Jeruzal (powiat miński)
52°03′57″N 21°50′54″E/52,065833 21,848333
| wieś | |
.jpg) Rynek | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
05-317[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WM |
| SIMC |
0682790[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu mińskiego  | |
Położenie na mapie gminy Mrozy  | |
| 52°03′57″N 21°50′54″E/52,065833 21,848333[1]
| |
Jeruzal – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Mrozy[5][6]. Dawniej miasto.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0682809 | Jeruzal-Kolonia | część wsi |
Jeruzal uzyskał lokację miejską w 1533 roku, zdegradowany około 1820 roku[7]. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Jeruzal.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jeruzal. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.
Miejscowość jest siedzibą parafii św. Wojciecha należącej do dekanatu siennickiego diecezji warszawsko-praskiej[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1426 pod nazwą Żeliszew. Od XVI do XVIII wieku własność różnych rodzin szlacheckich: Oborskich, Głogowskich, Rudzińskich, Cieszkowskich. W 1533 Oborscy otrzymali przywilej na założenie tu miasta prywatnego; erygowano także parafię. Początkowo miasto funkcjonowało pod nazwami Żeliszew oraz Łukowiec. Pozbawiona podstaw gospodarczego rozwoju lokacja, położona w odległości zaledwie kilku kilometrów od 4 innych miast – Latowicza, Kuflewa, Seroczyna i Wodyń – nigdy się nie rozwinęła. W XVII w. miasto liczyło zaledwie 150 mieszkańców. Sytuacji nie zmieniło nadanie miejscowości nazwy Jeruzalem, która ostatecznie przekształciła się w dzisiejszą formę. W okresie kontrreformacji i po potopie szwedzkim miasto stanowiło lokalny ośrodek pielgrzymkowy. W 1810 Jeruzalem liczył jednak wciąż tylko 198 mieszkańców i około 1820 utracił ostatecznie prawa miejskie.
23 marca 1948 roku oddział Narodowych Sił Zbrojnych dowodzony przez porucznika Zygmunta Jezierskiego przeprowadził napad na miejscowy posterunek Milicji Obywatelskiej[9].
W Jeruzalu kręcone były zdjęcia do serialu telewizyjnego Ranczo[10] oraz do filmu Ranczo Wilkowyje.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Wraz z założeniem parafii w XVI wieku wybudowano pierwszy kościół drewniany, który uległ zniszczeniu. Na jego miejscu, w latach 1757–1758 wzniesiono nowy drewniany kościół na planie krzyża z dobudowaną zakrystią. Dach dwuspadowy, kryty gontem. Między nawą a prezbiterium znajduje się charakterystyczny dla tego typu budownictwa łuk tęczowy a na nim krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana z XVI wieku. Całe wnętrze bogato zdobione w stylu barokowym, choć zawiera też elementy rokokowe (np. chrzcielnica). Przebudowany w niewielkim stopniu w XIX w.[11].
Pozostałe
[edytuj | edytuj kod]- drewniana dzwonnica z XVIII wieku
- klasycystyczny łuk triumfalny – mauzoleum Floriana Cieszkowskiego zbudowane ok. 1798
- budynek z ok. 1920 mieści się obecnie filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Mrozach. Dawniej był siedzibą urzędu gminy
- relikt miejskiego układu przestrzennego w postaci prostokątnego rynku z zachowanym do dziś średniowiecznym, prostokątnym układzie o wymiarach 100 na 120 m, usytuowanym na przecięciu głównych dróg
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Jeruzal jako Wilkowyje w serialu Ranczo
[edytuj | edytuj kod]-
Kościół brama, fasada i dzwonnica -
250-lecie kościoła (2008) -
Plebania -
Gminna Biblioteka Publiczna -
Sklep Więcławskiej -
Ławeczka przed sklepem -
Przychodnia zdrowia -
Dom Babki -
Stary dom Więcławskich -
Biuro Senatora Kozioła
_-_21.jpg)
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 46316
- ↑ Wieś Jeruzal w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-04-20], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-04-24].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 398 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 67.
- ↑ Oto Jeruzal, czyli Wilkowyje z serialu Ranczo. Te miejsca znasz z telewizji
- ↑ Jeruzal - kościół drewniany [online], www.kosciolydrewniane.pl [dostęp 2022-10-16].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jeruzal (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 566.
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
| Zniesione części miasta |
