Przejdź do zawartości

Józef Zabiełło

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Zabiełło
Herb
Topór
Rodzina

Zabiełłowie herbu Topór

Data i miejsce śmierci

9 maja 1794
Warszawa

Ojciec

Antoni Zabiełło

Matka

Zofia Niemirowicz-Szczytt

Żona

Marianna Sobolewska
II v. Ludwik Szymon Gutakowski

Dzieci

hr. Henryk Kazimierz Zabiełło
x Gabriela Gutakowska

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)

Józef Zabiełło herbu Topór (ur. ?, zm. 9 maja 1794 w Warszawie) – generał lejtnant wojsk litewskich, hetman polny litewski od 1793, łowczy wielki litewski od 1775, 1782–1784 konsyliarz Rady Nieustającej, poseł Księstwa Żmudzkiego na Sejm Czteroletni w 1788 roku[1], zastępca marszałka, a potem marszałek konfederacji targowickiej na Litwie, członek konfederacji grodzieńskiej 1793 roku[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Antoniego i Zofii z Niemirowiczów-Szczyttów, córki kasztelana mścisławskiego Józefa. Brat Szymona i Michała. Szwagier Teodora Laskarysa.

Spokrewniony z Kossakowskimi i Prozorami (Józefem, Karolem. Ignacym Kajetanem). Przez żonę, Mariannę Sobolewską (córkę Macieja)[3], spokrewniony ze Stanisławem Augustem Poniatowskim – jego podkomorzy i ulubiony szambelan. Starosta teleszowski. Jurgietelnik Rosji i działacz stronnictwa prorosyjskiego na Litwie.

W 1764 roku podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego[4]. Szef regimentu konnego w brygadzie gen. L. Trokina. Członek Departamentu Policji Cudzoziemskich Rady Nieustającej w 1783 roku[5]. Podpisał Konstytucję 3 maja[6]. Figurował na liście posłów i senatorów posła rosyjskiego Jakowa Bułhakowa w 1792 roku, która zawierała zestawienie osób, na które Rosjanie mogą liczyć przy rekonfederacji i obaleniu dzieła 3 maja[7].

W wojnie polsko-rosyjskiej 1792 wziął udział pod rozkazami brata Michała. Improwizowany generał major wykazał całkowitą nieudolność i brak elementarnej wiedzy wojskowej, a nawet podejrzewany był o zdradę. Po wkroczeniu Rosjan natychmiast przystąpił do targowiczan, awansował na generała lejtnanta. Był konsyliarzem Księstwa Żmudzkiego w konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w konfederacji targowickiej w 1792 roku[8], został zastępcą marszałka na Litwie. Na żądanie posła rosyjskiego Jakoba Sieversa awansował na marszałka konfederacji. W nagrodę 15 czerwca 1793 dostał buławę mniejszą litewską (hetman polny litewski), członka wskrzeszonej Rady Nieustającej. Poseł na sejm grodzieński 1793 roku z powiatu grodzieńskiego[9]. Na sejmie grodzieńskim w 1793 roku został mianowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego członkiem deputacji do traktowania z posłem rosyjskim Jakobem Sieversem[10]. 22 lipca 1793 roku podpisał traktat cesji przez Rzeczpospolitą ziem zagarniętych przez Rosję a 25 września cesji ziem zagarniętych przez Prusy w II rozbiorze Polski[11]. Realizował opracowany przez hetmana Sz. Kossakowskiego program likwidacji wojska narodowego, redukował jego jednostki i wcielał do wojska rosyjskiego. Po zwycięstwie insurekcji warszawskiej, przejęto papiery ambasady rosyjskiej, wskazujące, że Zabiełło pobierał stałą pensję od Rosjan.

9 maja został razem z trzema innymi osobami przekazany przez Radę Zastępczą Tymczasową pod jurysdykcję Sądu Kryminalnego Księstwa Mazowieckiego, który po kilku godzinach wydał wyrok śmierci przez powieszenie z natychmiastowym wykonaniem[12]. Wraz z hetmanem wielkim koronnym Piotrem Ożarowskim i marszałkiem Rady Nieustającej Józefem Ankwiczem został powieszony przed ratuszem na Rynku Starego Miasta[13][14]. Tego samego dnia wieczorem został pochowany na polu pod Nalewkami[15].

W 1777 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[16]. Odznaczony Orderem Orła Białego[17].

Po jego śmierci jego żona, Marianna wyszła za mąż za Ludwika Gutakowskiego, a jedyny jego syn Henryk Kazimierz, poślubił swoją siostrę cioteczną Gabrielę Gutakowską[18].


Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792...., Warszawa 1791, s. 320.
  2. ↑ Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 54.
  3. ↑ T.Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Niemirowiczowie-Szczyttowie h. Jastrzębiec, Poznań 1882, s. 363–364.
  4. ↑ Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektorów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich, i.t.d. / ułożył i wydał Oswald Zaprzaniec z Siemuszowej Pietruski, Lwów 1845, s. 418.
  5. ↑ Kolęda warszawska na rok przybyszowy 1783, Warszawa 1783, [b.n.s.]
  6. ↑ Volumina Legum t. IX, Kraków 1889, s. 225.
  7. ↑ Łukasz Kądziela, Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792–1793, Warszawa 1993, s. 46, Сборник Русского исторического общества, t. 47,Petersburg 1885, s. 272.
  8. ↑ Korrespondent Warszawski Donoszący Wiadomości Kraiowe y Zagraniczne. 1792, no 40 + dod., s. 347.
  9. ↑ Dmitrij Ivanovič Ilovajskij, Sejm Grodzieński roku 1793: Ostatni Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1872, s. 343.
  10. ↑ Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 11–23.
  11. ↑ Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 23, 36.
  12. ↑ Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian B Michalik (red.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 32, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097.
  13. ↑ Andrzej Zahorski: Warszawa w powstaniu kościuszkowskim. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967, s. 122.
  14. ↑ Krystyna Zienkowska: Stanisław August Poniatowski. Wrocław: Ossolineum, 2004, s. 410. ISBN 83-04-04725-X.
  15. ↑ Anna Berdecka, Irena Turnau: Życie codzienne w Warszawie okresu Oświecenia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969, s. 310.
  16. ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006 s. 184.
  17. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 235.
  18. ↑ T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Rocznik X, Zabiełłowie h. Topór i Lis.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Hetmani polni litewscy

]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Zabiełło&oldid=73130869”