Litewska Marynarka Wojenna

Lietuvos karinės jūrų pajėgos

Godło LKJP
Państwo	Litwa
Siły zbrojne	Litewskie Siły Zbrojne
Data utworzenia	1935
Bandera

Litewska Marynarka Wojenna, lit. Lietuvos karinės jūrų pajėgos, LKJP – marynarka wojenna, siły morskie Litewskich Sił Zbrojnych. Istniała w latach 1935–1939, reaktywowana w 1992. Obecnie dowódcą jest admirał floty Kęstutis Macijauskas.

Geneza

Chociaż powstanie litewskiej Marynarki Wojennej datuje się na okres międzywojenny, to jednak już wcześniej istniały litewskie tradycje morskie. Bałtyckie plemię Estów osiadłe nad brzegami Morza Bałtyckiego budowało statki wykorzystywane do celów handlowych i wojskowych. Według kronik w XIII w. Kurowie i Żmudzini próbowali zniszczyć zamki w Rydze i Kłajpedzie, atakując je ze statków. Znane jest również zwycięstwo litewskiej flotylli na Niemnie w czasie panowania Witenesa. Utrata terytoriów w pobliżu Morza Bałtyckiego miała negatywny wpływ na rozwój litewskiej floty wojennej.

Również w okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów udział Wielkiego Księstwa Litewskiego w budowie sił morskich Rzeczypospolitej był niewielki. Jednak to właśnie na Litwie powstała pierwsza polska uczelnia morska – Szkoła Majtków, założona w 1780 w Nieświeżu przez wojewodę wileńskiego Karola Stanisława Radziwiłła. Warto też wspomnieć o kolonizacji Tobago przez Kurlandię w tym okresie.

W pewnym sensie do litewskich tradycji morskich zaliczyć można działania powstańców styczniowych zmierzające do utworzenia marynarki wojennej, zwłaszcza desant Teofila Łapińskiego w rejonie Kłajpedy. W tym jednak okresie drogi polskiego i litewskiego odrodzenia narodowego rozchodziły się już coraz bardziej drastycznie.

Utworzenie Litewskiej Marynarki Wojennej

Okręt flagowy w okresie międzywojennym „Prezidentas Smetona”

Po I wojnie światowej rząd odrodzonej Litwy próbował stworzyć marynarkę wojenną. Jednak z różnych przyczyn politycznych i ekonomicznych (m.in. brak odpowiedniego portu morskiego; jedyne miejscowości nadmorskie Połąga i Butynga nie spełniały wymagań) tylko częściowo udało się zrealizować pomysł budowy morskich sił zbrojnych. Dopiero w 1923 roku Litwie udało się uzyskać szerszy dostęp do morza poprzez zajęcie niemieckojęzycznego Memellandu z dużym portem w Kłajpedzie, co pozwoliło na stopniową budowę marynarki wojennej.

Pierwszym krokiem w kierunku realizacji tego przedsięwzięcia był zakup 10-letniego niemieckiego trałowca w 1927 r. Został przeznaczony do celów dozorowania granicy morskiej i nazwany „Prezidentas Smetona”. Dowódcą jednostki był komandor (lit. jūrų kapitonas) Antanas Kaškelis. Oprócz tego jedynego okrętu wojennego kilka małych łodzi motorowych wykonywało zadania patrolowe w okolicach portu w Kłajpedzie. Oficerowie marynarki wojennej kształcili się za granicą.

1 września 1935 roku naczelny wódz litewskich sił zbrojnych, generał Stasys Raštikis, oficjalnie powołał Litewską Marynarkę Wojenną jako część litewskich sił zbrojnych. Jej okrętem flagowym został „Prezidentas Smetona”, przeznaczony głównie do roli okrętu szkolnego. Jej istnienie zostało raptownie przerwane 22 marca 1939 roku, kiedy to na skutek ultimatum ministra spraw zagranicznych III Rzeszy Joachima von Ribbentropa Litwa musiała oddać Memelland Niemcom, a nieliczna Marynarka Wojenna schroniła się w łotewskiej Lipawie.

Słabym krajom bałtyckim, wobec coraz bardziej napiętej sytuacji militarnej w Europie, nie mogła pomóc ani deklaracja neutralności z roku 1938, ani nawet podpisany 7 czerwca 1939 pakt o nieagresji z Niemcami. 14 czerwca 1940 roku Kowno otrzymało sowieckie ultimatum domagające się zmiany rządu i zgody na wejście na terytorium Litwy Armii Czerwonej. 6 sierpnia, na „prośbę ludu litewskiego” o przyłączenie do ZSRR, Litwa, podobnie jak Łotwa i Estonia, została włączona do Związku Sowieckiego jako republika związkowa.

Po zajęciu krajów bałtyckich okręt „Prezidentas Smetona” został wcielony jako „Korałł” do sowieckiej Floty Bałtyckiej (w roku 1945 został zatopiony w Zatoce Fińskiej).

Współczesność

Po ogłoszeniu deklaracji niepodległości 11 marca 1990 roku Litwa przystąpiła do odbudowy państwowości, w tym także sił zbrojnych. 4 lipca 1992 roku odtworzono Litewską Marynarkę Wojenną. Juozapas Algis Leisis został mianowany dowódcą Dywizjonu Straży Przybrzeżnej.

Jesienią roku 1992 Litwie udało się pozyskać od Rosji dwie lekkie fregaty z podziału floty radzieckiej: „Žemaitis” (F11) i „Aukštaitis” (F12). Po przeszkoleniu załóg, w czerwcu 1994 roku „Aukštaitis” wzięła po raz pierwszy udział w międzynarodowych ćwiczeniach BALTOPS (w poprzednim roku litewska marynarka uczestniczyła w nich w charakterze obserwatora). W ten sposób zapoczątkowana została stała współpraca Litewskiej Marynarki Wojennej z flotami sąsiednich krajów nadbałtyckich oraz państw NATO.

Innym kamieniem milowym na drodze rozwoju marynarki wojennej było utworzenie w roku 1993 Zespołu Straży Przybrzeżnej, który później zmienił nazwę na Służba Straży Przybrzeżnej.

1 kwietnia 2004 roku Litwa stała się oficjalnie stałym członkiem NATO i rozpoczęła przyspieszoną modernizację swej marynarki wojennej.

• 
  Bandera naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych
• 
  Bandera szefa sztabu marynarki wojennej
• 
  Bandera innych dowódców marynarki wojennej

Wyposażenie

Nazwa	Zdjęcie	Kraj pochodzenia	Klasa i typ	Rok budowy	Wejście do służby	Uwagi
Eskadra okrętów minowych
N42 „Jotvingis”		Norwegia	Stawiacz min typu Vidar	1977	2006	okręt wsparcia i dowodzenia dawny HNoMS „Vidar” (N52)
M52 „Sūduvis”		Niemcy	Trałowiec typu Lindau	1958	1999	dawny „Koblenz”
M53 „Skalvis”		Wielka Brytania	Niszczyciel min typu Hunt	1982	2013	dawny HMS „Cottesmore”
M54 „Kuršis”		Wielka Brytania	Niszczyciel min typu Hunt	1982	2013	dawny HMS „Dulverton”
Eskadra okrętów patrolowych
P11 „Žemaitis”		Dania	Patrolowiec typu Flyvefisken	1985	2008	dawny HDMS „Flyvefisken” (P550)
P12 „Dzūkas”		Dania	Patrolowiec typu Flyvefisken	1988	2009	dawny „Hajen” (P551)
P14 „Aukštaitis”		Dania	Patrolowiec typu Flyvefisken	1993	2010	dawny „Lommen” (P559)
P15 „Sėlis”		Dania	Patrolowiec typu Flyvefisken	1988	2017	dawny HDMS „Havkatten” (P552)
Grupa okrętów portowych
„Šakiai”		ZSRR	Okręt poszukiwawczo-ratowniczy (SAR)	1986	2009
H21		ZSRR	Kuter	1983	1992	okręt wsparcia
H22		Szwecja	Holownik	1955	2000	może działać jako ślizg lodowy
H23 „Lokys”		Dania	Kuter	1941	2005	statek baza nurków

Okręty wycofane ze służby

• A41 „Vėtra” – „Walerian Urywajew”, okręt meteorologiczny (dawny „Rudolf Samojłowicz”), zbudowany w 1977, w LMW: 1992–2007, jako okręt wsparcia (złomowany);
• F11 „Žemaitis” – korweta projektu 1124 (dawny „Komsomolec Łatwii”), zbudowany w 1981, w LMW: 1992-2008 (złomowany);
• F12 „Aukštaitis” – korweta projektu 1124, (dawny „MPK-44”), zbudowany w 1980, w LMW: 1992-2009 (złomowany);
• M51 „Kuršis” – trałowiec typu Lindau (dawny „Marburg”), zbudowany w 1959, w LMW: 2000–2010;
• P31 „Dzūkas” – patrolowiec typu Storm (dawny kuter rakietowy „Kjekk”, P965), zbudowany w 1965, w LMW: 1995-2007;
• P32 „Sėlis” – patrolowiec typu Storm (dawny kuter rakietowy „Skudd”), zbudowany w 1967, w LMW: 2001-2016;
• P33 „Skalvis” – patrolowiec typu Storm (dawny kuter rakietowy „Steil”, P969), zbudowany w 1967, w LMW: 2001–2009.

• 
  F11 „Žemaitis”
• 
  F12 „Aukštaitis”
• 
  M51 „Kursis”
• 
  P31 „Dzūkas”
• 
  P32 „Selis”
• 
  P33 „Skalvis”

Bibliografia

• Piotr Łossowski: Litwa: Historia państw świata w XX wieku, Wydawnictwo TRIO, 2001, ISBN 83-85660-59-3.
• AndrzejA. Rachuba AndrzejA., Historia Litwy: Dwugłos polsko-litewski, JūratėJ. Kiaupienė, ZigmantasZ. Kiaupa, wyd. 2 niezmienione, Warszawa: Wydawn. DiG, 2009, ISBN 978-83-7181-575-1, OCLC 462003177 . Brak numerów stron w książce
• Stefan Marx: Lithuania’s Defence Structure, Jane’s Intelligence Review, wrzesień 1993, s. 407-409.
• Marcin Chała, Dariusz Czajkowski. Siły morskie krajów bałtyckich. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 12/2011. XVI (118), grudzień 2011. Warszawa. ISSN 1426-529X. 

Linki zewnętrzne

• Litewska Marynarka Wojenna. kam.lt. [dostęp 2010-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-09)]. (lit.).