Mokrsko

Mokrsko

wieś
Kościół św. Stanisława
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	wieluński
Gmina	Mokrsko
Liczba ludności (2006)	1500
Strefa numeracyjna	43
Kod pocztowy	98-345
Tablice rejestracyjne	EWI
SIMC	0707700
Położenie na mapie gminy Mokrsko Mokrsko
Położenie na mapie Polski Mokrsko
Położenie na mapie województwa łódzkiego Mokrsko
Położenie na mapie powiatu wieluńskiego Mokrsko
51°10′34″N 18°28′17″E

Kościół w Mokrsku 2015 r.

Kościół w Mokrsku 2015 r.

Mokrsko 2016

Mokrsko – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie wieluńskim, w gminie Mokrsko. Miejscowość położona jest przy szosie z Byczyny do Wielunia.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa sieradzkiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Mokrsko.

Części wsi

Integralne części wsi Mokrsko

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0707716	Korea	część wsi
0707774	Kośnik	część wsi
0707722	Majorat	część wsi
0707768	Mokrsko Rządowe	część wsi
0707739	Poduchowne	część wsi
0707745	Wiatraki	część wsi
0707751	Wola Mokrska	część wsi
0707780	Zimna Woda	część wsi

Historia

Mokrsko było notowane w źródłach pisanych m.in. jako Mogre, Mocizco, Morsko, Moxsko, Mokrzko, a leży na szlaku z Warszawy przez Piotrków, Radomsko, Wieluń, Bolesławiec, Kępno do Wrocławia.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża w którym miejscowość wymieniona jest w obecnej formie Mokrsko.

Pomijając badania archeologiczne świadczące o wczesnej metryce osadniczej tego terenu, po raz pierwszy pojawia się w 1273 r., w związku z przejęciem części miejscowości przez klasztor w Ołoboku, a na akcie nadania 3 łanów figuruje sołtys Zydelman de Mogre.

W 1287 roku książę Henryk IV Prawy przekazał wieś tytułem odszkodowania, w dożywocie arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. W II poł. XIV w. i początku XV w. wspomniani są tutaj m.in. Wieruszowie, zaś w średniowieczu, przynajmniej na części działów, siedzieli we wsi Kożuchowscy, herbu Dzik alias Sokola (a może raczej Doliwa). XVI-wieczny obraz Mokrska to relacje wynikające z tytułu własności królewskiej (10,5 łana), należącej jeszcze w 2. połowie XVIII w. do starostwa wieluńskiego i trzech posiadaczy prywatnych (Elżbieta Potocka, Adrian Lanczki i Mikołaj Bobrownicki), chociaż w 1626 r. Aleksander Kożuchowski, sędzia grodzki, miał przebudowywać miejscowy kościół, co wskazuje pośrednio, iż rodzina ta stale pozostawała w kręgu współwłaścicieli miejscowości. W XVII w. większość części prywatnej zostaje ponownie skupiona w rękach Wieruszów Walknowskich (Walichnowskich), którzy w II poł. tego stulecia wznoszą we wsi dwór na kopcu, funkcjonujący do II ćwierci XIX w. Wieruszowie utrzymują się w Mokrsku do połowy XVIII w., a ostatnim właścicielem tej partii wsi w czasach I Rzeczypospolitej był Adam Lasocki, stolnik sochaczewski. W okresie porozbiorowym „królewska” część miejscowości stanowiła dzierżawę rządową. W XIX w. jej dzierżawcami byli Trepkowie, pieczętujący się Toporem, do których należała także i część prywatna wsi. Tadeusz Sadowski z Mokrska był głównym organizatorem powstania 1863 r. w Wieluńskiem. W okresie okupacji hitlerowskiej ludność polska została stąd wysiedlona, a jej miejsce zajęli koloniści niemieccy sprowadzeni w ramach niemieckiej akcji Heim ins Reich. Metryka parafii w Mokrsku sięga schyłku XV stulecia.

W 1732 r. w Mokrsku ukazał się druk Constytucye, statua y przywileje koronne y W.K.Lit. na walnych seymach od roku pańskiego 1550 aż do roku 1726 uchwalone [...]. W ówczesnych szkołach pijarskich dzieło to było traktowane jako podręcznik do nauczania historii Polski.

Obecnie Mokrsko jest największą miejscowością w gminie z dobrze rozbudowaną infrastrukturą administracyjno-usługową. Dawniej istniał folwark Mokrsko, do którego włości przynależały wsie: Kazimierz, Słupsko i Piaski. Ostatnim jego właścicielem była Alojza Jakowicka. W 1905 r. właścicielka folwarku H. Jakowicka przyprowadziła do Wielunia banderię chłopską na miejsce kaźni powstańców 1863 r. Została za to ukarana kilkusetrublową grzywną. W okresie II wojny światowej, w 1942 r., część ludności polskiej wysiedlono, a na jej miejsce sprowadzono tzw. Niemców wołyńskich. Na cmentarzu parafialnym spoczywają liczne ofiary terroru hitlerowskiego. Po wojnie folwark został rozparcelowany, pozostałością do tej pory są budynki w parku.

Afisz z 1939. Przystanek w Mokrsku na trasie kolejowej między Wieluniem a Praszką.

Zabytki

Kościół pw. Św. Stanisława BM

Wpisano do rejestru zabytków 30 grudnia 1967. Mokrska parafia św. Stanisława Biskupa Męczennika ma odległe tradycje, bowiem istniała już w 1308 r. Kościół częściowo murowany, wzniesiony był przed 1520 rokiem z fundacji Jana i Anny Potockich, właścicieli części Mokrska i Słupska. W 1626 roku A. Kożuchowski, sędzia grodzki krakowski, przyczynił się do rozbudowy kościoła. Część drewnianą nawy zastąpiono wówczas murem ceglanym. Poza tym sklepienie w prezbiterium wzbogacono późnorenesansową dekoracją sztukatorską. Kolejne powiększenie świątyni nastąpiło w końcu XVIII wieku i związane było z dobudową lub nadbudową od strony zachodniej wysokiej na 31 metrów wieży o charakterze barokowym, zwieńczonej hełmem z latarnią. Kościół posiada przypory oraz półkoliście zakończone okna. Prezbiterium zamknięto prostą ścianą z oknami. Jest ono nieco niższe i węższe w stosunku do nawy. Świątynia posiada dachy dwuspadowe; na niższym znajduje się sygnaturka zwieńczona hełmem z latarnią. Pierwotna świątynia pokryta była gontem, obecnie posiada dach ceramiczny. Późnobarokowe ołtarze i ambona z bogatą snycerką pochodzą z II poł. XVIII wieku. Szczególną uwagę przykuwa ołtarz główny z obrazem św. Józefa z dzieciątkiem w srebrnych sukienkach. Po jego bokach znajdują się rzeźby św. Anny i św. Joachima. Z obu stron ołtarza wyeksponowane są okazałe dwie rzeźby, przedstawiające aniołów: Gabriela Archanioła i św. Michała przebijającego włócznią smoka. Górną część ołtarza zdobi owalny obraz z wizerunkiem Trójcy Świętej w otoczeniu aniołów. W lewym bocznym ołtarzu umieszczony jest obraz „NMP Niepokalanie Poczęta” w srebrnej sukience. Ołtarz zwieńczony jest rzeźbą przedstawiającą Stwórcę siedzącego na globie ziemskim w otoczeniu dwóch putt, obłoków i rozchodzących się promieni. Na prawym ołtarzu w jego górnej części znajduje się obraz św. Tekli, powyżej którego umieszczony jest Duch Święty w postaci Oka Opatrzności. Ambona jest równie cennym obiektem, pochodzącym z tego samego czasu co ołtarze. Pod baldachimem umieszczona jest gołębica, a jego szczyt wieńczy rzeźba Chrystusa trzymającego krzyż. Znajdująca się w mokrskim kościele chrzcielnica jest wykonana w kamieniu, ma kształt kielicha i pochodzi z XVII wieku. W prezbiterium są także kamienne tablice epitafijne, poświęcone osobom związanym z parafią Mokrsko. Większość z tych osób pochowano w kościelnej krypcie. Na ścianie z lewej strony wmurowane są dwie tablice, a na ścianie z prawej strony umieszczono trzy tablice. Jedna z nich pęknięta w dwóch miejscach, poświęcona jest A. Kożuchowskiemu. Powyżej umieszczona jest tablica poświęcona żonie rządcy dóbr Mokrsko P. Kozłowskiego. Uroczyste odsłonięcie zupełnie nowej tablicy pamiątkowej, wykonanej z czarnego granitu, nastąpiło we wrześniu 2003. Poświęcona jest ona ks. T. Mamzerowi. Na zewnątrz kościoła, na wprost głównego wejścia znajduje się symboliczny nagrobek, rzekomo w miejscu pochówku Kożuchowskiego.

Miejsca pamięci

Mokrsko, zabudowania dworskie, 2024

Na dziewiętnastowiecznym, cholerycznym cmentarzu w Mokrsku, w południowej części wsi, przy polnej drodze z Mokrska do Komornik, znajduje się nieco zapomniane miejsce pochówku kilku powstańców styczniowych, którzy polegli 15 października 1863 pomiędzy Mokrskiem a Słupskiem. Na mogile powstańców w 1933 r. postawiono duży, drewniany krzyż z tablicą zawierającą pewien napis. W kolejnych dziesięcioleciach upamiętniano to miejsce, lecz do dnia dzisiejszego skromne tablice nie przetrwały.

W centralnym miejscu Mokrska, koło kościoła, stoi inny pomnik, w tym samym miejscu jest to już jego trzecia wersja. Wszystkie z nich łączy ten sam cel – upamiętnienie najbliższych, którzy zginęli za Ojczyznę. Pierwszy wzniesiony w 1934 roku z głazów narzutowych poświęcony był poległym, zmarłym i zaginionym podczas wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1921 żołnierzom z terenu ówczesnej gminy Mokrsko. Uległ on wyburzeniu po wkroczeniu okupantów niemieckich do Mokrska w 1939 r. Do dnia dzisiejszego ocalała z tamtego pomnika, historycznie cenna, brązowa tablica z nazwiskami żołnierzy. W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej wzniesiono nowy pomnik w kształcie prostopadłościanu, zwieńczony betonowym orłem bez korony, z lekko rozpostartymi skrzydłami. Nie posiadał on jednak przez dziesięciolecia żadnej tablicy informacyjnej komu właściwie jest poświęcony. Obecny pomnik odsłonięto w 1995 r., w kolejną rocznicę odzyskania niepodległości.

Zmieniono również jego lokalizację w stosunku do powojennego pomnika (przesunięto o kilka metrów), dzięki czemu jest on dobrze wyeksponowany. Składa się z dwóch granitowych elementów, kształtem zbliżonych do prostopadłościanów, ze ściętymi bocznymi ścianami. Pomiędzy tymi dwoma różnej wysokości bryłami powstała przestrzeń w kształcie krzyża.

Oświata

Szkoła Podstawowa i Gimnazjum

Decyzją Kuratorium Oświaty w Sieradzu z dnia 22 sierpnia 1977 roku powołano Zbiorczą Szkołę Gminną w Mokrsku, która objęła: Szkołę Podstawową w Mokrsku z punktami filialnymi w Słupsku i w Chotowie, Szkołę podstawową w Komornikach, do której uczęszczały dzieci z Komornik, Jasnej Góry, Zmyślonej i Motyla, Szkołę Podstawową w Ożarowie obejmującą swym zasięgiem Ożarów, Słoniny i Brzeziny, Szkołę Podstawową w Krzyworzece, do której uczęszczają dzieci z Krzyworzeki i Kostnika.

Zbiorczej Szkole Gminnej w Mokrsku ponadto podlegały: Państwowy Dom Dziecka w Komornikach, przedszkola w Mokrsku, Krzyworzece, Ożarowie oraz Słupsku. Problem dojazdu dzieci do szkół załatwiał szkolny samochód marki „Nysa”.

W związku z nową funkcją Szkoła Podstawowa w Mokrsku wymagała pilnej rozbudowy, którą rozpoczęto 26 października 1987 roku przy aktywnej pomocy społeczności Mokrska oraz cegielni. W czerwcu 1988 roku wmurowano akt erekcyjny szkoły. Dyrektorem placówki była wówczas P. Krystyna Sola. Od września 1989 roku dyrektorem szkoły, po rezygnacji z funkcji Inspektora Oświaty i Wychowania, ponownie został P. Władysław Piśniak. Oficjalny odbiór szkoły nastąpił 8 listopada 1991 roku. Po reformie oświaty w budynku szkoły mieści się 6-klasowa szkoła podstawowa, której dyrektorem jest P. Dorota Wieczorek oraz 3-letnie gimnazjum, którym kieruje P. Krzysztof Hull.

Szkoła Mokrsko, 03.2024

Od 2010 roku szkoła nosi nazwę „Zespół Szkół i Przedszkola w Mokrsku”.

Od roku 1998 w części budynku szkolnego mieści się Środowiskowy Dom Samopomocy dla osób upośledzonych umysłowo. W ŚDS prowadzona jest terapia indywidualna i grupowa przy udziale psychologa, psychiatry, rehabilitanta, terapeuty zajęciowego oraz pielęgniarki.

Sport

Początki drużyny piłkarskiej na terenie gminy sięgają roku 1983. Wtedy też po dwóch latach na nowo powstał LZS Mokrsko. Z czasem nazwa została zmieniona na Concordia Mokrsko, aż do roku 1999 gdy powstała obecna drużyna: KS Sparta Mokrsko. Od roku 2008 trenerem Sparty po raz kolejny został Arkadiusz Piśniak. W 2009 Sparta awansowała do wyższej ligi, w której w pierwszym sezonie zajęła czwarte miejsce.

Ochotnicza Straż Pożarna

Straż w Mokrsku założono 3 października 1912. Jej początki mogły sięgać jednak nieco wcześniejszego okresu. Według tutejszej tradycji działalność straży datuje się od 1909 r., kiedy funkcjonowało tutaj pogotowie przeciwpożarowe. W 1910 r. istniały już 3 oddziały utworzone z 49 ochotników. Ich wyposażenie składało się z ręcznej sikawki, 3 bosaków i 10 toporów strażackich.

W 1912 r. straż mokrska posiadała już wóz konny do pogotowia strażackiego, 2 beczkowozy dwukołowe, 2 drabiny, 2 pochodnie, czapki i pasy bojowe. W 1913 r. wzniesiono drewnianą remizę strażacką. Pierwszym prezesem w latach 1909-1910 był Tomasz Kik, a naczelnikiem Olszewski. W latach 1910–1912 funkcję prezesa pełnił ks. Wiktor Orżanowski, a naczelnika Wincenty Preś.

Gospodarka

Obok Mokrska znajduje się duża cegielnia wybudowana w 1923 r. przez Alojzę Jakowicką – miejscową dziedziczkę. Ocalał wiatrak – koźlak z 1890 r. (wpisany do rejestru zabytków 6 października 1986 r. pod numerem rej.: 13/86)

Zobacz też

• Mokrsko Dolne
• Mokrsko Górne
• Mokrsko Rządowe

Bibliografia

• A. Ruszkowski, Sieradz i okolice, Sieradz 2000.

Linki zewnętrzne

• Mokrsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 349 .