Roman Stanisław Ingarden

Roman Stanisław Ingarden

Data i miejsce urodzenia	1 października 1920 Zakopane
Data i miejsce śmierci	12 lipca 2011 Kraków
Miejsce spoczynku	Cmentarz Salwatorski w Krakowie
Zawód, zajęcie	fizyk, japonista
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Pracodawca	Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Partia	PZPR
Rodzice	Roman Ingarden
Dzieci	Krzysztof Ingarden
Odznaczenia

Roman Stanisław Ingarden (ur. 1 października 1920 w Zakopanem, zm. 12 lipca 2011 w Krakowie) – polski fizyk matematyczny i japonista, profesor zwyczajny związany z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie był wieloletnim dyrektorem Instytutu Fizyki (1969–1986) i kierownikiem tamtejszych katedr (1966–1991). Specjalizował się w optyce i termodynamice statystycznej, pisząc także o historii i filozofii nauki; autor kilku podręczników akademickich do fizyki i matematyki. Doktor honorowy UMK (1996) i laureat kilku odznaczeń państwowych – oprócz polskich także co najmniej jednego japońskiego.

Członek inteligenckiego rodu Ingardenów – syn filozofa Romana Witolda Ingardena, ojciec architekta Krzysztofa Ingardena oraz lekarza weterynarii Jacka Ingardena.

Życiorys

Grób Ingardenów na Cmentarzu Salwatorskim

W latach 1930–1936 uczęszczał do III Gimnazjum Państwowego we Lwowie, gdzie matematyki nauczał Juliusz Paweł Schauder, a maturę zdał w 1938 w Gimnazjum Państwowym im. Mikołaja Kopernika we Lwowie. Podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza, jego wykładowcami matematyki byli tam, m.in.: Juliusz Paweł Schauder, Stefan Banach i Hugo Steinhaus, a fizyki Stanisław Loria i Wojciech Rubinowicz.

Po wybuchu II wojny światowej kontynuował studia na Uniwersytecie Lwowskim, którego nazwa została zmieniona na Iwana Franki, a potem na tajnym polskim uniwersytecie we Lwowie. Od 1941 pracował jako optyk w fabryce optycznej Bujaka we Lwowie, a od 1944 w Optyczno-Mechanicznych Warsztatach Lwowskiego Okręgu Wojskowego.

Po wojnie i wysiedleniu ze Lwowa znalazł się w Krakowie, gdzie został zatrudniony jako asystent w Katedrze Fizyki organizowanej Politechniki Śląskiej. Równocześnie kontynuował studia na Uniwersytecie Jagiellońskim (jego wykładowcami byli wówczas m.in. Jan Weyssenhoff oraz Konstanty Zakrzewski). Magisterium uzyskał w 1946 pod opieką Wojciecha Rubinowicza.

Pracę naukową rozpoczął w 1945 na Politechnice Śląskiej w Krakowie, ale w tym samym roku przeniósł się do Wrocławia, gdzie podjął pracę asystenta w Katedrze Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1949 uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Warszawskim, jego rozprawa nosiła tytuł O idealnym odwzorowaniu przestrzeni w mikroskopie elektronowym, a promotorem był Wojciech Rubinowicz. Od 1951 należał do PZPR. W 1954 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego, a 1964 tytuł profesora zwyczajnego nauk fizycznych. W 1960 złożył rozprawę habilitacyjną, ale nie została ona przyjęta przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną ze względu na wcześniejszą nominację profesorską. Od 1954 pracował również w Instytucie Fizyki PAN, gdzie zorganizował Zakład Niskich Temperatur we Wrocławiu (potem włączony w strukturę Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych im. Włodzimierza Trzebiatowskiego PAN).

W latach 1966–1991 był profesorem na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1969–1986 był dyrektorem Instytutu Fizyki UMK i kierował kolejno:

• Katedrą Termodynamiki i Teorii Promieniowania (1966–1969),
• Katedrą Fizyki Teoretycznej (1969–1986),
• Katedrą Fizyki Statystycznej (1986–1991).

W 1991 przeszedł na emeryturę. Pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, kwatera L1-1-19.

Dorobek naukowy

Fizyka i matematyka

Był twórcą czasopism Reports on Mathematical Physics (1970) i Open Systems and Information Dynamics (1992), które znalazły się na liście filadelfijskiej. Był autorem licznych prac naukowych z zakresu fizyki matematycznej, kilkunastu podręczników i skryptów z fizyki teoretycznej i matematyki, a także książek o charakterze filozoficzno-historycznym.

Japonistyka

Oprócz zajęć z fizyki od lat 70. prowadził lektorat z języka japońskiego na UMK. W 1992 na Wydziale Filologicznym UMK została powołana (m.in. dzięki jego staraniom) Pracownia Języka i Kultury Japońskiej, w jej ramach prowadził wykłady z japonistyki. Był znawcą współczesności, historii, kultury i języka japońskiego. Jego syn, architekt Krzysztof Ingarden, otrzymał funkcję konsula honorowego Japonii w Krakowie.

Zaszczyty

• Krzyż Oficerski i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• 1954: Złoty Krzyż Zasługi,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• odznaka Zasłużony Nauczyciel PRL.
• W 1994 cesarz Akihito odznaczył go Orderem Świętego Skarbu – Złotymi Promieniami ze Wstęgą.
• 1996: doktor honorowy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,

Publikacje

Podręczniki i monografie

• 1979: Elektrodynamika klasyczna, wraz z Andrzejem Jamiołkowskim, ISBN 83-01-00464-9;
• 1980: Mechanika klasyczna, wraz z Andrzejem Jamiołkowskim, ISBN 8301003466;
• 1981: Analiza matematyczna dla fizyków, wraz z Lechem Górniewiczem, ISBN 83-01-01198-X;
• 1989: Mechanika kwantowa: ujęcie w przestrzeni Hilberta, wraz z Marianem Grabowskim, ISBN 83-01-08578-9;
• 1990: Fizyka statystyczna i termodynamika, wraz z Andrzejem Jamiołkowskim i Ryszardem Mrugałą, ISBN 83-01-08826-5;
• 1993: Algebra z geometrią dla fizyków, wraz z Lechem Górniewiczem, ISBN 832310451X;

Historia i filozofia nauki

• 1994: Fizyka i fizycy: studia i szkice z historii i filozofii fizyki, ISBN 83-231-0575-8;
• 2000: Roman Witold Ingarden: życie filozofa w okresie toruńskim (1921–1926), ISBN 83-231-1146-4;
• 2005: O fizyce i innych naukach ścisłych w Wilnie, Toruniu i gdzie indziej: rozmowy z profesorami Kazimierzem Antonowiczem, Wilhelminą Iwanowską, Leonem Jeśmanowiczem, Jerzym Rayskim, wraz ze Sławomirem Kalembką, ISBN 83-231-1780-2.

Bibliografia

• SławomirS. Kalembka SławomirS. (red.), Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–2004. Materiały do biografii, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2006, s. 278-280, ISBN 83-231-1988-0 .

Linki zewnętrzne

• Prof. zw. dr Roman Stanisław Ingarden, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2008-03-24] .
• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Roman Stanisław Ingarden w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-27].