Przejdź do zawartości

Most Powstańców Śląskich w Krakowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Most Powstańców Śląskich
{{{alt zdjęcia}}}
Most widziany od strony Kazimierza
Poprzednie nazwy

Most Krakusa

Państwo

 Polska

Miejscowość

Kraków

Podstawowe dane
Przeszkoda

Wisła

Długość

148 m

Szerokość:
• całkowita
• jezdni


19 m
12 m

Liczba przęseł

3

Data budowy

1913

Data zburzenia

1945

Data odbudowy

1945

Data remontu

1971

Projektant

Józef Szulc, Krakowskie Biuro Studiów i Projektów Mostostal

Plan
Plan okolic mostu
Most Powstańców Śląskich pod numerem 9
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Most Powstańców Śląskich”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Most Powstańców Śląskich”
Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Most Powstańców Śląskich”
Ziemia50°02′57″N 19°57′12″E/50,049167 19,953333
Multimedia w Wikimedia Commons

Most Powstańców Śląskich (dawniej most Krakusa) – most drogowy w Krakowie na Wiśle łączący Kazimierz (ul. Starowiślna) z Podgórzem (ul. Na Zjeździe).

Nazwa

[edytuj | edytuj kod]

Pomimo nadania mu w 1918 roku nazwy mostu Krakusa[1], krakowianie w dwudziestoleciu międzywojennym i po wojnie używali nadal nazwy III most[2].

Po remoncie w 1971 roku ZBOWiD wystąpił z propozycją nadania mostowi imienia Powstańców Śląskich uzasadniając to faktem, że „oddanie mostu zbiegło się z 50 rocznicą wybuchu III Powstania śląskiego”[3]. Po podjęciu decyzji przez Prezydium Rady Narodowej m. Krakowa 12 października 1971 roku nastąpiło nadanie nazwy mostowi, powiązane z odsłonięciem na wschodnim przyczółku mostu tablicy upamiętniającej to wydarzenie[4].

Historia mostu

[edytuj | edytuj kod]

Rozpoczęcie budowy

[edytuj | edytuj kod]

Dzisiejszy most nie jest pierwszym mostem, jaki stał w tym miejscu. W latach 1908–1913 wybudowano tu most Krakusa (fotografia) łączący ul. Starowiślną z ulicą Juliusza Słowackiego na Podgórzu[5]. Został on zaprojektowany przez wiedeńskiego budowniczego Edwarda Zittera[6], a konstrukcje żelazne wykonały zakłady Zieleniewskiego[7]. Prace rozpoczęto w 1908 roku[8]. Wykonawcą była lwowska firma Sosnowski i Zacharysiewicz, a pracami kierował Walerian Marzec, potem inż. Hajduk[9]. Nadzór ze strony namiestnictwa pełnił inż. Warchałowski[8], a później inż. Adolf Schneider[9].

Zawalenie się w 1911 roku

[edytuj | edytuj kod]

18 lutego 1911 roku 52-metrowa konstrukcja żelazna budowanego mostu runęła do wody[7]. Przyczyną było nagłe ruszenie lodów i niedostateczne zabezpieczenie konstrukcji[7]. Runęła część środkowa i fragment od strony Podgórza[10]. Ocalały filary i przyczółki[7]. W kwietniu 1911 roku rozpoczęto prace przy wydobywaniu zatopionej konstrukcji[11]. Prowadziła je krakowska firma Zieleniewskiego[11].

Oddanie do eksploatacji

[edytuj | edytuj kod]

Most został oddany do użytku 20 stycznia 1913[12][13]. Równocześnie otwarto nową normalnotorową linię tramwajową prowadzącą od III mostu do Salwatora. Linia miała dwa tory i prowadziła ulicą Wawrzyńca, Dajwór, Starowiślną, przez plac Dominikański i ulicę Zwierzyniecką[14].

Most widziany od strony Podgórza

Był to most żelazny, kratownicowy, złożony z 3 przęseł[13] swym kształtem nasuwał skojarzenia np. z mostami budapeszteńskimi. Na moście tym 4 lipca 1915 miało miejsce uroczyste połączenie Krakowa z Podgórzem, w którym wzięli udział prezydent Krakowa Juliusz Leo i ostatni burmistrz Podgórza Franciszek Maryewski[15].

W lutym 1917 roku przez most przeprowadzono linię tramwajową, wydłużając istniejącą linię do Rynku Podgórskiego[16]. Po odzyskaniu niepodległości na początku grudnia 1918 roku zdjęto umieszczone na żelaznej konstrukcji austriackie, a umieszczono polskie srebrne orły[17].

Odbudowa w 1945 roku

[edytuj | edytuj kod]
Widok na Most Powstańców Śląskich z Kładki Ojca Bernatka od strony Bulwaru Podolskiego

Most (podobnie jak inne mosty Krakowa) został wysadzony przez wycofujące się wojska niemieckie w styczniu 1945 roku. W lutym tego samego roku rozpoczęto odbudowę. Powstał Komitet Odbudowy Mostów na Wiśle w Krakowie[18]. Najwcześniej zostały odbudowane: Most Dębnicki i III Most. Prace wykonały Oddziały Techniczne Armii Czerwonej, mieszkańcy Krakowa i firma Zieleniewski[18]. 23 lutego 1945 roku odbyło się uroczyste otwarcie obu mostów zakończone defiladą wojskową i odegraniem przez orkiestrę hymnów: polskiego i radzieckiego[19].

Remont w 1971 roku

[edytuj | edytuj kod]

Projektantem przebudowy był Józef Szulc z krakowskiego „Mostostalu”[20]. Obok ciągle otwartego III mostu zbudowano nowy. 19 marca w nocy zamknięto ruch i zdemontowano jezdnię starego mostu, aby rano ustawić nowy w ciągu kilku godzin na starych filarach[20]. 20 lipca 1971 roku remont został ukończony[21]. Wykonawca remontu - krakowski Mostostal został z tej okazji decyzją Prezydium Rady Narodowej m. Krakowa odznaczony złotą odznaką „za pracę społeczna dla miasta Krakowa”[21]. Stara konstrukcja III mostu została zdemontowana i barkami przewieziona do portu w Nowej Hucie, skąd miała być przewieziona do Leżajska[22].

W 1978 roku dokończono remont uruchamiając dojazd do mostu od strony Zabłocia ul. Na Zjeździe[23].

Dane techniczne

[edytuj | edytuj kod]

Most ma 148 metrów długości i 19 metrów szerokości. Jest konstrukcją stalową, powłokową z płytą ortotropową[24]. Podparty jest na 4 filarach, dwóch rzecznych i dwóch nabrzeżnych[25]. Podczas przebudowy w 1971 roku pozostawiono oryginalne filary z 1913 roku[20]. Na moście w każdym kierunku prowadzą po 1 pasie ruchu samochodowego rozdzielone torowiskiem tramwajowym, a po bokach znajdują się chodniki dla pieszych.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Adamczewski J. Mała encyklopedia Krakowa Kraków 1999 s.318 ISBN 83-918802-0-6
  2. ↑ Rożek M. Wokół mostów Krakowa s. 42 W: Mosty Krakowa Kraków 2002 ISBN 83-88575-42-2
  3. ↑ III most otrzyma imię Powstańców Śląskich Dziennik Polski 1917 nr 223 z 19/20 września s. 8
  4. ↑ Pamięci Powstańców Śląskich Dziennik Polski 1971 nr 243 s. 6
  5. ↑ Otwarcie trzeciego mostu Ilustowany Kurier Codzienny 1913 nr 16 z. 21 stycznia s. 4
  6. ↑ Encyklopedia Krakowa, Antoni Henryk Stachowski (red.), Elżbieta Adamczyk, Warszawa: PWN, 2000, ISBN 83-01-13325-2, OCLC 830213257.
  7. ↑ a b c d Runięcie mostu na Wiśle, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1911-02-20, s. 1 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-10-14] (pol.).
  8. ↑ a b Budowa trzeciego mostu na Wiśle, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1908-08-27, Seite 10 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-10-14] (pol.).
  9. ↑ a b Nowy most, nowy tramwaj Czas 1913 nr 31 z 21 stycznia s. 2
  10. ↑ Runięcie mostu na Wiśle Czas 1911 nr 82 z 20 lutego s.2
  11. ↑ a b Trzeci most na Wiśle, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1911-04-28, s. 9 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-10-14] (pol.).
  12. ↑ Nowy most – nowy tramwaj Czas 1913 nr 31 z 20 stycznia s. 2 [1].
  13. ↑ a b Otwarcie trzeciego mostu w krakowie Nowości Illustrowane 1913 nr 4 s. 2–3 (zdjęcia) [2].
  14. ↑ Nowa linia tramwajowa w Krakowie Nowości Illustrowane 1913 nr 4 s. 3
  15. ↑ Jak powstawał Wielki Kraków. 100 lat od przyłączenia Podgórza [online] [dostęp 2018-10-13] (pol.).
  16. ↑ Nowa linia tramwajowa Czas 1917 nr 86 z 21 lutego s. 2
  17. ↑ Polskie orły na moście Czas 1918 nr 521 z 2 grudnia s. 2
  18. ↑ a b Przystępujemy do odbudowy mostów Dziennik Polski 1945 nr 18 s. 8
  19. ↑ Uroczyste otwarcie mostów na Wiśle Dziennik Polski 1945 nr 22 z 25 lutego s. 8
  20. ↑ a b c Operacja most! Dziennik Polski 1971 nr 65 z 18 marca s. 6
  21. ↑ a b Wiecha na III moście Dziennik Polski 1971 nr 170 z 20 lipca
  22. ↑ Udana podróż trzeciego mostu Dziennik Polski 1971 nr 68 z 21 marca
  23. ↑ Przejazd przez most Powstańców Śląskich Dziennik Polski 1978 nr 285 z 16 grudnia
  24. ↑ PRECYZYJNE POMIARY DRGAŃ BUDOWLI PRZY UŻYCIU NAZIEMNEGO RADARU INTERFEROMETRYCZNEGO, „Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji” (14), 2009, s. 123-142.
  25. ↑ Trzeci most na Wiśle Czas 1908 nr 195 z 26 sierpnia s. 2
Widok z zachodu, za nim most kolejowy na linii średnicowej, w tle po prawej Most Kotlarski, po lewej wieżowiec Błękitek.
Widok z zachodu, za nim most kolejowy na linii średnicowej, w tle po prawej Most Kotlarski, po lewej wieżowiec Błękitek.
Mosty w Krakowie
Drogowe
Kolejowe
Pieszo-rowerowe
Stopnie wodne
  • Mosty historyczne
Historyczne
Tymczasowe
  • Mosty nad innymi rzekami
Nad Wilgą

Kraków

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Most_Powstańców_Śląskich_w_Krakowie&oldid=74915881”