Przejdź do zawartości

Jerzy Bartmiński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jerzy Bartmiński
Ilustracja
Jerzy Bartmiński z jednym z wnuków (Warszawa 2006)
Państwo działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

19 września 1939
Kruhel Mały

Data i miejsce śmierci

7 lutego 2022
Lublin

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: filologia polska, informacja naukowa, językoznawstwo polskie
Alma Mater

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Doktorat

1971 – językoznawstwo
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Habilitacja

1978 – językoznawstwo
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Profesura

1993

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Instytut

Instytut Slawistyki PAN

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Jerzy Andrzej Bartmiński (ur. 19 września 1939 w Kruhelu Małym[1], zm. 7 lutego 2022[2] w Lublinie) – polski językoznawca, etnolingwista, folklorysta, slawista, profesor nauk humanistycznych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz Instytutu Slawistyki PAN, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wykształcenie i działalność naukowa

[edytuj | edytuj kod]

Od czasu II wojny światowej do 1947 wraz ze swoją matką, starszymi braćmi (Stanisławem i Marianem), a także urodzoną w 1941 siostrą Marią mieszkał na plebanii u swojego wujka Floriana Zająca, pełniącego w latach 1939–1948 funkcję proboszcza w Bączalu Dolnym[3]. Jerzy Bartmiński rozpoczął naukę w szkole powszechnej w tej miejscowości. Studiował później filologię polską na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (studia ukończył w 1961)[4]. W 1971 po obronie pracy na temat języka folkloru uzyskał stopień naukowy doktora. Habilitował się w 1978 również na Wydziale Humanistycznym UMCS w oparciu o rozprawę poświęconą derywacji stylistycznej[5]. W 1993 otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych[6].

Zawodowo był związany z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, w 1991 objął stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1997 profesora zwyczajnego[5]. Od 1976 kierował pracami zespołu badawczego, w oparciu o który powstał Zakład Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego[7]. W latach 1992–2009 pełnił funkcję kierownika tej jednostki. Na UMCS pełnił m.in. funkcję prorektora ds. studenckich (1990–1993)[5]. Stworzył dwa nowe kierunki studiów – filologię ukraińską i białoruską. Jest współtwórcą Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Przemyślu (był dyrektorem Instytutu Polonistyki na tej uczelni[5] i jej profesorem[6]). Został również profesorem zwyczajnym w Instytucie Slawistyki PAN[6].

W 2008 został wybrany na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności, a 14 czerwca 2014 na członka czynnego tej instytucji w I Wydziale Filologicznym[8].

Był członkiem założycielem Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, do 2001 pełnił funkcję wiceprezesa zarządu tej instytucji. Zasiadał w jury Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, a także w Radzie Języka Polskiego[9] (po raz pierwszy w 1999[4]) oraz w radzie naukowej czasopisma „Język Polski[10].

Był autorem około 300 publikacji[4]. Jego książka Językowe podstawy obrazu świata była w 2007 nominowana do Nagrody im. Jana Długosza, przyznawanej autorom najbardziej znaczącego polskiego dzieła z dziedziny szeroko pojętej humanistyki o wybitnych wartościach poznawczo-naukowych[11]. Do obszarów zainteresowań naukowych Jerzego Bartmińskiego wchodziły problemy tekstologii, odmiany i style, semantyka, słownictwo aksjologiczne, gatunki polskiego folkloru, składnia, kategorie językowe, etnolingwistyka (językowy obraz świata, stereotypy językowe).

Działalność społeczna i polityczna

[edytuj | edytuj kod]

W latach 70. wraz z żoną Izabelą i we współpracy z księdzem Franciszkiem Blachnickim współtworzył pierwsze kręgi ruchu „Domowego Kościoła” (rodzinnej części ruchu oazowego „Światło-Życie”)[12]. Od 1962 do 1982 należał do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W 1980 wstąpił do „Solidarności”, był inicjatorem, współzałożycielem i przewodniczącym uczelnianych struktur związku, a także członkiem prezydium zarządu regionu[4]. Należał do inicjatorów ruchu „Solidarność Rodzin”, stawiającego sobie zadanie m.in. odbudowania „łańcucha rąk dobrej woli” w Polsce[13]. W stanie wojennym został internowany na kilkanaście dni w grudniu 1981. Od 1982 był zaangażowany w podziemną działalność związku[4].

W 1989 współtworzył miejski Komitet Obywatelski. W latach 1992–2003 przewodniczył Fundacji Ruchu Solidarności Rodzin, zajmującej się wyrównywaniem szans edukacyjnych i pomocą uczącej się młodzieży. W latach 1990–2005 był członkiem kolejno ROAD, Unii Demokratycznej i Unii Wolności[4].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Syn Mieczysława i Franciszki z domu Zając, brat Stanisława, Mariana, Marii, Floriana i Jana. Siostrzeniec księdza Floriana Zająca[14]. Dwukrotnie żonaty. 15 czerwca 1963 zawarł na Jasnej Górze związek małżeński z Izabelą z domu Górak (1942–1999), z którą miał sześcioro dzieci (w tym Jacka). Od 22 września 2001 był żonaty ze Stanisławą Niebrzegowską-Bartmińską[15].

Pochowany na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie[16].

Odznaczenia i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Katarzyna Skałecka: Zmarł prof. Jerzy Bartmiński. umcs.pl, 8 lutego 2022. [dostęp 2023-07-12].
  2. Nie żyje profesor Jerzy Bartmiński. radio.lublin.pl, 7 lutego 2022. [dostęp 2022-02-07].
  3. Biografia ks. prałata Stanisława Bartmińskiego. krasiczynskaplebania.parafia.info.pl. [dostęp 2015-01-17].
  4. a b c d e f g Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2012-04-30].
  5. a b c d Prof. dr hab. Jerzy Bartmiński. umcs.lublin.pl. [dostęp 2012-04-30].
  6. a b c Prof. dr hab. Jerzy Andrzej Bartmiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-04-30].
  7. Historia Zakładu Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego. umcs.lublin.pl. [dostęp 2012-04-30].
  8. Członkowie. „Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności”. Rok 2016/2017, s. 13, 2017. Kraków: Polska Akademia Umiejętności. [dostęp 2018-10-14]. 
  9. Historia Rady. rjp.pan.pl. [dostęp 2021-07-01].
  10. O czasopiśmie. jezyk-polski.pl. [dostęp 2019-04-10].
  11. Językowe podstawy obrazu świata; Jerzy Bartmiński. ksiazki.tv, 5 listopada 2007. [dostęp 2012-04-30].
  12. Najszczęśliwszy okres w Jej życiu wiązał się z uczestnictwem w Ruchu Światło-Życie… Wspomnienie o Izie Bartmińskiej. dk.oaza.pl, 2001. [dostęp 2012-04-30].
  13. Solidarność Rodzin. W: Ewa Jabłońska-Deptuła: Warto było. Lublin: Agencja Wydawnicza Werset, 2006, s. 249.
  14. Stanisław Bartmiński: Z chałupy w świat. Losy potomków Franciszki i Mieczysława Bartmińskich w osiemdziesięciolecie ich ślubu. Część I. Przemyśl: Tadeusz Śliwa, 2014.
  15. Stanisław Bartmiński: Z chałupy w świat. Losy potomków Franciszki i Mieczysława Bartmińskich w osiemdziesięciolecie ich ślubu. Część II. Przemyśl: Tadeusz Śliwa, 2014.
  16. Konrad Nóżka: Zmarł śp. prof. dr hab. Jerzy Bartmiński. umcs.pl, 11 lutego 2022. [dostęp 2023-01-18].
  17. M.P. z 2000 r. nr 5, poz. 92
  18. M.P. z 2014 r. poz. 917
  19. M.P. z 2023 r. poz. 37
  20. Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2022-04-04].
  21. Prezydent wręczył nagrodę „Zasłużony dla Polszczyzny”. prezydent.pl, 22 lutego 2016. [dostęp 2016-02-24].