Lebiodka pospolita

Lebiodka pospolita
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	lebiodka
Gatunek	lebiodka pospolita
Nazwa systematyczna
Origanum vulgare L. Sp. pl. 2:590. 1753

Lebiodka pospolita (Origanum vulgare), zwana popularnie oregano – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych. Rośnie w Afryce Północnej, Europie i Azji. W Polsce występuje na całym terytorium i jest pospolity. Inna nazwa: dziki majeranek.

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, prosta, sztywna, czterokanciasta, rozgałęziona, o wysokości do 80 cm. Cała jest owłosiona, czasami wybarwiona na purpurowo. Cała roślina wytwarza silny, charakterystyczny zapach.

Liście

Liście

Wszystkie liście ogonkowe, jajowate, tępe, całobrzegie, czasami słabo ząbkowane. Ulistnienie naprzeciwległe. Na liściach występują drobne, przeświecające punkty. Są to gruczoły wytwarzające olejki eteryczne.

Kwiaty

Wyrastają w szczytowych podbaldachach. Są przedprątne, jedno, lub obupłciowe, zapylane przez błonkówki. Ich kielich ma jajowatotrójkątne, zaostrzone ząbki, korona o długości 4-6 mm ma różowoliliowy kolor i jest wargowa. 3 klapy dolnej wargi są okrągłe, warga górna i środkowa klapa dolnej wargi są nieco wycięte. Występują małe przykwiatki, o szerokości większej niż ich długość.

Owoc

Rozłupnia zawierająca 4 brunatne, kulistojajowate rozłupki.

Kłącze

Silnie rozgałęzione, z licznymi rozłogami.

Kwiatostan

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie w świetlistych zaroślach i lasach, w murawach kserotermicznych i w innych zbiorowiskach w miejscach nasłonecznionych. W górach rośnie aż do piętra kosodrzewiny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Trifolio-Geranietea.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

• Surowiec zielarski: ziele (Origani Herba). Głównym składnikiem jest olejek eteryczny zwany olejkiem tymolowym, zawierający tymol, karwakrol i seskwiterpeny. Ponadto jako składniki czynne występują garbniki, flawonoidy (apigenina, luteolina), kwas kawowy, kwas ursolowy, kwas rozmarynowy i fitosterole. W owocach obecny śluz (ok. 6%).
• Działanie: wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, moczopędne, przeciwskurczowe, wiatropędne, odtruwające. Zewnętrznie olejek tymolowy wykorzystuje się do płukania gardła, wzmacniających kąpieli oraz przy trudno gojących się ranach skóry i świądzie. Napar z mieszanki lebiody (zazwyczaj w mieszance z innymi ziołami) działa wiatropędnie i stosowany jest przy atonii jelit, nadmiernej fermentacji jelit, bębnicy, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedoczynności wątroby.
• Zbiór i suszenie: zbiera się ziele w okresie kwitnienia i suszy w przewiewnym miejscu (zawieszone w pęczkach).

Sztuka kulinarna

Przyprawa

• Jako przyprawę wykorzystuje się wysuszone lub świeże liście i kwiatostany rośliny. Oregano cechuje się lekko korzennym smakiem.
• Aby uwolniło swój aromat, należy dodawać je w początkowej fazie przygotowania potraw.
• Często łączone jako przyprawa z bazylią i [[majeranek|majerankiem]].
• roślina przyprawowa w kuchni wielu narodów, głównie zachodnich. Wchodzi m.in. w skład ziół prowansalskich. Lebiodki używa się do przyprawiania:
  • sosów
  • pizzy
  • mięsa
  • sałatek
  • potraw z sera
  • potraw z pomidorów
  • potraw z fasoli
  • potraw z bakłażanów
  • owoców morza
  • zup
  • potraw z makaronu
  • pieczonych ziemniaków

Napoje alkoholowe

• Używana jest do przyprawiania niektórych wódek, wina wermut, likierów.

Przemysł drogeryjny

• Wchodzi w skład niektórych kosmetyków, jest składnikiem płynów do kąpieli i do płukania ust.

Bibliografia

1. Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
2. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
3. Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
4. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
5. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
6. Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.