Polonia w Brazylii
| Populacja |
1,5–3 mln (1% populacji) |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia |
86,4% – katolicyzm |
| Pokrewne |
(etnicznie) Słowianie |
Polonia w Brazylii – Brazylijczycy polskiego pochodzenia. Według różnych źródeł ich szacunkowa liczba wynosi od 1.500.000[1] do 3.000.000[2].
Historia Polonii
[edytuj | edytuj kod]Pierwsi mieszkańcy
[edytuj | edytuj kod]Pierwsi polscy imigranci pojawili się w Brazylii już na początku drugiej połowy XIX wieku, jednakże pierwsze zorganizowane grupy pojawiły się w 1869 w stanach Santa Catarina i Parana, od 1875 zaś zaczęli przybywać do stanu Rio Grande do Sul. Jednym z przywódców polskiej społeczności był w tym czasie Edmund Saporski.
Jednakże największa fala imigrantów miała dopiero nadejść. W 1890 zaczyna się gorączka brazylijska. Do 1914 do Brazylii przybyło 104 196 osób pochodzących z ziem polskich[3]. Uważa się ich za wychodźców, ponieważ emigrowali do Brazylii bez polskich dokumentów.
Początki
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Od samego początku polscy imigranci zakładali polskie osady, jak Orle, Warta, czy Nova Dantzig (dzisiejsze Cambé, tu jednak dominowali niemieckojęzyczni emigranci z Gdańska)[4], organizowali się w lokalne społeczności, gdzie tworzyli szkoły, budowali kościoły. Z czasem zakładano grupy muzyczne, taneczne i teatralne. Społeczność żyła po polsku, powoli adaptując się do brazylijskości[5].
2 marca 1913 w Kurytybie powołano Komitet Obrony Narodowej (KON), który po rozpoczęciu I wojny światowej opowiedział się po stronie państw centralnych w nadziei na odbudowę Polski dzięki Austro-Węgrom. 5 października 1914 KON przyłączył się do krakowskiego Naczelnego Komitetu Narodowego. 7 kwietnia 1913 w Ponta Grossa utworzono Polską Komisję Wojskową, zaś w czerwcu 1916 w Porto Alegre Ligę Polską, które także popierały państwa centralne. Od 1917, zwłaszcza po zerwaniu w kwietniu 1917 stosunków dyplomatycznych między Brazylią a Niemcami, brazylijskie środowiska polonijne zaczęły w większym stopniu opowiadać się po stronie ententy. Na tej bazie 27 czerwca 1917 w Rio de Janeiro powołano Komitet Narodowy Polski, który pomógł Henrykowi Abczyńskiemu zorganizować wyjazd ochotników do Francji. Osobne (choć we współpracy z KNP) działania prowadził Polski Komitet Centralny (PKC) założony w Kurytybie. Z Brazylii udało się do Europy wysłać ok. 300–500 polskich ochotników. 6 grudnia 1917 władze brazylijskie uznały istnienie narodowości polskiej. 17 sierpnia 1918 rząd Brazylii poparł powstanie niepodległej Polski. W efekcie PKC uzyskał uprawnienia konsularne i był uznawany przez władze brazylijskie aż do powstania w 1919 Konsulatu Generalnego w Kurytybie[6].
Do 1938 emigranci zawierali małżeństwa głównie pomiędzy sobą, podstawowym językiem był język polski, a polskie tradycje i styl bycia kultywowany. W 1929 mieszkało w Brazylii ok. 230 tys. Polaków. Osiedlili się oni głównie w stanie Parana (120 tys.), w stanie Rio Grande do Sul (80 tys.), w stanie Santa Catarina (20 tys.) i w stanie São Paulo (5 tys.). Około 95% ogółu emigracji polskiej osiadło na roli, a pozostali reprezentowali ludność rzemieślniczo-robotniczą. Inteligencja stanowiła znikomy procent. W 1920 powstał związek polskich towarzystw Kultura, a rok później utworzono związek polskich szkół katolickich Oświata. Stowarzyszenia te zorganizowały szkolnictwo polskie, liczące 113 szkół, do których uczęszczało ok. 6 tys. dzieci. Ponadto działały związki nauczycielskie, zrzeszenia rolnicze i liczne organizacje sportowe, zgrupowane w Związku Towarzystw Sportowych. Polską prasę reprezentował bezpartyjny tygodnik „Gazeta Polska”, założony przez Karola Szulca w 1892 oraz pismo – również tygodnik – „Lud”. W okresie międzywojennym zaczęło wychodzić jeszcze kilka pism polonijnych, poświęconych głównie szerzeniu oświaty[7]. Istniały również kluby sportowe takie jak SEF Junak Kurytyba i SE Sokół Porto Alegre. W Ponta Grossa powstała w 1930 pierwsza polskokatolicka parafia Polskiego Kościoła w Brazylii.
W okresie presja na asymilację mniejszości narodowych metodami administracyjnymi doprowadziła do likwidacji szeregu także polskich szkół , organizacji i stowarzyszeń.
Nacjonalizacja
[edytuj | edytuj kod]W okresie Nowego Państwa w 1938 prezydent Getúlio Vargas rozpoczął proces nacjonalizacji. Zamykane były szkoły, w których językiem wykładowym był język inny niż portugalski (ze 179 zostało 49), zakazywano używać języków imigrantów w przestrzeni publicznej. Język polski zaczął być używany jedynie w przestrzeni domowej i w komunikacji ustnej[8][9].
Po wybuchu II wojny światowej organizowano zbiórki dla Wojska Polskiego i ofiar wojny oraz pomagano ochotnikom w wyjeździe do Europy (oficjalnie nie można było prowadzić zaciągu ze względu na neutralność Brazylii). 9 września 1939 w Rio de Janeiro powołano Centralny Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, a później także jego przedstawicielstwa regionalne. Do końca 1941 za pośrednictwem Brazylijskiego Czerwonego Krzyża zakupiono i przesłano 5500 kg żywności i odzieży (1100 paczek). Docierała ona do Polski oraz uchodźców w innych państwach. Po upadku Francji w lipcu 1940 do Brazylii zaczęli napływać także polscy uchodźcy[10].
Okres powojenny
[edytuj | edytuj kod]Po wojnie w Polsce spadło zainteresowanie sprawami Polonii, także brazylijskiej. W Brazylii Polska była postrzegana jako kraj zniszczony wojną, nie interesujący się diasporą. Przedstawiciele Polonii dalej tracili kontakt z Polską, zanikł zwyczaj czytania po polsku i zainteresowania biegiem wydarzeń w Polsce.
Odrodzenie świadomości
[edytuj | edytuj kod]1978 przyniósł zmiany, gdyż wybór polskiego papieża odrodził w Brazylijczykach polskiego pochodzenia zainteresowanie krajem. W tym okresie powstał w Polsce związek zawodowy Solidarność, dzięki czemu Polska pojawiła się w mediach.
Emigranci dzisiaj
[edytuj | edytuj kod]
W 1990 powołany został Braspol – Centralna Reprezentacja Wspólnoty Brazylijsko-Polskiej w Brazylii, który ma za zadanie odrodzenie poczucia polskości w potomkach polskich emigrantów. Polskie społeczności zaczęły się organizować. Rozpoczęto promowanie odtwarzania polskich tradycji, obecnie odprawia się msze po polsku, powstają grupy taneczne i muzyczne, organizuje się spotkania pomiędzy Polakami z różnych regionów połączone z degustacją polskich potraw.
W 2022 dzięki staraniom Fabricio Vicroskiego (Wichrowskiego) i wsparciu BRASPOL – Centralnej Reprezentacji Wspólnoty Brazylijsko-Polskiej, Instytutu Języka Polskiego oraz Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” język polski stał się językiem urzędowym w gminie Áurea[11]. Niedługo później, polszczyzna stała się językiem pomocniczym w innych gminach, w tym Mallet w stanie Parana[12].
W 2024 roku w wyniku współpracy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Papieskiego Uniwersytetu Katolickiego w Rio Grande do Sul powstało Centrum Badań nad Kulturą Polską im. Jana Pawła II w Porto Alegre[13].
Brazylijczycy polskiego pochodzenia
[edytuj | edytuj kod]
- Alexandre Herchcovitch
- Paulo Leminski
- Jaime Lerner
- Maurício Waldman
- Edson Zwaricz
- Henrique de Curitiba
- Alessandra Ambrosio
- Xuxa
- Angélica Ksyvickis
- Filipe Luís Kasmirski
- Rudolf Komorek
- Emerson Fittipaldi
- Ricardo Lewandowski
- Francisco Lachowski
- Kazimierz Warchałowski
- Thiago Cionek
- Anna Bella Geiger
- Ulisses Iarochinski
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rządowy program współpracy z Polonią i Polakami za granicą w latach 2015–2020. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015. s. 4. [dostęp 2016-12-13].
- ↑ Polacy i osoby polskiego pochodzenia w Brazylii.
- ↑ Kazimierz Głuchowski. Os poloneses no Brasil, s. 45.
- ↑ Marek Wąs: Ziemia Obiecana Gdańszczan, Ale Historia (dod. do Gazety Wyborczej) z 18 czerwca 2012, s. 14.
- ↑ Referat Braspolu. III zjazd Polonii i Polaków z zagranicy. 22–26 września 2007.
- ↑ Krzysztof Smolana, Dorota Barys, Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kurytybie: 90 lat historii najstarszej polskiej placówki konsularnej w Ameryce Łacińskiej (Consulado Geral da República da Polônia em Curtiba: 90 anos de história do mais antigo consulado polonês na América Latina), Kurtyba: ATP Grafica e Editora, 2010, s. 8–10.
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Polonia zagraniczna w czasach II Rzeczypospolitej, „Życie Literackie”, 33 (1952), 1989, s. 10.
- ↑ K. Bielenin-Lenczowska, Koloniści z Rio Claro. Społeczno-językowe światy polskich osadników w Brazylii, Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
- ↑ Krzysztof Smolana, Dorota Barys, Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kurytybie: 90 lat historii najstarszej polskiej placówki konsularnej w Ameryce Łacińskiej (Consulado Geral da República da Polônia em Curtiba: 90 anos de história do mais antigo consulado polonês na América Latina), Kurtyba: ATP Grafica e Editora, 2010, s. 19–21.
- ↑ Krzysztof Smolana, Dorota Barys, Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kurytybie: 90 lat historii najstarszej polskiej placówki konsularnej w Ameryce Łacińskiej (Consulado Geral da República da Polônia em Curtiba: 90 anos de história do mais antigo consulado polonês na América Latina), Kurtyba: ATP Grafica e Editora, 2010, s. 22–26.
- ↑ Brazylia: język polski – językiem urzędowym w gminie Áurea. L24.lt/pl, 2022. [dostęp 2022-07-28].
- ↑ K. Bielenin-Lenczowska, Koloniści z Rio Claro. Społeczno-językowe światy polskich osadników w południowej Brazylii. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
- ↑ KUL otwiera się na Brazylię. W Porto Alegre powstało Centrum Badań nad Kulturą Polską im. Jana Pawła II [online], www.kul.pl [dostęp 2025-04-27].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Robert Stawicki: 150 lat osadnictwa polskiego w Brazylii – zarys historyczny. Kancelaria Senatu. Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji, 2019. [dostęp 2019-11-12].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Autochtoniczni Polacy poza RP | |
|---|---|
| Polonia w Europie | |
| Polonia poza Europą |
|
