Pałac Kazimierzowski w Warszawie
 nr rej. 243/1 z 1 lipca 1965
| |
 Pałac Kazimierzowski, fragment fasady frontowej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Styl architektoniczny |
wczesny barok |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1637 |
| Ukończenie budowy |
1641 |
| Zniszczono |
1656, 1695, 1944 |
| Odbudowano |
1660, 1737–1739, 1954 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Jan II Kazimierz Waza, Aleksander Józef Sułkowski, Stanisław August Poniatowski |
| Obecny właściciel | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′25,51″N 21°01′10,02″E/52,240419 21,019450
| |
Pałac Kazimierzowski – pałac w Warszawie, znajdujący się na terenie kampusu centralnego Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Krakowskie Przedmieście 26/28.
Zbudowany w latach 1637–1641, w latach 1765–1794 siedziba Szkoły Rycerskiej, od 1824 roku Uniwersytetu Warszawskiego. Obecnie siedziba rektoratu tej uczelni.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pałac, obecnie noszący nazwę Kazimierzowski, został wzniesiony w latach 1637–1641 na terenie dawnego dworu, folwarku i zwierzyńca książąt mazowieckich[1] jako pałac letni Villa Regia, według projektu włoskiego architekta, Giovanniego Trevano, w stylu wczesnego baroku dla króla Władysława IV[2]. Król odziedziczył tę nieruchomość w spadku po śmierci swojej ciotki Anny Wazówny[1].
Po śmierci króla Władysława IV pałac został przebudowany przez Jana Kazimierza w roku 1652, ale w 1656 roku został zniszczony przez wojska szwedzkie w czasie ich najazdu na Polskę. W 1660 roku pałac został odbudowany w nowej formie według projektu Izydora Affaita starszego lub Tytusa Burattiniego. Nazwany został pałacem Kazimierzowskim na cześć fundatora, króla Jana Kazimierza[3], dla którego pałac ten stał się ulubioną siedzibą. Opuszczony po abdykacji króla w 1668 roku, stał się później własnością żony palatyna reńskiego, Anny Gonzagi de Clèves-Nevers (starszej siostry żony króla), a potem króla Jana III Sobieskiego. W 1695 roku budynek został całkowicie zniszczony przez pożar.
Od ok. 1724 roku własność króla Augusta II Mocnego. W tym okresie powstały brama wjazdowa od strony ul. Krakowskie Przedmieście, a na dziedzińcu osiem budynków koszarowych poprzecznie do fasady pałacu. W 1735 roku stał się własnością hrabiego Aleksandra Sułkowskiego. Powstały tam cegielnia, fabryka pieców i browar, a w latach 1737–1739 przebudował on pałac prawdopodobnie według projektu Jana Zygmunta Deybla i Joachima Daniela Jaucha.
W roku 1765 lub 1766 nowym właścicielem został Stanisław August Poniatowski, który ulokował tu Korpus Kadetów Szkoły Rycerskiej, po przebudowie wnętrz przez Dominika Merliniego. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku szkoła ta została zniesiona.
W 1814 roku pożar zniszczył saskie budynki koszar przed pałacem i w 1816 roku na ich miejscu powstały początkowo dwa boczne pawilony projektu Jakuba Kubickiego. W tym też roku pałac stał się siedzibą Uniwersytetu Warszawskiego. Jednocześnie od 1817 do 1831 roku mieściło się w nim Liceum Warszawskie. W latach 1818–1822 nastąpiła rozbudowa o dwa równoległe do Krakowskiego Przedmieścia pawilony projektu Michała Kado.
W 1824 roku pałac został gruntownie przebudowany w stylu klasycystycznym według projektu prawdopodobnie Hilarego Szpilowskiego i Wacława Ritschela. W tym czasie powstały kolejne dwa pawilony przy samym budynku pałacu – północny i południowy. Następnie w latach 1840–1841 kolejny pawilon projektu Antonia Corazziego, pierwotnie przeznaczony na siedzibę gimnazjum realnego, później Szkoły Głównej. Około roku 1863 przebudowano pawilony według projektów Antoniego Sulimowskiego.
W latach 1891–1894 na dziedzińcu pałacu, pomiędzy bramą od strony Krakowskiego Przedmieścia a korpusem pałacu, powstał gmach Biblioteki projektu Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka i Stefana Szyllera, a w 1910 roku – nowa brama wjazdowa.
W latach 1929–1931 dokonano przebudowy gmachu biblioteki, a w roku 1930 wzniesiony został gmach Auditorium Maximum według projektu Aleksandra Bojemskiego. W okresie II wojny światowej pałac został zniszczony wraz z innymi budynkami uniwersyteckimi – ucierpiał zarówno w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku[4], jak i w czasie powstania warszawskiego[5]. Zniszczenia budynku oszacowano na ok. 50%[6].
Po wojnie został odbudowany w latach 1945–1954 według projektu Piotra Biegańskiego. Odbudowa całego kampusu zakończyła się w 1960 roku.
Pałac jest siedzibą rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego.
Inne informacje[edytuj | edytuj kod]
- Na skarpie za pałacem znajduje się trzytonowa armata upamiętniająca udział studentów w walkach o niepodległość Polski w latach 1918–1920[7].
- Pałac był plenerem wielu polskich filmów, m.in. Przedwiośnie Filipa Bajona.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Villa Regia, fragment panoramy Dahlbergha z 1656 -
Makieta "Villa Regia" -
Pałac Sułkowskich ok. 1720 – fasada główna -
Pałac w 1845 r. -
Zygmunt Vogel, Pałac Kadetów, 1785 -
Pałac przed rokiem 1939
_03.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wojciech Fijałkowski: Szlakiem warszawskich rezydencji i siedzib królewskich. Warszawa: Wydawnictwa PTTK „Kraj”, 1990, s. 8. ISBN 83-7005-191-X.
- ↑ Mógł też powstać z inicjatywy króla Zygmunta III Wazy.
- ↑ Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Przewodnik po Warszawie. Z planem miasta ozdobionym 10cią rycinami na stali. Warszawa: Główny Skład w Kantorze Drukarni Gazety Codziennej, 1857, s. 36.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 268.
- ↑ W czasie powstania teren Uniwersytetu zajmowali Niemcy – m.in. 23 sierpnia i 2 września 1944 w ataku powstańców na Uniwersytet brał udział samochód pancerny Kubuś.
- ↑ Karol Małcużyński, Wacław Wojnacki: Zwiedzamy nową Warszawę. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, 1950, s. 80.
- ↑ Robert Gawkowski: Powroty uniwersyteckiej armaty. „Uniwersytet Warszawski”, uw.edu.pl, kwiecień 2004. s. 24-25. [dostęp 2013-01-30].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Architektura przedwojennej Warszawy Pałac Kazimierzowski
- Archiwalne widoki pałacu w bibliotece Polona