Józef Zabiełło

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Zabiełło
Herb
Topór
Rodzina

Zabiełłowie herbu Topór

Data i miejsce śmierci

9 maja 1794
Warszawa

Ojciec

Antoni Zabiełło

Matka

Zofia Niemirowicz-Szczytt

Żona

Marianna Sobolewska
II v. Ludwik Szymon Gutakowski

Dzieci

hr. Henryk Kazimierz Zabiełło
x Gabriela Gutakowska

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)

Józef Zabiełło herbu Topór (ur. ?, zm. 9 maja 1794 w Warszawie) – generał lejtnant wojsk litewskich, hetman polny litewski od 1793, łowczy wielki litewski od 1775, 1782–1784 konsyliarz Rady Nieustającej, poseł Księstwa Żmudzkiego na Sejm Czteroletni w 1788 roku[1], zastępca marszałka, a potem marszałek konfederacji targowickiej na Litwie, członek konfederacji grodzieńskiej 1793 roku[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Antoniego i Zofii z Niemirowiczów-Szczyttów, córki kasztelana mścisławskiego Józefa. Brat Szymona i Michała. Szwagier Teodora Laskarysa.

Spokrewniony z Kossakowskimi i Prozorami (Józefem, Karolem. Ignacym Kajetanem). Przez żonę, Mariannę Sobolewską (córkę Macieja)[3], spokrewniony ze Stanisławem Augustem Poniatowskim – jego podkomorzy i ulubiony szambelan. Starosta teleszowski. Jurgietelnik Rosji i działacz stronnictwa prorosyjskiego na Litwie.

W 1764 roku podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego[4]. Szef regimentu konnego w brygadzie gen. L. Trokina. Członek Departamentu Policji Cudzoziemskich Rady Nieustającej w 1783 roku[5]. Podpisał Konstytucję 3 maja[6]. Figurował na liście posłów i senatorów posła rosyjskiego Jakowa Bułhakowa w 1792 roku, która zawierała zestawienie osób, na które Rosjanie mogą liczyć przy rekonfederacji i obaleniu dzieła 3 maja[7].

W wojnie polsko-rosyjskiej 1792 wziął udział pod rozkazami brata Michała. Improwizowany generał major wykazał całkowitą nieudolność i brak elementarnej wiedzy wojskowej, a nawet podejrzewany był o zdradę. Po wkroczeniu Rosjan natychmiast przystąpił do targowiczan, awansował na generała lejtnanta. Był konsyliarzem Księstwa Żmudzkiego w konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w konfederacji targowickiej w 1792 roku[8], został zastępcą marszałka na Litwie. Na żądanie posła rosyjskiego Jakoba Sieversa awansował na marszałka konfederacji. W nagrodę 15 czerwca 1793 dostał buławę mniejszą litewską (hetman polny litewski), członka wskrzeszonej Rady Nieustającej. Poseł na sejm grodzieński 1793 roku z powiatu grodzieńskiego[9]. Na sejmie grodzieńskim w 1793 roku został mianowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego członkiem deputacji do traktowania z posłem rosyjskim Jakobem Sieversem[10]. 22 lipca 1793 roku podpisał traktat cesji przez Rzeczpospolitą ziem zagarniętych przez Rosję a 25 września cesji ziem zagarniętych przez Prusy w II rozbiorze Polski[11]. Realizował opracowany przez hetmana Sz. Kossakowskiego program likwidacji wojska narodowego, redukował jego jednostki i wcielał do wojska rosyjskiego. Po zwycięstwie insurekcji warszawskiej, przejęto papiery ambasady rosyjskiej, wskazujące, że Zabiełło pobierał stałą pensję od Rosjan.

9 maja został razem z trzema innymi osobami przekazany przez Radę Zastępczą Tymczasową pod jurysdykcję Sądu Kryminalnego Księstwa Mazowieckiego, który po kilku godzinach wydał wyrok śmierci przez powieszenie z natychmiastowym wykonaniem[12]. Wraz z hetmanem wielkim koronnym Piotrem Ożarowskim i marszałkiem Rady Nieustającej Józefem Ankwiczem został powieszony przed ratuszem na Rynku Starego Miasta[13][14]. Tego samego dnia wieczorem został pochowany na polu pod Nalewkami[15].

W 1777 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[16]. Odznaczony Orderem Orła Białego[17].

Po jego śmierci jego żona, Marianna wyszła za mąż za Ludwika Gutakowskiego, a jedyny jego syn Henryk Kazimierz, poślubił swoją siostrę cioteczną Gabrielę Gutakowską[18].


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792...., Warszawa 1791, s. 320.
  2. Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 54.
  3. T.Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Niemirowiczowie-Szczyttowie h. Jastrzębiec, Poznań 1882, s. 363–364.
  4. Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektorów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich, i.t.d. / ułożył i wydał Oswald Zaprzaniec z Siemuszowej Pietruski, Lwów 1845, s. 418.
  5. Kolęda warszawska na rok przybyszowy 1783, Warszawa 1783, [b.n.s.]
  6. Volumina Legum t. IX, Kraków 1889, s. 225.
  7. Łukasz Kądziela, Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792–1793, Warszawa 1993, s. 46, Сборник Русского исторического общества, t. 47,Petersburg 1885, s. 272.
  8. Korrespondent Warszawski Donoszący Wiadomości Kraiowe y Zagraniczne. 1792, no 40 + dod., s. 347.
  9. Dmitrij Ivanovič Ilovajskij, Sejm Grodzieński roku 1793: Ostatni Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1872, s. 343.
  10. Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 11–23.
  11. Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 23, 36.
  12. Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian B Michalik (red.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 32, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097.
  13. Andrzej Zahorski: Warszawa w powstaniu kościuszkowskim. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967, s. 122.
  14. Krystyna Zienkowska: Stanisław August Poniatowski. Wrocław: Ossolineum, 2004, s. 410. ISBN 83-04-04725-X.
  15. Anna Berdecka, Irena Turnau: Życie codzienne w Warszawie okresu Oświecenia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969, s. 310.
  16. Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006 s. 184.
  17. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 235.
  18. T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Rocznik X, Zabiełłowie h. Topór i Lis.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

]