Niwiska (województwo podkarpackie)

Niwiska
	wieś
	; Kościół pw. św. Mikołaja w Niwiskach
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	kolbuszowski
Gmina	Niwiska
Wysokość	194 - 253 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	1582
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	36-147
Tablice rejestracyjne	RKL
SIMC	0657220
	Położenie na mapie gminy Niwiska Niwiska
	Położenie na mapie Polski Niwiska
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Niwiska
	Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego Niwiska
	50°13′27″N 21°38′21″E/50,224167 21,639167
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Niwiska – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Niwiska^[5]^[4].

Wieś jest siedzibą i największą miejscowością gminy Niwiska. Leży przy drodze powiatowej relacji Kolbuszowa – Niwiska – Tuszyma, 12 km na południowy zachód od Kolbuszowej. Sołectwo zajmuje powierzchnię 23,87 kilometrów kwadratowych, z czego niemal połowę stanowią kompleksy leśne – pozostałości Puszczy Sandomierskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wieś została lokowana w 1575 przez Gabriela Krasowskiego, w dobrach Stanisława Tarnowskiego z Rzemienia. Powstała na „surowym korzeniu”, na prawie magdeburskim, wśród rozległych lasów Puszczy Sandomierskiej. Jej społeczność stanowiła mieszanka Polaków, Tatarów, Wołochów, Niemców, Rusinów, Czechów, Szwedów, Żydów i innych narodowości, o czym świadczą również dzisiejsze nazwiska. Pierwsi mieszkańcy Niwisk prowadzili gospodarkę rolno-hodowlaną uzupełnianą bartnictwem. Na słabych glebach wysiewano głównie żyto, owies i jęczmień, ważną rolę w gospodarce odgrywała hodowla trzody chlewnej wypasanej na żołędziach dębowych i buczynie. Od 1591 istniała tu, na przełomie XVI i XVII wieku, huta szkła.

W roku 1593 Zofia Tarnowska ufundowała na pagórku zwanym Niedźwiedzią Górą modrzewiowy kościół pw. św. Mikołaja jako wotum za powrót braci polskich do katolicyzmu dzięki kazaniom księdza Piotra Skargi. W 1598 za zgodą biskupa krakowskiego kościół otrzymał uposażenie i stał się filią parafii Rzochów w dekanacie mieleckim, posiadając własnego duszpasterza zależnego od parafii macierzystej. W 1619 kościół został konsekrowany przez biskupa Waleriana Lubienieckiego. Z 1602 pochodzi pierwsza wzmianka o szkole parafialnej, a z 1728 o szpitalu dla ubogich. Po pożarze kościoła z 1876 wybudowano staraniem ks. Józefa Grabowskiego nowy, murowany kościół, konsekrowany przez Ignacego Łobosa, biskupa tarnowskiego. W 1925 biskup Leon Wałęga erygował samodzielną parafię.

W czasie okupacji niemieckiej teren Niwisk przekształcono w poligon SS TruppenÜbungsPlatz Heidelager z siedzibą w Pustkowie. W sąsiedniej wsi Blizna Niemcy dokonywali prób z bronią rakietową V-1 i V-2. W związku z czym poligonem zainteresowali się członków wywiadu Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Proboszcz Jan Kurek, kapelan Armii Krajowej, mieszkający po wysiedleniu z Niwisk w miejscowości Hucisko, przewoził do Komendy Obwodu AK w Kolbuszowej części broni V zdobytej przez partyzantów. Stamtąd trafiała do Warszawy i Londynu. Jedną z istotnych części broni zdobył mieszkaniec Niwisk Michał Kasza, co spotkało się z uznaniem i pochwałą Komendy AK^[6].

Ostatnim właścicielem majątku ziemskiego we wsi Niwiska był Jan Hupka.

Niwiska są wsią typu wielodrożnica, o luźnej zabudowie, uformowanej w przysiółki (części wsi).

Integralne części wsi Niwiska^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0657243	Koniec	część wsi
0657295	Okrąglica	przysiółek
0657250	Podhucie	część wsi
0657266	Podkościele	część wsi
0657303	Uwrocie	przysiółek
0657272	Zadwórz	część wsi
0657289	Załuże	część wsi

Dębrzyna (Niwiska)

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Niwiska.

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Mikołaja należącej do dekanatu Kolbuszowa Zachód w diecezji rzeszowskiej^[7]. Parafia obejmuje swym zasięgiem miejscowości: Niwiska, Trześń, Hucisko, Leszcze, część Zapola i część Huciny.

Atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Kompleks podworskich zabudowań z połowy XIX w. (eklektyczny dwór, neogotycki spichlerz, oficyna) razem z otaczającym je parkiem. We dworze znajdują się unikalne secesyjne polichromie (1908), rektora ASP w Krakowie, Karola Frycza.
Kaplica cmentarna z 1874, nazywana też Kaplicą Grobową Hupków (spoczywają tu w podziemiu zwłoki całej rodziny Hupków); nagrobki z przełomu XIX i XX w.
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja z 1880. Wewnątrz znajdują się zabytkowe ołtarze w stylu późnobarokowym. Na ołtarzu głównym znajduje się wizerunek św. Mikołaja, a nad nim św. Jana Kantego, obok umiejscowione są dwie figurki św. Piotra i Pawła z Tarsu. Na jednym z ołtarzy bocznych umieszczone są obrazy Matki Bożej Różańcowej, św. Stanisława Kostki i Matki Bożej Nieustającej Pomocy, a na drugim - Najświętszego Serca Pana Jezusa, św. Franciszka i św. Józefa. W kaplicy bocznej znajduje się jeszcze ołtarz Matki Bożej Wniebowziętej i Pana Jezusa Ubiczwanego, a na ścianie wisi zabytkowy obraz przedstawiający ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa. W kościele warte uwagi są jeszcze: zabytkowa chrzcielnica i organy z 1910, a w otoczeniu kościoła - dzwonnica z trzema dzwonami (jeden z 1923, dwa z 1959), Grota Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz pomniki papieża Jana Pawła II i św. Józefa. Wzgórze kościelne, tzw. Niedźwiedzia Góra lub Kościelna Góra otacza mur oporowy z początku XIX w.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 87392
↑ Gmina w liczbach - zestawienie statystyczne w dniu 31.12.2021. www.niwiska.pl. [dostęp 2022-01-11].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 815 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ Wojewódzki 1970 ↓, s. 150.
↑ Parafia na stronie diecezji

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Michał wojewódzki: Akcja V-1,V-2. Warszawa: 1970.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Niwiska 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 163 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 87392

[lud-2] Gmina w liczbach - zestawienie statystyczne w dniu 31.12.2021. www.niwiska.pl. [dostęp 2022-01-11].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 815 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[CITEREFWojewódzki1970150-6] Wojewódzki 1970 ↓, s. 150.

[7] Parafia na stronie diecezji

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]