Latarnia Morska Rozewie
 Latarnia Morska Rozewie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Wysokość wieży |
32,7 m |
| Wysokość światła |
83 m n.p.m. |
| Zasięg światła |
26 Mm |
| Charakterystyka światła |
Błyskowe FI |
| Administrator | |
Położenie na mapie gminy Władysławowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu puckiego  | |
 54°49′49,35″N 18°20′10,64″E/54,830375 18,336289
| |
Latarnia Morska Rozewie – latarnia morska na polskim wybrzeżu Bałtyku, położona na przylądku Rozewie (powiat pucki).
Latarnia znajduje się pomiędzy Latarnią Morską Stilo a Latarnią Morską Jastarnia. Latarnia morska Rozewie ma największy zasięg nominalny ze wszystkich latarń polskiego wybrzeża.
Informacje ogólne
Latarnia Morska Rozewie położona jest przy ulicy Leona Wzorka 1 w Rozewiu. Jest administrowana przez Urząd Morski w Gdyni i udostępniono ją do zwiedzania. Latarnia nosi imię Stefana Żeromskiego.
Istnieją dwie latarnie: stara i nowa. Nazwy: stara i nowa nie są jednoznaczne i są błędnie używane zamiennie dla obu rozewskich latarni. Przyczyniła się do tego skomplikowana historia budowy i modernizacji obu obiektów, oraz okres, w którym latarnie świeciły równocześnie („stara latarnia” – to czynna do dziś latarnia z 1822 roku, poddana dwóm istotnym modernizacjom w: 1910 roku i w 1978 roku).
Z latarnią związana jest legenda, budowana przez latarnika Leona Wzorka o tym, że Stefan Żeromski pisał tu powieść „Wiatr od morza”. Stefan Żeromski faktycznie zwiedzał rozewską latarnię, ale powieść powstała w Warszawie.
Z latarnią związana jest rodzina Wzorków. Leon Wzorek pracował tu w latach 1920-1939. W latach 1945-1975 służbę latarnika pełnił jego brat, Władysław[1], a po nim jego syn, Zbigniew, który zaczął pracować w 1975 roku, a na emeryturę przeszedł w 1980 roku[2].
Dane techniczne
Na latarni Rozewie znajduje się jedna z jedenastu stacji brzegowych polskiego wybrzeża systemu AIS-PL projektu HELCOM. System umożliwia automatyczne monitorowanie ruchu statków w strefie przybrzeżnej. Antena stacji na Rozewiu ma wysokość 85 m[3]. n.p.m.
Czynna latarnia
Prawidłowa nazwa: „stara” lub „pierwsza”
- Nr polski 0480 (w polskim Spisie świateł) tom I wyd. 2009
- Nr brytyjski C2960 (w brytyjskim Spisie Świateł vol C)
- Położenie: 54°49,82′ N 18°20,18′ E
- Wysokość wieży: 32,7 m
- Wysokość światła: 83 m n.p.m.
- Zasięg nominalny światła: 26 Mm (48,2 km)
- Charakterystyka światła: Błyskowe, skrót międzynarodowy: FI
- Światło: 0,1 s
- Przerwa: 2,9 s
- Okres: 3 s
Nieczynna latarnia
Prawidłowa nazwa: „nowa” lub „druga” lub Rozewie II
- Położenie: 54°49,84′ N 18°20,00′ E
- Wysokość wieży: 23,8 m
- Wysokość światła: 72,2 m n.p.m.(funkcjonowało w latach 1875–1910)
Legenda
W XVII wieku w okolicach Rozewia rozbił się szwedzki statek, którego cała załoga wraz z kapitanem zginęła. Ocalała tylko córka kapitana, uratowana przez rybaka. Zrozpaczona, zamieszkała w Rozewiu i postanowiła co noc rozpalać ognisko na wzgórzu, by innych żeglarzy nie spotkał taki sam los. Niektórzy mówią, że pomagała jej w tym miejscowa ludność. Córka kapitana paliła ogniska co noc, aż do swojej śmierci. Być może statek szwedzkiego kapitana rozbił się o wystającą w tym miejscu z wody skałę, zwaną przez rybaków „diabelską skałą” lub „czarcim kamieniem”, pod którym zgodnie z rybackimi opowiadaniami siedzi diabeł i topi wszystkie obiekty, które znajdą się w jego zasięgu[4].
Historia
Kalendarium
Czynna „stara” latarnia
- 15 listopada 1822 – uruchomienie latarni
- 1910 – modernizacja
- 1978 – modernizacja
Nieczynna „nowa” latarnia
- 1875 – uruchomienie latarni
- Od 1875 do 1910 – równoczesne funkcjonowanie z czynną „starą” latarnią
Przylądek Rozewie od dawna stanowił ważny punkt nawigacyjny na mapach południowego Bałtyku. W XV wieku w Locji (Flamandia) wspominane jest Rozewie pod nazwą Pasehoned. Latarnia na przylądku Rozewie pierwszy raz umieszczona została na szwedzkiej mapie Zatoki Puckiej z 1696 roku.
Decyzję o budowie nowoczesnej latarni podjęto w 1807 r., gdy statki francuskie płynące z zaopatrzeniem dla Wielkiej Armii do portu w Gdańsku, myliły w nocy Rozewie z Helem, zmieniając kurs na Zatokę Gdańską za Rozewiem, a następnie kończąc rejs na mieliznach przy plażach Mierzei Helskiej.
W 1821 roku rozpoczęto budowę latarni murowanej, o wysokości 21,3 m. Zaświeciła ona 15 listopada 1822: zapalono 15 lamp Arganda. Na kamiennej wieży dzisiejszej (czynnej) latarni[5], znajdowała się laterna, mieszcząca lampę na olej rzepakowy (palnik Arganda), w 1866 roku zainstalowano aparat Fresnela I Klasy, zasilany olejem rzepakowym. W roku 1877 zainstalowano lampę naftową. Lampę zapalano 15 minut przed zachodem słońca, a gaszono o świcie. Zasięg latarni wynosił 21,7 Mm.
Wzrost intensywności żeglugi w drugiej połowie XIX w., skutkował częstymi pomyłkami nawigacyjnymi przechodzących w nocy koło Rozewia statków, kierujących się na Zatokę Gdańską, a mylących Rozewie z Helem, czego efektem było utknięcie na mieliznach między Chałupami a Jastarnią[6]. By temu zapobiec, zbudowano drugą latarnię (dziś: nieczynna latarnia), czyli zdublowano światła latarni na Rozewiu w celu łatwego odróżnienia świateł latarni rozewskich od sąsiednich latarni (m.in. w Czołpinie i na Helu). Druga latarnia na Rozewiu (nieczynna latarnia), świeciła od 1875 r. do 1910 r. Była wyposażona w aparat Fresnela I klasy na naftę. Obie latarnie świeciły światłem białym stałym i miały taki sam zasięg. Nowa latarnia przestała być potrzebna po modernizacji pierwszej latarni (czynna latarnia), m.in. wyposażeniu w oświetlenie elektryczne, o większym zasięgu i unikalnej charakterystyce świecenia. Do ok. 1990 wieża nieczynnej latarni była eksploatowana jako wieża obserwacyjna i miejsce lokalizacji anteny radaru strażnicy WOP.
W 1910 roku „pierwszą” latarnię (czynna latarnia) podwyższono o 5 metrów, używając tak zwanych tubingów i zmodernizowano, zmieniając oświetlenie na elektryczne (dobudowano na szczycie kamiennej wieży stożkową konstrukcję stalową i wybudowano nową latarnię, na wysokości pierwszej, licząc od dołu galeryjki, z uwagi na rosnący las bukowy, zasłaniający światło latarni od strony morza).
Od 1945 roku latarnia jest także radiolatarnią o znaku RO (• — • — — — według alfabetu Morse’a). Po 1998 sygnał ten był nadawany na życzenie, z uwagi na ograniczenie prac radiolatarni i powszechność GPS – IALA[7]. Obecnie radiolatarnia Rozewie nie figuruje w wykazie polskich radiolatarń[8]
W 1972 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków latarnia została wpisana do rejestru zabytków.
W czerwcu 1978 roku latarnię podwyższono o 8 metrów (przez wstawienie 8 metrowego walca metalowego – nie mylić z tubingiem – przy pomocy dźwigu samojezdnego), ponieważ rosnące drzewa (rezerwat – las bukowy), zaczęły zasłaniać światło od strony morza. Zainstalowano nowe źródło światła. Jest to jeden panel dwustronny na obrotowym stole, który po każdej stronie posiada po 20 reflektorów halogenowych.
Pozostawiono stary reflektor i wyposażenie elektryczne z lat 20. XX w.[9] na swoim miejscu: wewnątrz nowego walca metalowego z 1978 r., w celach muzealnych (Muzeum Latarni Morskich w Rozewiu).
W 1994 roku zamontowano stację referencyjną GPS pozwalającą określić pozycję w pobliżu latarni z dokładnością do 5-10 metrów.
Przy czynnej latarni znajduje się siłownia oraz sprężarki służące do uruchamiania sygnału mgłowego („buczka mgłowego” zainstalowanego w 1877, połączonego rurami pneumatycznymi ze sprężarkami), zlokalizowanego w lesie na cyplu, koło zabudowań latarni (zmiana przepisów IALA, rozwój GPS i powszechne wyposażanie statków w radary nawigacyjne, spowodowało, że od 1991 sygnały mgłowe nie są nadawane).
Światło
Światło wysyłane jest z 8 reflektorów (ø 17 cm, 200 W każdy) w dwóch kolumnach po 4 na każdej stronie panelu[10][11]. Przed rokiem 2011 światło było z 4 kolumn po 4 reflektory na każdej stronie panelu, czyli razem było włączone 32 reflektory. Obecnie włączone jest jednocześnie tylko 16 reflektorów. Powierzchnia świetlna wynosi szer. 40 cm., wys. 94 cm.
Obecny zasięg nominalny światła to 26 Mm.
Latarnicy
|
|
|
Muzeum
Obecnie w latarni mieści się muzeum latarnictwa, które jest filią Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. W muzeum znajduje się stary reflektor latarni Rozewie z tarczową soczewką Fresnela (reflektor tego typu działał w latarni na Rozewiu przed jej podwyższeniem i nadal można go zobaczyć w latarni), światła nawigacyjne oraz modele dawnych latarń począwszy od starożytnej latarni na wyspie Faros.
Na ścianie wieży wisi tablica upamiętniająca Leona Wzorka, latarnika, który we wrześniu 1939 pozostał na posterunku mimo nadchodzących Niemców. 11 września 1939 został przez Niemców aresztowany i rozstrzelany w Piaśnicy.
W sąsiednim budynku z ceglanym kominem mieści się stara maszynownia z lokomobilą stałą, generatorami prądotwórczymi, sprężarką i tablicami rozdzielczymi (dostępna dla zwiedzających latarnię), a w pobliżu latarni rozmieszczone są znaki nawigacyjne. Stojące na odludziu latarnie musiały być niezależne, dlatego miały własny generator prądu. Maszyna parowa napędzająca prądnice również napędzała kompresory: sprężone powietrze w mgielne dni uruchamiało buczki w pobliskiej syrenowni. Latarnik często ze swą rodziną musiał być samowystarczalny, stąd obok latarni znajduje się budynek wędzarni i jednocześnie piekarni.
W latarni znajduje się tablica poświęcona Stefanowi Żeromskiemu, a obok latarni mały pomnik – popiersie pisarza.
Ze względu na strome schody latarnia nie jest dostępna dla dzieci poniżej czwartego roku życia.
Dojazd
- Od centrum Władysławowa (stacja kolejowa) 6,6 km drogą w kierunku Jastrzębiej Góry. Koło latarni są dwa parkingi - pierwszy dla autobusów i samochodów, drugi na końcu ul. Wzorka tylko dla samochodów osobowych.
- Od centrum Jastrzębiej Góry 2,5 km drogą w kierunku Władysławowa. Koło latarni są dwa parkingi - pierwszy dla autobusów i samochodów, drugi na końcu ul. Wzorka tylko dla samochodów osobowych.
Galeria
-
Latarnia Morska Rozewie – Widok z przystanku PKSu w stronę Helu. -
Stary reflektor z soczewką Fresnela latarni Rozewie z lat 1910 – 1978 -
Reflektor z soczewką Fresnela (część muzealna) -
Żarówka w reflektorze Fresnela -
Współczesny reflektor latarni na Rozewiu -
Układ lamp -
Maszynownia latarni na Rozewiu -
-
Kompresory z maszynowni przy latarni -
Aparatura Sterująca Maszynownią (część muzealna) -
Syrenownia -
-
Tablica pamięci Stefana Żeromskiego -
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy
- ↑ Józef Stachowicz. Dynastia górali – latarników. „Nowiny”, s. 3, Nr 108 z 14-15 maja 1977.
- ↑ Danuta Karaś: Latarnia morska w Rozewiu. 2006-08-02. [dostęp 7 lipca 2009].
- ↑ Marek Dziewicki, Marcin Waraksa: Status AIS – PL. Urząd Morski w Gdyni.
- ↑ Latarnia morska. [dostęp 7 lipca 2009].
- ↑ Tam, gdzie dziś zaczyna się stożkowa konstrukcja stalowa – za: M. Czerner, „Latarnie morskie...”.
- ↑ Zasięgi świateł lamp olejowych i naftowych były znacznie niższe niż dzisiejszych halogenów.
- ↑ więcej w „Spisie Radiostacji Nautycznych 531”, BHMW lub „Admiralty List of Radio Signals”, UKHO.
- ↑ Pub. 116 List of lights radio aids and fog signals Baltic Sea with Kattegat, Belts and Sound and Gulf of Bothnia. Springfield, VA: National Geospatial-Intelligence Agency, 2013, s. 241. [dostęp 2013-07-05]. (ang.).
- ↑ M.in. produkcji Fabryki Aparatów Elektrycznych Kazimierz Szpotański SA.
- ↑ film "Rozewska Bliza nocą" http://www.youtube.com/watch?v=QnCFRWD_l8o
- ↑ film "Latarnia morska w Rozewiu nocą, podczas deszczu"
Bibliografia
- Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967.
- Tablice informacyjne zamieszczone w latarni
Linki zewnętrzne
- Latarnia Morska Rozewie – Panoramy sferyczne
- Latarnia Morska Rozewie – Zdjęcie
- Latarnia na stronie Polskie Latarnie
- hasło Rozewie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 834.
| Czynne | |
|---|---|
| Nieczynne istniejące | |
| Zniszczone nieistniejące |
.jpg)