Przerąb
wieś | |
Kościół rzymskokatolicki pw. św. Rozalii z Palermo w Przerębie | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) |
318 |
Strefa numeracyjna |
44 |
Kod pocztowy |
97-515[2] |
Tablice rejestracyjne |
ERA |
SIMC |
0545774 |
Położenie na mapie gminy Masłowice | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego | |
Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego | |
51°08′45″N 19°43′11″E/51,145833 19,719722[1] |
Przerąb – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie Masłowice.
Przerąb uzyskał lokację miejską przed 1791 rokiem, zdegradowany przed 1830 rokiem[3]. Do 1954 roku istniała gmina Przerąb. W latach 1975–1998 miejscowość gminna, administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Przerąb w stosunku do sąsiednich wsi jest położona w dolinie. Wieś graniczy z następującymi miejscowościami:
- Bartodzieje (od północy)
- Krery (od wschodu)
- Kolonia Przerąb (od wschodu)
- Huta Przerębska (przez las od południa)
- Wola Przerębska (od zachodu)
- Żencin (od zachodu)
- Kolonia Wola Przerębska (od zachodu)
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
1040852 | Piła | część wsi |
Historia i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Około 1000 roku powstała mała osada, która po około 200 latach otrzymała prawa miejskie, by w późniejszym czasie je utracić. Wieś i dobra przerębskie (majątek) były własnością od XVI wieku szlacheckiej rodziny Przerębskich herbu Nowina. Około roku 1700 w Przerębie był rozwinięty handel kupiecki, a miejscowość posiadała targ okresowy raz do roku. Targ odbył się rzekomo tylko 2 razy ze względu na to, że miejscowość była położona niezbyt korzystnie. W latach 1780–1794 Przerąb posiadał prawa miejskie. Miasto miało w tym czasie zaledwie 170 mieszkańców.
We wsi znajduje się zabytkowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Rozalii z Palermo. Kościół ten był wcześniej magazynem zbożowym. Dopiero po II wojnie światowej został wyświęcony i ksiądz ze wsi Rzejowice przyjeżdżał raz na dwa tygodnie odprawiać mszę. Potem, gdy jeszcze nie wybudowano przykościelnej plebanii, ksiądz wynajmował mieszkanie u swoich parafian. Obok kościoła wznosi się dzwonnica z zabytkowym dzwonem. Do kościoła należy również cmentarz leżący na obrzeżach wsi Wola Przerębska.
W Przerąbie znajduje się zabytkowy posąg Świętego Jana Nepomucena z 1777 roku.
26 września 1944 roku grupa wypadowa 3 Brygady Armii Ludowej im. gen. Bema pod dowództwem Stanisława Koseli ps. "Zimny" zniszczyła w miejscowości okupacyjny urząd gminny paląc listy podatkowe i kontyngentowe[6].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[7] na listę zabytków wpisany jest obiekt:
- ruiny zamku, nr rej.: 10/46 z 29.05.1946
Komunikacja i transport
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się końcowa i początkowa stacja autobusów PKS z Radomska.
Ciekawostki
[edytuj | edytuj kod]Co roku, 11 sierpnia przez tę wieś i okolice przechodzi Warszawska Akademicka Pielgrzymka Metropolitalna i tu też nocuje.
Strój ludowy
[edytuj | edytuj kod]Strój ludowy kobiety to przepaska pięciokolorowa (ciemnozielony, fioletowy, żółty, czerwony, jasnozielony), fioletowa spódnica, biała koszula. Mężczyzny - biała koszula, brązowe spodnie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 111045
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1042 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 62-63.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 323
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Przerąb, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 175 .