Huta Krzeszowska (gmina)

Huta Krzeszowska
	gmina wiejska
	1919–1954
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: lubelskie (II RP); 1945–54: lubelskie
Powiat	biłgorajski
Siedziba	Huta Krzeszowska
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	16
	Położenie na mapie powiatu;

Huta Krzeszowska – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku^[2] w woj. lubelskim. Siedzibą gminy była Huta Krzeszowska^[3].

Gmina Huta Krzeszowska istniała już w 1878 roku w powiecie biłgorajskim^[4]. W 1912 południowa część gminy Huta Krzeszowska została włączona do guberni chełmskiej. Poprzedni podział administracyjny przywróciły okupacyjne władze austriackie po zajęciu Lubelszczyzny przez Austro-Węgry w 1915.^[5] W 1919 roku weszła w skład w woj. lubelskiego^[6].

Według stanu na 30 września 1921 gmina Huta Krzeszowska obejmowała miejscowości Borowina, Brzozowiec, Derylaki, Gózd, Harasiuki, Hucisko, Huta Nowa, Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Stara, Kiszki, Kusze, Maziarnia, Momoty Dolne, Momoty Górne, Półsieraków, Ryczki, Sieraków Nowy, Sieraków nad Tanwią, Szeliga, Ujście, Wólka, Żuk Nowy i Żuk Stary. Gmina liczyła 6.195 mieszkańców^[7].

Podczas okupacji gmina należała do dystryktu lubelskiego Generalnego Gubernatorstwa. Po wyzwoleniu powołano do życia Radę Narodową w Hucie Krzeszowskiej na mocy statutu z dnia 1 stycznia 1944 roku^[8].

Według stanu na 1 lipca 1952 gmina Huta Krzeszowska składała się z 16 gromad: Derylaki, Gózd, Harasiuki, Hucisko, Huta Nowa, Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Stara, Maziarnia, Momoty Dolne, Momoty Górne, Sieraków, Szeliga, Ujście, Wólka i Żuk^[9]^[10].

Gmina Huta Krzeszowska została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin.^[11] Na jej obszarze utworzono gromady Harasiuki, Hucisko, Huta Plebańska i Momoty Górne. 1 stycznia 1956 gromada Momoty Górne, obejmująca miejscowości Momoty Dolne, Momoty Górne i Ujście, została przeniesiona do odtworzonego powiatu janowskiego.^[12] 1 lipca 1960 zniesiono gromadę Hucisko, a jej obszar włączono do nowo utworzonej gromady Krzeszów Górny. Przed 1 lipca 1965 została zniesiona gromada Huta Plebańska, a utworzona gromada Huta Krzeszowska.

W kolejnej reformie administracyjnej 1 stycznia 1973^[13] gmina Huta Krzeszowska nie została odtworzona. Większość jej obszaru należy dziś do gminy Harasiuki powiatu niżańskiego, niewielka część na północy (wsie Momoty Dolne, Momoty Górne i Ujście) – do gminy Janów Lubelski powiatu janowskiego, a skrawek na zachodzie (lasy między wsiami Harasiuki, Lipiny Górne i Gózd Lipiński) – do gmin Potok Górny i Biszcza powiatu biłgorajskiego.

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Do 28 września 1954 roku
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ powiat biłgorajski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 228 .
↑ Dz.P. Królestwa Polskiego tom 66
↑ Akta gminy Huta Krzeszowska - Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Kraśniku. [dostęp 2008-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom IV. Województwo lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924, s.6
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz. Urz. WRN w Lublinie, Nr 3, poz. 7, 1953
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 296
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[2] Do 28 września 1954 roku

[3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[4] powiat biłgorajski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 228 .

[5] Dz.P. Królestwa Polskiego tom 66

[akta-6] Akta gminy Huta Krzeszowska - Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Kraśniku. [dostęp 2008-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].

[7] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom IV. Województwo lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924, s.6

[8] Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74

[9] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[10] Dz. Urz. WRN w Lublinie, Nr 3, poz. 7, 1953

[11] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[janowski-12] Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 296

[13] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[14] oprócz gmin Aleksandrów, Kocudza i Tarnogród, oraz części gmin Huta Krzeszowska, Puszcza Solska i Sól (pozostały w gub. lubelskiej)

[15] twór przejściowy, utworzony z części powiatu jarosławskiego

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[B]

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1912) gubernia chełmska^[A] (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Biłgoraj Józefów (do 1870) Krzeszów (do 1870) Szczebrzeszyn (← 1940–44 →) Tarnogród (do 1870 i 1915–1919)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów (1867–1954) Babice (1867–1954) Bi(e)łgoraj (1867–1874) Biłgoraj (od 1973) Biszcza (1867–1954 i od 1973) Cieplice (1940–44^[B]) Dzików Stary (← 1940–44 →) Frampol (← 1923–1954 i od 1973) Goraj (← od 1923–30, 1939–54 i od 1973) Harasiuki (od 1973) Huta Krzeszowska (1867–1954) Józefów (od 1973) Kocudza (1867–1954) Krzeszów (1867–1954) Kuryłówka (← 1940–44 →) Księżpol (Kniaźpol) (1867–1954 i od 1973) Lipiny (1867–1874) Łukowa (1867–1954 i od 1973) Majdan Sopocki (1867–1923 →) Obsza (od 1973) Potok (Górny) (1874–1954 i od 1973) Puszcza Solska (1874–1954) Radecznica (← 1940–44 →) Sól (1867–1954) Tarnogród (1870–1915 i 1919–54) Tarnogród (od 1973) Tereszpol (← 1940–44 → i od 1973) Wola Różaniecka (1867–1954) Zwierzyniec (← 1940–44 →)
Gromady (1954–72)	Aleksandrów (1954–72) Babice (1954–57) Bidaczów Stary (1954–59) Biłgoraj (1954–56) Biłgoraj (1960–72) Biszcza (1954–72) Bukowa (1954–61) Bukowina (1954–59) Bystre (1954–55 →) Chmielek (1954–59) Czarnystok (← 1958–59 →) Dąbrowica (1954–59) Dzwola (1954–55 →) Frampol (1954–72) Goraj (1954–72) Górecko Stare (1954–59) Gromada (1954–56) Harasiuki (1954–72) Hedwiżyn (1954–61) Hosznia Ordynacka (1954–59) Hucisko (1954–59) Huta Plebańska / Huta Krzeszowska (1954–72) Jędrzejówka (1954–61) Józefów (1954–72) Kocudza (1954–55 →) Korchów (1954–59) Korytków Duży (1954–59) Krzeszów (1954–55 →) Krzeszów Górny (1959–72) Księżpol (1954–72) Lipiny Dolne (1954–72) Luchów Górny (1954–59) Łukowa (1954–72) Majdan Gromadzki (1956–59) Majdan Nowy (1954–72) Momoty Górne (1954–55 →) Nowa Wieś (1954–58) Obsza (1954–72) Podlesie (1956–59) Potok Górny (1954–72) Rakówka (1954–59) Smólsko (1954–57) Sól (1954–72) Stanisławów (1954–59) Szyszków (1954–61) Tarnogród (1954–72) Teodorówka (1954–72) Tereszpol-Kukiełki (← 1955–57) Tereszpol-Zaorenda (← 1955–72) Wola Dereźniańska (1954–59) Wola Różaniecka (1954–72) Zamch (1954–59)