Kalinowa (powiat sieradzki)
51°41′30″N 18°29′05″E/51,691667 18,484722| wieś | |
 pierwowzór "Strasznego dworu" | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
153 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
563[2] |
| Strefa numeracyjna |
43 |
| Kod pocztowy |
98-235[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ESI |
| SIMC |
0698070 |
Położenie na mapie gminy Błaszki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu sieradzkiego  | |
| 51°41′30″N 18°29′05″E/51,691667 18,484722[1]
| |
Kalinowa – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki, w odległości 7 km od miasta Błaszki.
Do 1870 istniała gmina Kalinowa. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kalinowa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa sieradzkiego.
Kalinowa leży w historycznej ziemi sieradzkiej[4].
Historia i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o wsi pojawia się w źródłach pisanych w 1370, kiedy pojawia się Arkembold heres de Kalinowa. Gniazdo rodu Zarembów, z którego wywodziło się wielu wojewodów sieradzkich i kaliskich oraz kasztelanów sieradzkich, starostów wieluńskich i grabowskich. Byli oni właścicielami dużego majątku z centrum w Kalinowej, w skład którego wchodziło 15 wsi w Sieradzkiem, a także dobra w województwie kaliskim.
W XVI w. Kalinowa położona była w powiecie sieradzkim województwa sieradzkiego[4].
Na pocz. XVII w. Kalinowa stała się własnością Wojciecha Jana Łubieńskiego (zm. 1653 r.), który najprawdopodobniej wybudował tu przed 1652 r. barokowy dwór. Jest to budowla piętrowa, z niskim parterem, szkarpami w narożach, ryzalitem i arkadowym podcieniem od frontu. Łubieńscy byli w Kalinowej do końca XVIII w., a ostatnim jej właścicielem z tego rodu był Feliks Franciszek Łubieński (1758–1848), który przebywał tu do 1797 r. tj. do czasu, gdy zamienił te dobra (oraz dobra w Szczytnikach) z namiestnikiem von Hoymem na posiadłość w Guzowie, która należała do trzeciego rozbioru do jego matki, Pauli Ogińskiej[5]. Marian Brandys w "Końcu świata szwoleżerów" uważał Feliksa Łubieńskiego za antenata nowej generacji podupadłego rodu czerpiąc dowody regeneracji, jak sam pisze, z "Pamiętnika rodziny Łubieńskich" i z zachowanej korespondencji syna Feliksa – gen. Tomasza Łubieńskiego: „Poza najbliższymi przyjaciółmi generała jego korespondencję zaludniają niemal wyłącznie krewni i powinowaci. Kiedy się czyta relacje pana Tomasza z wizyt w Zagościu, Kazimierzy Wielkiej, Guzowie, Goli, Izdebnie [...] – wtedy dopiero zaczyna się rozumieć, jak potężny potencjał energii społecznej reprezentowali sobą Łubieńscy.”[6]
W Kalinowej urodził się Władysław Aleksander Łubieński, prymas Polski, który koronował na króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
W 1916 r. ówcześni właściciele Kalinowej – Murzynowscy poddali dwór gruntownemu remontowi i znacznej przebudowie.
W latach 1949–1960 była we dworze szkoła, potem Stacja Hodowli Roślin, działalność Spółki oparta była na produkcji rolnej (roślinnej i zwierzęcej) na obszarze 556,4 ha obejmującym gospodarstwa Kalinowa i Kobylniki, w tym 526,7 ha stanowią grunty dzierżawione od Agencji Nieruchomości Rolnych (była Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa) dzierżawa gruntów została zawarta w dniu 1 lipca 1993 r. na okres 10 lat, następnie przedłużona została aneksem z dnia 14 stycznia 2003 r. do dnia 15 lipca 2023 r. Pozostałe grunty rolne tj. 29,7 ha stanowią własność Spółki. W 2010 pakiet udziałów sprzedano za cenę 8.728.500,00 zł spółce AGROSAD. W czasie remontu dworu w 1960 r. zniszczono dębowe schody, prowadzące na piętro z dolnego holu. W piwnicy zachowano zabytkowe sklepienia. Budowla jest otoczona fosą. Za dworem zaniedbany park, niegdyś w stylu angielskim, w nim staw z wyspą kryjącej relikty dawnej fortalicji rycerskiej Zarembów, funkcjonującej zapewne od XV w. do czasu wzniesienia siedziby murowanej. Dwór w Kalinowej uważany jest za pierwowzór "strasznego dworu" z opery Stanisława Moniuszki.
Ponadto we wsi znajduje się gotycki kościół św. Marii Magdaleny, ufundowany przez Jana Zarembę, z 1465–1468 r, gruntownie odrestaurowany na początku XIX wieku. Jest to budowla oszkarpowana, jednonawowa, budowana z cegły o układzie polskim. Zachowane są 4 portale i dwa gotyckie okna. Ołtarz główny w stylu barokowym, ołtarze boczne – klasycystyczne z XIX w. W ścianie południowej wiele półokrągłych wgłębień – śladów po nieceniu ognia przy użyciu spawarki. W archiwum księgi metrykalne od 1826 r. Na cmentarzu grobowce Murzynowskich, właścicieli Kalinowej i Laudowiczów, właścicieli Tuwalczewa. Skromna tablica upamiętnia ppor. rez. kaw. Wacława Laudowicza, zamordowanego w Katyniu.
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[7] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, 1465, nr rej.: kl.IV-73-81/54 z 6.06.1954
- zespół dworski, 1 poł. XIX w., 1916, nr rej.: kl.IV-73/100/54 z 12.06.1954:
- dwór
- park, nr rej.: 377 z 31.12.1990
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 48471
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 419 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Stanisław Trawkowski (red.). T. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, 1998, s. 115. ISBN 83-86301-75-9. [dostęp 2022-01-17].
- ↑ Żuchlewska Teresa, Feliks Łubieński. Działalność polityczna i jej związek z nauką i Kulturą. Rocznik Żyrardowski 6, 417-439. 2008. s. 436. Muzeum Historii Polski; https://web.archive.org/web/20170202200038/http://mazowsze.hist.pl/29/Rocznik_Zyrardowski/658/2008/23611/
- ↑ Marian Brandys, Koniec świata szwoleżerów, Tom 1, Czcigodni weterani, MG, Warszawa 2010, s. 157.
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Siedziba gminy: Błaszki
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Kolonie | |
| Części miasta |
|
| Części wsi |
|
| Części kolonii |
|
