Polski owczarek nizinny

Polski owczarek nizinny

Polski owczarek nizinny
Inne nazwy	Polish Lowland Sheepdog PON Polnischer Niederungshütehund
Kraj patronacki	Polska
Kraj pochodzenia	Polska
Wymiary
Wysokość	45–50 cm (psy), 42–47 cm (suki)
Masa	12–25 kg
Klasyfikacja
FCI	Grupa I, sekcja 1, nr wzorca 251
AKC	Herding
ANKC	Grupa 5 – Working
CKC	Grupa 7 – Herding
KC(UK)	Pastoral
NZKC	Working
UKC	Grupa 6 – Herding Dog
Wzorce rasy
FCI AKC ANKC CKC KC(UK) NZKC UKC

Polski owczarek nizinny (PON) – polska rasa psa, w typie psa pasterskiego, wyhodowana w kilku typach wielkości. Współcześnie jest użytkowany jako pies pasterski, stróżujący lub do towarzystwa.

Rys historyczny

Pochodzenie rasy

Polskie owczarki nizinne pochodzą od przodka z Tybetu, który był także protoplastą dla teriera tybetańskiego. Psy tybetańskie wędrowały wraz z nomadami w kierunku zachodnim, trafiając w ten sposób na obszar Niziny Wschodnioeuropejskiej. W okolicach V wieku wraz z najazdem Hunów przedostały się do Europy Środkowej.

Pierwszą pisemną wzmianką mówiącą o istnieniu psów owczarskich, pochodzących z nizinnych rejonów środkowej Europy, była wzmianka dokumentacyjna z XVI wieku. Na podstawie średniowiecznych dokumentów powstała praca pod tytułem The Bearded Collie autorstwa G. O. Willisena, wydana w roku 1971. W pracy tej znajdują się jednoznaczne informacje o tym, że w 1514 roku na statku handlowym kupca gdańskiego, Kazimierza Grabskiego, znajdowało się sześć owczarków nizinnych. Grabski chciał za zboże nabyć stado 20 owiec, więc zabrał w podróż do Szkocji psy, których zadaniem było oddzielenie od większego, skupionego stada owiec 20 sztuk, a następnie zapędzenie ich na pokład statku. Z powierzonego im zadania psy wywiązały się na tyle sprawnie, że właściciel stada owiec nabył parę psów. W późniejszym czasie otrzymał dodatkowo także dwie suki i psa. Osobniki te miały swój udział w powstaniu rasy bearded collie. Teza ta jednak wydaje się wątpliwa Hansowi Räberowi, który twierdzi, że według wiarygodnych źródeł jeszcze przed rokiem 1514 istniały na wyspie psy o rozczochranym włosie. Autor ten zakłada, że właśnie te psy były przodkami bobtaila i bearded collie.

PON, trzymiesięczny szczeniak

PON dwuletni

Na dawnych ziemiach polskich owczarskie psy nizinne znajdowały się głównie w posiadaniu chłopstwa, które dokonywało ich selekcji tylko ze względu na użyteczność. Polskie materiały mówiące o tego typu psach pochodzą z okolic XVII wieku i są późniejsze, niż wzmianki dotyczące np. chartów. Zaliczyć do tych źródeł można księgę księdza Krzysztofa Kluka Zwierząt domowych i dzikich osobliwie kraiowych historyi naturalney początki i gospodarstwo wydaną w roku 1779, czy instrukcję dla zarządców majątkowych, autorstwa księżnej Jabłonowskiej, właścicielki dóbr na Podlasiu.

Wczesne hodowle

Zanim podjęto zrzeszone prace hodowlane polski owczarek nizinny występował w trzech wariantach wielkościowych:

• odmianie małej, dla której wysokość w kłębie wynosiła do 35 cm,
• odmianie średniej, od 40–48 cm, stanowiącej właściwą bazę osobników przeznaczonych do dalszej, profesjonalnej hodowli,
• odmianie dużej, sięgającej ponad 50 cm w kłębie, wyglądem mocno zbliżonej do angielskiego bobtaila i rzadko spotykanej.

W okresie sprzed II wojny światowej istniały dwie niewielkie, polskie hodowle owczarków, które były nielicznie prezentowane na wystawach w Poznaniu (1929) oraz w Warszawie (1924). Właścicielkami tych hodowli były: Maria Czetwertyńska-Grocholska z Planty koło Radzynia Podlaskiego oraz Róża i Wanda Żółtowskie z Milanowa. W trakcie wojny hodowle zostały rozproszone i większość osobników zaginęła.

Odtworzenie rasy

W latach powojennych Związek Kynologiczny w Bydgoszczy, pod przewodnictwem Marii Dubrowinowej, rozpoczął intensywne starania w kierunku hodowli rodzimych ras psów wiejskich. Na samym Pomorzu pospolicie występowały psy prezentujące wiele cech dawnego owczarka nizinnego. Rozpoczęły się wystawy i przeglądy hodowlane, na których dokonywano selekcji osobników, kierując się przede wszystkim ich typem i charakterem. Istotny wkład w szybszy rozwój hodowli owczarków miała lekarz weterynarii Danuta Hryniewicz, właścicielka hodowli „Kordegarda”. Z tej hodowli pochodził pies, „Smok z Kordegardy”, który stał się wzorcowy eksterierowo oraz charakterologicznie dla pierwszego opracowanego standardu PON-ów. Większość wpływowych hodowców właśnie na tym samcu oparła swoje linie hodowlane, a sama Hryniewicz jako regułę hodowlaną przyjęła chów wsobny. Pierwszy wzorzec zakładał występowanie rasy w trzech odmianach wielkościowych i jeszcze w roku 1964 na wystawie w Poznaniu został zaprezentowany duży polski owczarek nizinny. Po wprowadzonych zmianach wzorzec opisywał już tylko typ średni. Międzynarodowa Federacja Kynologiczna zatwierdziła znowelizowany standard, uznając PONa za polską rasę w roku 1963.

Klasyfikacja FCI

Grupa 1 – Owczarki i psy pasterskie (oprócz szwajcarskich psów pasterskich).

Sekcja 1 – Owczarki.

Nie podlega próbom pracy.

Budowa

PON jest psem średniej wielkości, o sylwetce prostokątnej, dużej głowie i wyraźnie zaznaczonej, czarnej trufli. Ogon może być naturalnie szczątkowy, skrócony lub długi.

Polski owczarek nizinny o umaszczeniu łaciatym, na białym tle czarno-podpalane łaty

Szata i umaszczenie

Szata długa i obfita z dużą ilością podszerstka. Wszelkie umaszczenia jednolite (czarne podpalane, beżowe, szare, czekoladowe), jak i łaciate (białe z łatami o kombinacji kolorystycznej, takiej jak dla umaszczeń jednolitych) są dopuszczalne.

Wadliwym jest występowanie oczu szarych lub niebieskich, podobnie jak występująca w tych kolorach pigmentacja nosa, warg i powiek.

Użytkowość

Polski owczarek nizinny to pies o silnym instynkcie zaganiającym i stróżującym, był wykorzystywany dawniej do pilnowania dużych stad owiec. Obecnie najczęściej pełni rolę psa towarzyszącego. Sprawdzają się także w agility, w Skandynawii są wykorzystywane jako psy ratownicze. Są to psy posiadające odporność na niesprzyjające warunki zewnętrzne.

Zachowanie i charakter

Odważny, energiczny pies z niewielką skłonnością do włóczęgostwa i kłusownictwa. Wesoły, czujny, posłuszny i inteligentny, łatwo przywiązujący się, nieufny wobec obcych.

Zdrowie i pielęgnacja

Ze względu na duży temperament tego psa (a także skłonność do utraty linii) istnieje konieczność zapewnienia mu dużej dawki ruchu na wolnym powietrzu. Włos wymaga systematycznej pielęgnacji.

Bibliografia

• Hans Räber "Encyklopedia psów rasowych" tom I, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa 1999
• Edward Frankiewicz "Psy rasowe w Polsce", Wydawnictwo Akcydensowe, Warszawa 1989, ISBN 83-00-00955-8
• Mirosław Redlicki. Polski owczarek nizinny. „Pies”. Wydanie specjalne 2006. s. 37- 42. 

Linki zewnętrzne

• Związek Kynologiczny w Polsce. zkwp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-07)].