Jan Zieliński (historyk literatury)

Jan Zieliński

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	19 czerwca 1952 Gdynia
dr hab. nauk humanistycznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1982 Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Habilitacja	2006 Uniwersytet we Fryburgu
nauczyciel akademicki
	Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Jan Zieliński (ur. 19 czerwca 1952 w Gdyni) – polski historyk literatury, krytyk, tłumacz i dyplomata.

Życiorys

W 1974 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, następnie pracował jako sekretarz redakcji kwartalnika „Pamiętnikarstwo Polskie” (1974–1976). Od 1976 związany z Instytutem Badań Literackich PAN, najpierw jako doktorant, od 1979 jako pracownik. W 1982 obronił tam pracę doktorską, wydaną jako Pępek powieści: z problemów powieści autobiograficznej przełomu XIX i XX wieku. Współpracownik podziemnego ruchu wydawniczego (Niezależna Oficyna Wydawnicza, Fundusz Inicjatyw Społecznych).

W latach 1987–1988 był stypendystą Fundacji Humboldta w Marbach am Neckar. Od 1987 był też członkiem redakcji „Res Publiki”. Od 1991 do 1993 był I sekretarzem, a następnie do 1997 radcą ds. kultury Ambasady RP w Bernie. W latach 1997–98 senior researcher Niezależnej Komisji Ekspertów „Szwajcaria – Druga wojna światowa“. Po zakończeniu misji dyplomatycznej pozostał w Szwajcarii. Został wykładowcą Uniwersytetu we Fryburgu, gdzie habilitował się w roku 2006. W latach 2001–2004 stypendysta szwajcarskiej Narodowej Fundacji Badań Naukowych SNF. W latach 2007−2021 profesor literatury powszechnej na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W latach 2008–2011 realizował projekt badawczy Szwajcarskiej Biblioteki Narodowej „Dürrenmatt i Polska”.

Jest autorem i edytorem wielu prac poświęconych polskiej literaturze XIX (Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid) i XX w., jak również tłumaczem i organizatorem wystaw.

Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989), Polskiego PEN Clubu (od 1990), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (od 2003). Od 2004 jest członkiem jury Nagrody Fundacji Kościelskich.

Życie prywatne

Mąż Alicji Skarbińskiej-Zielińskiej (1949–2017), tłumaczki literatury pięknej z języka angielskiego. Od roku 2020 mąż Marii Strarz-Zielińskiej, założycielki i szefowej Agencji Literackiej GRAAL.

Twórczość

Prace historyczno-literackie i historyczne

• Pępek powieści: z problemów powieści autobiograficznej przełomu XIX i XX wieku (1983)
• Leksykon polskiej literatury emigracyjnej (1989) − pierwsze wydanie pod pseudonimem „Jan Kowalski”, II wydanie 1990
• Ludwig von Tetmajer Przerwa 1850-1905. Gründer der EMPA, Pionier der Materialprüfung und -forschung (1995) − przekład węgierski 1995
• Józef Czapski: krótki przewodnik po długim życiu (1997)
• Nasza Szwajcaria: przewodnik śladami Polaków (1999)
• SzatAnioł: powikłane życie Juliusza Słowackiego (2000) − II wydanie rozszerzone jako Słowacki − SzatAnioł (2009)
• Rekontra i inne mackiewicziana (2004)
• Obraz pogodnej śmierci: Norwid, Rafael, Maratti i Śmierć świętego Józefa (2010)
• Kościelscy: ród, fundacja, nagroda (2011) − razem z Wojciechem Klasem
• Szkatułki Newerlego (2012)
• Magiczne Oświecenie (2022)

Prace edytorskie

• Aleksander Wat Wiersze wybrane (1987) − z Anną Micińską
• Wystan Hugh Auden Ręka farbiarza i inne eseje (1988) − z Michałem Sprusińskim
• Józef Czapski Czytając (1989, 2015)
• Józef Wittlin Pisma pośmiertne i inne eseje (1991)
• Aleksander Wat Poezje zebrane (1992) − z Anną Micińską
• Aleksander Wat Bezrobotny Lucyfer i inne opowieści (1993) − z Włodzimierzem Boleckim
• Jerzy Giedroyc, Andrzej Bobkowski Listy 1946-1961 (1997)
• Aleksander Wat Kobiety z Monte Olivetto: dramat w trzech aktach, pięciu odsłonach (2000)
• Memoriał Newerlego (2003)
• Jerzy Stempowski Zapiski dla zjawy oraz Zapiski z podróży do Delfinatu (2004)
• Andrzej Bobkowski Tobie zapisuję Europę: listy do Jarosława Iwaszkiewicza (2009)
• Joanna Pollakówna Wiersze zebrane (2012)
• Aleksander Wat Notatniki (2015) − z Adamem Dziadkiem
• Zygmunt Lubicz-Zaleski (2016) Relikwiarz buchenwaldzki
• Kazimiera Iłłakowiczówna (2019) Pod obcym niebem. 33 wczesne utwory

Tłumaczenia

• Philip K. Dick Słoneczna loteria (Solar Lottery, 1981)
• Philip Roth Praska orgia (The Prague Orgy, 1988)
• Philip Roth Cień pisarza (The Ghost Writer, 1991)
• Richard Brautigan Upadek sombrera: powieść japońska (Sombrero Fallout, 1992)
• Christopher Isherwood Samotność (1993) − II wydanie jako Samotny mężczyzna (A Single Man, 2010)
• James Jones Wesoły miesiąc maj (The Merry Month of May, 1993)
• Jerzy Stempowski Zapiski dla zjawy oraz Zapiski z podróży do Delfinatu (Notes pour une ombre suivi de Notes d'un voyage dans le Dauphiné, 2004)

Wystawy

• 75-lecie stosunków dyplomatycznych polsko-szwajcarskich (Ambasada RP w Bernie 1994, Muzeum Polskie w Rapperswilu 1995, Biblioteka Narodowa 1996)
• Słowacki en Suisse (z Jackiem Sygnarskim, Bibliothèque cantonale et universitaire, Fryburg, 1999)
• Wiek Wata (z Katarzyną Raczkowską, Biblioteka Narodowa, 2000)
• KONTRA. W setną rocznicę urodzin Józefa Mackiewicza (z Marią Dorotą Pieńkowską, Muzeum Literatury, 2002)
• Żywe wiązanie. W stulecie Igora Newerlego (z Grażyną Kasą, Biblioteka Narodowa, 2003)
• Faces, facettes & grimaces de Witold Gombrowicz (z Jeanem Musy, Salon international du livre, Genewa, 2004)

Nagrody

• 1987: Nagroda za esej im. O. Maksymiliana Kolbe i Reinholda Schneidera (Frankfurt nad Menem)
• 2007: nagroda edytorska „Zeszytów Literackich” (Warszawa)
• 2013: Europejska Nagroda Literacka im. Petrarki (Paryż)

Bibliografia

• Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Edycja 3, wyd. Interpress, Warszawa 1993
• Dr hab. Jan Zieliński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-05-01] .