Jan Bielak
 Zdjęcie z legitymacji poselskiej (1922) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł I kadencji Sejmu (II RP) | |
| Przynależność polityczna | |
Jan Bielak (ur. 1886 w Siedlcach k. Nowego Sącza, zm. 1943 w Mrowli) – polski nauczyciel, działacz ruchu ludowego, poseł na Sejm.
Syn Stanisława Bielaka i Katarzyny z Nowaków[1]. Większość życia spędził jako nauczyciel w powiecie kolbuszowskim, głównie w Trzebosi. Zmarł i został pochowany w Mrowli[2].
Kariera zawodowa i wojskowa[edytuj | edytuj kod]
Ukończył seminarium nauczycielskie w Nowym Sączu. Pracę nauczyciela rozpoczął w Hadykówce, a w latach 1910–1915 kontynuował w szkole męskiej w Kolbuszowej. Organizował Drużynę Bartoszową[2]. Był jednym z założycieli Powiatowego Komitetu Narodowego w Kolbuszowej, zostając zastępcą powiatowego komisarza wojskowego. Komitet powstał 24 sierpnia 1914 roku, a przez Departament Wojskowy Zachodniej Sekcji Naczelnego Komitetu Narodowego został uznany 9 września 1914. Podczas współorganizowanego przez niego transportu ochotników do Legionu Zachodniego Legionów Polskich, część z nich oddzieliła się od grupy, z zamiarem wstąpienia do Legionu Wschodniego. Ponieważ ten wkrótce potem rozwiązano, uznano, że Bielak ponosi odpowiedzialność za stratę kilkunastu przeszkolonych żołnierzy i w następnym roku wykluczono go z PKN reaktywowanego po odparciu inwazji rosyjskiej[3]. W legionach miał stopień porucznika, ale został zwolniony ze służby ze względów zdrowotnych[1]. Nosił pseudonim „Lipek”[4]. Przebywał na uchodźstwie w Czechach, gdzie pełnił obowiązki sekretarza komitetu ds. uchodźców w Přešticach i uczył dzieci uchodźców[1].
Po odzyskaniu niepodległości Bielak sympatyzował z Republiką Tarnobrzeską. Po likwidacji związanej z nią kolbuszowskiej rady Bielak został przeniesiony do szkoły w Siedlance[2]. W 1919 roku został inspektorem Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego na północną Rzeszowszczyznę. Podczas wojny polsko-bolszewickiej zgłosił się na ochotnika do wojska, dostając przydział do działu propagandy. Po wojnie powrócił do pracy nauczyciela[1]. Został dyrektorem szkoły w Trzebosi[2]. W czasie, gdy był posłem, w funkcji tej zastępowała go żona[1]. Był jednym z aktywniejszych działaczy sokołowskiego ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego[5]. Był członkiem rad nadzorczych kolbuszowskich placówek Banku Ludowego i składnicy kółek rolniczych[1]. W 1938 roku przeniesiono go do szkoły w Mrowli, gdzie zorganizował Uniwersytet Niedzielny Towarzystwa Szkół Ludowych. W czasie okupacji niemieckiej został aresztowany[6].
Działalność polityczna[edytuj | edytuj kod]
W czasach studenckich był działaczem edukacyjnym Towarzystwa Szkoły Ludowej i kółek rolniczych. W 1914 roku działał w powiatowych strukturach Naczelnego Komitetu Narodowego[1]. Sam miał poglądy lewicujące[2], między innymi był zwolennikiem parcelacji majątków[6], podczas gdy kolbuszowscy przywódcy ruchu niepodległościowego, w tym Jan Hupka, byli konserwatystami. Zdaniem Zbigniewa Bielaka, różnice polityczne były pretekstem do obarczenia Jana Bielaka odpowiedzialnością za odłączenie się części legionistów i wykluczenie z PKN[2]. W listopadzie 1918 wraz z innymi ludowcami utworzył komitet powiatowy rywalizujący z radą powiatową uznawaną przez Polską Komisję Likwidacyjną i Radę Regencyjną. Komitet ten był związany z Republiką Tarnobrzeską, a rywalizacja między dwoma ośrodkami władzy odwołującymi się do władz w Krakowie trwała do początku grudnia 1918[7]. Jan Bielak był członkiem PSL „Piast” od początku jego założenia. W wyborach do sejmu w 1922 roku startował z okręgu 46 (Jasło, Ropczyce, Mielec, Kolbuszowa, Tarnobrzeg, Strzyżów) i został posłem I kadencji. Został wówczas prezesem kolbuszowskiego oddziału PSL „Piast”. W sejmie był członkiem komisji komunikacyjnej[1]. Pracując w niej, działał na rzecz przyspieszenia budowy linii kolejowej Rzeszów-Tarnobrzeg[8]. W latach 30. był jednym z inicjatorów usypania kopca niepodległości w Trzebosi[5].
Życie prywatne i rodzina[edytuj | edytuj kod]
Wśród zainteresowań wymieniał historię i literaturę. Jego ulubieni autorzy to Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Stanisław Wyspiański i Jan Kasprowicz. W 1923 roku ożenił się z Józefą, trzeboską nauczycielką, z którą miał córkę[1] i syna, Zbigniewa[2]. Zbigniew urodził się w 1926 roku, a niedługo po śmierci ojca, jako nastolatek, wstąpił do AK. Po II wojnie światowej został leśnikiem, uzyskując doktorat z nauk leśnych niedługo przed przejściem na emeryturę[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Życiorysy posłów sejmowych Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”, [w:] Włodzimierz Dzwonkowski, Henryk Mościcki (red.), Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927 [djvu], Warszawa: Lucjan Złotnicki, 1928, s. 184 (pol.).
- ↑ a b c d e f g Halina Dudzińska. Tryptyk legionowy. III. Biogramy. „Rocznik Kolbuszowski”. 3, s. 94–109, 1994. Regionalne Towarzystwo Kultury im. J. M. Goslara w Kolbuszowej. (pol.).
- ↑ Halina Dudzińska. Tryptyk legionowy. I. Legioniści z powiatu kolbuszowskiego i powiatowy ruch legionowy z lat 1914–1917. „Rocznik Kolbuszowski”. 3, s. 69–87, 1994. (pol.).
- ↑ Bielak Jan [online], Muzeum Józefa Piłsudskiego: Wykaz Legionistów Polskich 1914-1918 [dostęp 2018-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-01] (pol.).
- ↑ a b Marian Piórek, Dzieje Związku Nauczycielstwa Polskiego w powiecie kolbuszowskim w latach 1905–1944 (cz. I) [pdf], „Rocznik Kolbuszowski”, 2014 (14), Regionalne Towarzystwo Kultury im. J. M. Goslara w Kolbuszowej, 2014, s. 91–138, ISSN 0860-4585 (pol.).
- ↑ a b Artur Szary. Ruch ludowy we wsiach późniejszej gminy Świlcza (1895-1939). „Trzcionka”. 54, s. 26–27, 2010. ISSN 1506-1086. (pol.).
- ↑ Kazimierz Skowroński, Kolbuszowa i Kolbuszowskie w latach II RP [pdf], „Rocznik Kolbuszowski”, 2006–2009 (9), 2009, s. 311–316 (pol.).
- ↑ Początki kolejnictwa na terenie gminy Nowa Dęba – Część II [online], InfoNowaDeba.pl, 17 marca 2014 [dostęp 2018-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-30] (pol.).
- ↑ Anna Gorczyca, 92-letni pan Zbigniew broni Puszczy Białowieskiej. I wspaniale to wyjaśnia [online], Wyborcza.pl Rzeszów [dostęp 2017-08-11] (pol.).