prawno-własnościowych gruntów. Opowiadał się m.in. za zaprowadzeniem jednolitego dla całego państwa katastru i systemu hipotecznego. Reformę rolną wiązał z jednoczesną regulacją prawną, gdzie stosunek osoby właściciela do gruntu nie budziłby żadnych wątpliwości. Postulował reformę przepisów dotyczących postępowania przed władzami ziemskimi w sporach o własność - zwłaszcza w środkach dowodowych. Co istotne zalecał także przekształcenie komisji ziemskich w sądy administracyjne z przewagą czynnika sędziowskiego. Przywołana praca wkrótce po opublikowaniu staje się pozycją obowiązkową w bibliotece każdego ze starostw.

W 1933 r. pojawia się na listach gremium sędziowskiego Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Od 1935 r. zasiadał w Kolegium Administracyjnym NTA. Będąc sędzią NTA nadal publikował, m.in. w 1937 r.: Przedsiębiorstwo handlu towarowego jako przedmiot podatku w formie świadectwa przemysłowego. Jako glosator orzeczeń NTA współpracował z redakcją „Orzecznictwa Sądów Polskich”. Zamieszkiwał w Warszawie przy ulicy Filtrowej 68.

Po wybuchu II wojny światowej w stopniu kapitana rezerwy uczestniczył w kampanii wrześniowej. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września dostał się do niewoli radzieckiej i był przetrzymywany w obozie w Kozielsku[4]. Na wiosnę został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. W 1943 r. jego ciało zostało zidentyfikowane pod numerem 770 w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców (dosłownie określony jako Franciszek Szafran; przy zwłokach zostały odnalezione legitymacja, karta na broń, wizytówki, książeczka oficerska, dzienniczek)[12][13], gdzie został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 jego nazwisko zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939-1945[14] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum[15].

W 1962 Franciszek Szafran został upamiętniony wśród innych osób wymienionych na jednej z tablic Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na obecnym Cmentarzu Centralnym w Sanoku.

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie do stopnia majora[16]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[17].

18 kwietnia 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w tzw. Alei Katyńskiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku zostało zasadzonych 21 Dębów Pamięci[18][19], w tym upamiętniający Franciszka Szafrana (zasadzenia dokonał Andrzej Brygidyn, autor publikacji pt. „Sanocka Lista Katyńska")[20][21][22].

13 kwietnia 2011 w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” w szkole podstawowej w Bratkówce odsłonięto tablicę pamiątkową i nieopodal posadzono Dąb Pamięci honorujący Franciszka Szafrana[23][24] (w uroczystości uczestniczyli m.in. jego bratanica Helena Nawrocka i bratanek Franciszek Szafran)[25].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1905/1906 (zespół 7, sygn. 39). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 670.
  2. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 751.
  3. ↑ Inne źródła podały miejsce urodzenia Sanok – tablica informacyjna przy Pomniku Golgota Wschodu na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
  4. ↑ a b SZAFRAN Franciszek, major. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2013-12-27].
  5. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 68.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 476.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 417.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 380.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 329.
  10. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 253, 830.
  11. ↑ Działalność władz ziemskich a hipoteka i kataster. books.google.pl. [dostęp 2013-12-27].
  12. ↑ Katyń według źródeł niemieckich - 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-02-22].
  13. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 158. ISBN 83-7001-294-9.
  14. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 68.
  15. ↑ Zjazd w fotografii. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 231.
  16. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  17. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-08-05].
  18. ↑ Krystyna Chowaniec, Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski, Rocznik Sanocki Tom X – Rok 2011, Sanok 2011, s. 17.
  19. ↑ Krystyna Chowaniec. Uroczystości dnia Katyńskiego w Sanoku. „Góra Przemienienia”, s. 4-13, Nr 17 (299) z 26 kwietnia 2009. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  20. ↑ Uroczystości Dnia Katyńskiego w Sanoku. ko.rzeszow.pl. [dostęp 2013-12-27].
  21. ↑ Marian Struś. Sanok nie zapomni. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, 6, Nr 17 (911) z 24 kwietnia 2009. 
  22. ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 47. ISBN 978-83-931109-3-3.
  23. ↑ „KATYŃ - PAMIĘTAMY” - UROCZYSTOŚĆ POSADZENIA DĘBU PAMIĘCI MAJORA FRANCISZKA SZAFRANA PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ W BRATKÓWCE. wojaszowka.pl, 15 kwietnia 2011. [dostęp 2013-12-27].
  24. ↑ „Katyń – pamiętamy” - uroczystość posadzenia Dębu Pamięci majora Franciszka Szafrana przy Szkole Podstawowej w Bratkówce. sp.bratkowka.w.interia.pl, 15 kwietnia 2011. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 grudnia 2013)].
  25. ↑ „KATYŃ - PAMIĘTAMY” - uroczystość posadzenia Dębu Pamięci majora Franciszka Szafrana przy Szkole Podstawowej w Bratkówce. „Miesięcznik informacyjny Gminy Wojaszówka”, s. 2, Nr 50 (maj 2011). Gmina Wojaszówka. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Szafran&oldid=72060864”