Poczta polowa
Poczta polowa – poczta, najczęściej wojskowa, zapewniająca w czasie wojny jednostkom wojskowym i żołnierzom wymianę korespondencji z przełożonym, ludnością cywilną i między żołnierzami. W warunkach konspiracji to poczta działająca poza oficjalnym obiegiem pocztowym. Poczta polowa jest także organizowana na zlotach i obozach harcerskich.
Do poczty polowej nie zalicza się niezorganizowanego przekazywania przesyłek, oraz niekontrolowanej korespondencji więziennej – grypsów.
W warunkach bojowych obowiązuje cenzura oraz jawność korespondencji, ale od żołnierzy nie są pobierane opłaty. W konspiracji przeważnie opłata ogranicza się do dobrowolnych datków, czasem w naturze. Także listy mogą być pisane w dowolnej formie. Np. na zwykłych kartkach bez kopert. W razie potrzeby, szczególnie działając w warunkach konspiracji, przy przekazywaniu korespondencji posługuje się metodami nielegalnymi np. przemytem przez linię frontu.
Poczta polowa posiada swoje pieczęcie czasem z kodem poczty (jednostki wojskowej) zamiast adresu. Bardzo rzadko wydaje własne znaczki, często ograniczając się do samych nadruków. Poczty działające w konspiracji wydają znaczki o silnym wydźwięku patriotycznym, narodowym, lub popierającym głoszone idee, stając się częścią propagandy.
Najbardziej znaną polską pocztą polową jest Harcerska Poczta Polowa z powstania warszawskiego.
Harcerskie poczty polowe[edytuj | edytuj kod]
- Poczta Narodowa we Lwowie (1914)
- Tajna Poczta Skautowa w Łodzi (1914)
- Harcerska Poczta Leśna w Białej Podlaskiej (1943)
- Harcerska Poczta Polowa w Warszawie (1944)
- Polska Poczta Międzyobozowa w Lubece (1945)
Poczty polowe Wojska Polskiego[edytuj | edytuj kod]
8 listopada 1918 dotychczasowy Urząd Poczty Polowej nr 180 (Urząd pocztowy nr 1, oddział dla wojska) przy ul. Potockiego w Krakowie został organem pocztowym Wojska Polskiego[1].
24 stycznia 1919 kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, płk Jan Wroczyński „ustanowił pocztę polową dla ułatwienia transportu przesyłek pocztowych z frontu do kraju i odwrotnie”, zatwierdził „Instrukcję dla Poczt Polowych” oraz etaty: Centralnego Zarządu Poczt Polowych, Głównej Poczty Polowej, Cenzury wojskowej, Głównej Poczty Frontowej oraz Liczbowej Poczty Polowej. Poczta polowa podlegała służbowo Ministerstwu Spraw Wojskowych, a pod względem technicznym Ministerstwu Poczt i Telegrafów. Ilość „Liczbowych Poczt Polowych” określał szef Sztabu Generalnego.
Urzędnicy pocztowi w czasie pełnienia służby w pocztach polowych posiadali status urzędników wojskowych, podlegali dyscyplinie i sądownictwu wojskowemu oraz składali przysięgę wojskową. Pracownicy poczt polowych byli zobowiązani do noszenia uniformów wojskowych. Dla oznaczenia rodzaju służby na lewym rękawie uniformu nosili naszytą trąbkę pocztową z sukna ciemnozielonego.
Centralny Zarząd Poczt Polowych w Warszawie przy Ministerstwie Poczt i Telegrafów
- szef – radca ministerialny Jan Moszczyński
Główna Poczta Polowa w Warszawie
- szef – urzędnik VI kat. Jan Kalędkiewicz
Cenzura Wojskowa przy Głównej Poczcie Polowej w Warszawie
- naczelnik –
- zastępca naczelnika – Jan Matulewski
Główna Poczta Frontowa Nr I w Przemyślu
- naczelnik – Stanisław Biegański
Główna Poczta Frontowa Nr II we Lwowie
- naczelnik – Franciszek Kulma
Główna Poczta Frontowa Nr III w Lublinie
6 lutego 1919 kierownik M.S.Wojsk., płk Jan Wroczyński przydzielił personel wojskowy i cywilny:
- Centralnego Zarządu Poczt Polowych, Głównej Poczty Polowej i Cenzury Wojskowej przy Głównej Poczcie Polowej do Intendentury Dowództwa Okręgu Generalnego „Warszawa”,
- Głównej Poczty Frontowej Nr I w Przemyślu i Głównej Poczty Frontowej Nr II we Lwowie do Intendentury Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich na Wschodnią Galicję,
- Głównej Poczty Frontowej Nr III w Lublinie do Intendentury Dowództwa Okręgu Generalnego „Lublin”[4].
Armia Wielkopolska (w nawiasach numery nadane po scaleniu z Wojskiem Polskim)
- Główna Poczta Polowa Nr VI w Poznaniu (Główna Poczta Polowa Nr VI w Poznaniu)
- Poczta Polowa Wielkopolska Nr 1 (Poczta Polowa Nr 48)
- Poczta Polowa Wielkopolska Nr 2 (Poczta Polowa Nr 49)
- Poczta Polowa Wielkopolska Nr 3 (Poczta Polowa Nr 50)
- Poczta Polowa Wielkopolska Nr 4 (Poczta Polowa Nr 51)
- Poczta Polowa Wielkopolska Nr 5 (Poczta Polowa Nr 52)
Referat Poczty Polowej Oddziału IV Kwatermistrzostwa Sztabu Generalnego WP (od 4 II 1919)
Centralny Zarząd Poczt Polowych przy Naczelnym Dowództwie WP (1920) – płk Jakub Salicki.
31 marca 1922 roku zostały zlikwidowane Poczty Polowe Nr 23 i 72. Od 1 kwietnia tego roku Dowództwo Grupy Bieniakonie i podległe mu oddziały przeszły „pod obsługę cywilnych pocztowych w swych miejscach postoju”[5].
Naczelny dyrektor poczty polowej w Sztabie Naczelnego Wodza (1939) – ppłk Henryk Doskoczyński
Poczty Wojskowe w czasie II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]
- Poczta Wojskowa we Francji i Anglii
- Poczta II Korpusu
- Poczta Osiedli Polskich w Italii
- Poczta Polowa 1 Dywizji Piechoty na Terenie ZSSR 1943-45
- Poczta dla Polaków Internowanych w Szwajcarii
Poczty „Solidarności”[edytuj | edytuj kod]
Podczas obowiązywania w Polsce stanu wojennego w latach 1981-1983 oraz w po jego zakończeniu, działające w kraju organizacje podziemne wydawały i rozprowadzały „cegiełki” w formie znaczków pocztowych. Środki pozyskane ze sprzedaży tych znaczków służyły finansowaniu tych organizacji. Same znaczki natomiast nie służyły, wbrew nazwie, korespondencji pocztowej.
- Poczta Solidarności
- Poczta Obozowa – Kwidzyn
- Poczta Obozowa – Strzebielinek
- Wydawnictwo Niezłomni NZS AM
- Poczta NZS
- Poczta Solidarności Walczącej
- Poczta KPN
- Poczta HLS w Nowej Hucie
- Wolna Poczta Gdańsk
- Niezależna Poczta Pomorza
- Poczta Podziemna
- Poczta Polowa (Solidarność)
- Poczta Niezależna
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rozkaz PKW ↓, Nr 6 z 8 listopada 1918 roku.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 4 lutego 1919 r. Nr 12, poz. 432.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 8 lutego 1919 r. Nr 14, poz. 519.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 13 lutego 1919 r. Nr 16, poz. 567.
- ↑ Likwidacja poczt polowych. „Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych”. 15, 11 kwietnia 1922. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rozkazy Polskiej Komendy Wojskowej w Krakowie. Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2018-10-20].
- Rozkaz Dowództwa Frontu Wielkopolskiego Nr 9 z 4 grudnia 1919 roku.